Normy cukru w ciąży – jaki poziom jest prawidłowy?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Badania glukozy w ciąży

W czasie ciąży wykonuje się szereg badań. Badania zlecane są w celu sprawdzenia, czy ciąża przebiega prawidłowo. Szybka diagnostyka jest ważna - pomaga znaleźć ewentualne nieprawidłowości i jeśli to konieczne – wdrożyć leczenie. Jednym z badań zlecanym na pierwszej wizycie w ciąży jest zbadanie poziomu glukozy we krwi. Badanie to jest niezmiernie ważne, ponieważ cukrzyca ciążowa z reguły nie daje żadnych objawów. To, że nie daje objawów nie znaczy, że nie jest groźna. Niestety nieleczona cukrzyca może być przyczyną zaburzeń przebiegu ciąży, przebiegu porodu oraz wystąpienia zaburzeń u płodu. Dlatego tak ważne jest jej ewentualne rozpoznanie oraz leczenie.

Badania glukozy w ciąży oraz normy stężenia glukozy we krwi są ustalone przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Osoby prowadzące ciążę – położne oraz ginekolodzy opierają się na tych zaleceniach kierując ciężarne na badania, a następnie oceniają je zgodnie z nimi.

Schemat badań glukozy we krwi zależy od tego, czy kobieta ciężarna posiada czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej, czy też nie. Czynnikami tymi są na przykład: cukrzyca ciążowa występująca w poprzednich ciążach, wiek ciężarnej powyżej 35 roku życia, nadciśnienie tętnicze zdiagnozowane przed ciążą, nadwaga, otyłość, liczne wcześniejsze porody, urodzenie dziecka z masą urodzeniową powyżej 4000 gramów, czy zespół policystycznych jajników.

Jeśli kobieta ciężarna nie posiada czynników ryzyka cukrzycy ciążowej schemat jest następujący:

• Na wizycie potwierdzającej ciążę zlecone zostanie badanie glukozy na czczo – należy pójść w tym celu na zwykłe pobranie krwi do punktu pobrań
• Jeśli wynik glukozy na czczo będzie prawidłowy (stężenie glukozy poniżej 92 mg/dl) – kolejne badanie glukozy odbędzie się między 24., a 28. tygodniem ciąży i będzie to doustny test obciążenia glukozą
• Jeśli wynik glukozy na czczo będzie nieprawidłowy – zlecony zostanie test obciążenia glukozą (w przypadku stężenia glukozy 92 – 125 mg/dl) albo powtórne wykonanie badania glukozy na czczo (w przypadku stężenia glukozy powyżej 125 mg/dl). Jeśli wyniki któregoś z tych badań będą nieprawidłowe – lekarz rozpoznaje wtedy cukrzycę ciążową, a kobieta zostaje skierowana do diabetologa, który zajmuje się leczeniem cukrzycy.

Jeśli kobieta ciężarna posiada czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej, schemat badań jest następujący:

• Na pierwszej wizycie potwierdzającej ciąże zlecony zostanie test obciążenia glukozą
• Jeśli wynik testu obciążenia glukozą będzie prawidłowy – kolejny test obciążenia glukozą zostanie zlecony między 24. a 28. tygodniem ciąży
• Jeśli wynik testu obciążanie glukozą będzie nieprawidłowy – rozpoznaje się cukrzycę ciążową i kobieta zostaje skierowana do diabetologa

Czym różni się badanie glukozy we krwi od testu obciążenia glukozą? Badanie glukozy we krwi polega na zwykłym pobraniu krwi z żyły. Test obciążenia glukozą (krzywa cukrzycowa) polega natomiast na:

• Pobraniu krwi w celu zbadania stężenia glukozy na czczo
• Wypiciu 75 gramów glukozy rozpuszczonej w wodzie
• Kolejnym pobraniu krwi, które następuje po godzinie od wypicia glukozy
• Kolejnym, ostatnim pobraniu krwi po dwóch godzinach od wypicia glukozy

Jeśli zostało zlecone wykonanie testu obciążenia glukozą (krzywa cukrzycowa): należy przyjść do punktu pobrań na czczo, czyli minimum 8 godzin od ostatniego posiłku. Na minimum 3 dni przed badaniem nie należy stosować żadnej diety, należy odżywiać się w taki sam sposób, jak zawsze. Warto przygotować się na spędzenie około dwóch godzin w punkcie pobrań / przychodni. Można zabrać ze sobą książkę, słuchawki, czy cokolwiek innego, co umili ten czas. Wypicie glukozy nie należy do najprzyjemniejszych czynności, jednak warto nastawić się do tego zadaniowo – należy ją wypić w ciągu 5 minut. Na kolejne pobrania należy oczekiwać w pozycji siedzącej lub leżącej. Aby wynik był wiarygodny - do momentu ostatniego pobrania nie wolno jeść, pić, ani wykonywać aktywności fizycznej. Niektóre kobiety ciężarne po wypiciu glukozy mogą doświadczać mdłości lub wymiotów.

Normy cukru w ciąży

Prawidłowy wynik glukozy na czczo w ciąży to mniej niż 92 mg/dl.

Cukrzyca ciążowa zazwyczaj rozwija się w II trymestrze ciąży, dlatego też wtedy wykonuje się wyżej opisany test obciążenia glukozą. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologów, cukrzycę ciążową rozpoznaje się wtedy, kiedy wynik testu obciążenia glukozą spełnia przynajmniej jedno z niżej wymienionych kryteriów:

• Stężenie glukozy we krwi na czczo wynosi 92 – 125 mg/dl
• Stężenie glukozy we krwi 60 minut po podaniu glukozy wynosi ≥ 180 mg/dl
• Stężenie glukozy we krwi 120 minut po podaniu glukozy wynosi 153 – 199 mg/dl

Cukrzyca ciążowa (GDM) – Gestational diabetes mellitus

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie powodujące utrzymywanie się zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Pierwszy raz rozpoznaje się ją w ciąży, a po jej zakończeniu może całkowicie ustąpić. Przyczyną cukrzycy ciążowej są zmiany hormonalne, które zmieniają wrażliwość tkanek organizmu na działanie insuliny (hormonu, który obniża poziom cukru).

Kobiety chorujące na cukrzycę ciążową zobowiązane są do wykonywania samodzielnych pomiarów glikemii. Jest to ważne, ponieważ uzyskane wyniki pokazują czy zastosowane leczenie jest prawidłowe, czy należy coś zmienić. Częstotliwość i ilość pomiarów dostosowana jest do konkretnego przypadku. W cukrzycy ciążowej dąży się, aby wyniki glukozy we krwi były takie same, jak u zdrowych kobiet ciężarnych. Zaleca się, aby wyniki glukozy we krwi wynosiły:

• Na czczo: 70 – 90 mg/dl
• Godzinę po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl
• Dwie godziny po rozpoczęciu posiłku: < 120 mg/dl
• Między godziną 2.00, a 4.00: 70 – 90 mg/dl

Leczenie cukrzycy ciążowej polega w pierwszej kolejności na stosowaniu diety oraz aktywności fizycznej. Aktywność fizyczna zalecana jest ogólnie wszystkim kobietom ciężarnym, które nie posiadają przeciwwskazań. Umiarkowana aktywność przyczynia się nie tylko do leczenia cukrzycy ciążowej, ale także do zmniejszenia odsetka nadciśnienia ciążowego, porodów przedwczesnych czy cięć cesarskich. Najbardziej zalecanymi formami aktywności fizycznej są: spacery, aqua aerobik, jazda na rowerze stacjonarnym, ćwiczenia rozciągające, czy podnoszenie niewielkich ciężarów. Wysiłek fizyczny powinien być umiarkowany. Zaleca się wykonywanie ćwiczeń przez co najmniej 150 minut w tygodniu (3 - 4 razy w tygodniu po 30 – 60 minut). Sprawdź także ten artykuł: Na czym polegają badania prenatalne i kiedy je wykonać?

Dieta w cukrzycy ciążowej polega na przestrzeganiu zasad prawidłowego żywienia. Nie ma jednego, uniwersalnego modelu diety. Zaleca się kontrolowanie ilości spożywanych węglowodanów, regularne spożywanie posiłków – szczególnie śniadania oraz wolne tempo spożywania posiłków. Zazwyczaj zaleca się spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym. Są to produkty, po których spożyciu poziom cukru we krwi wzrasta powoli. Do produktów tych zalicza się na przykład pieczywo pełnoziarniste, jaja, owoce morza, ryby. Należy unikać żywności przetworzonej. Spożywane posiłki powinny być pełnowartościowe i złożone – powinny zawierać zarówno białko, tłuszcze, jak i węglowodany. Unikać należy posiłków wyłącznie węglowodanowych. Zaleca się korzystanie z pomocy dietetyka, który zadba o dobranie odpowiedniej kaloryczności i składników odżywczych w posiłkach.

Dieta oraz aktywność fizyczna w większości przypadków jest skutecznym leczeniem cukrzycy ciążowej. Jeśli mimo stosowania diety oraz uprawiania zalecanej ilości aktywności fizycznej poziomy cukru są nieprawidłowe, włączone zostanie leczenie farmakologiczne. W przypadku cukrzycy ciążowej jedynym zalecanym lekiem jest insulina. Insulina jest lekiem bezpiecznym w ciąży. Podawana jest w formie zastrzyków podskórnych, jednak nie jest to skomplikowane i ciężarne zastrzyki podają sobie same, tak samo jak same mierzą sobie poziom cukru za pomocą glukometru. Wszystkich tych czynności zazwyczaj uczy personel poradni diabetologicznej, do której skierowana zostaje kobieta chora na cukrzycę ciążową.

Bibliografia

1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2007
2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
3. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą
4. Kuśmierz – Mazurek M.: Cukrzyca ciążowa – jak zadbać o prawidłowe cukry? Polskie Stowarzyszenie diabetyków