Normy progesteronu w ciąży - jaki poziom świadczy o ciąży?

Opublikowano: 29.05.2024Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Co to jest progesteron i jakie są jego funkcje?

Progesteron, często określany mianem luteiny w ciąży, jest steroidowym hormonem płciowym o fundamentalnym znaczeniu w procesie rozrodczym kobiet. Jego głównym źródłem jest ciałko żółte, które powstaje w jajnikach po owulacji, a w mniejszym stopniu hormon ten jest również produkowany przez korę nadnerczy. Na początkowym etapie ciąży, progesteron jest niezbędny do utrzymania jej prawidłowego przebiegu, aż do momentu, gdy funkcję produkcji tego hormonu przejmuje łożysko – następuje to około 9. tygodnia ciąży.

Główną rolą progesteronu jest przygotowanie wyściółki macicy (endometrium) do potencjalnej ciąży poprzez stymulację wydzielania specjalnych substancji, które wspierają zagnieżdżenie się i rozwój zarodka. Hormon ten wpływa również na zmiany w szyjce macicy, czyniąc ją mniej przepuszczalną dla potencjalnych patogenów, co jest dodatkowym mechanizmem ochronnym płodu w czasie ciąży.

Poza swoją kluczową rolą w procesie rozrodczym, progesteron wywiera też wpływ na wiele innych aspektów funkcjonowania organizmu. Moduluje on bowiem działanie systemu immunologicznego, co jest szczególnie istotne w ciąży, ponieważ organizm matki musi zaakceptować materiał płodu, który jest genetycznie różny od własnego. Dodatkowo, hormon ten ma wpływ na metabolizm i pomaga w regulacji poziomu glukozy we krwi, oraz na funkcjonowanie mózgu, gdzie działa kojąco i uspokajająco.

W cyklu miesiączkowym kobiety, poziom progesteronu zmienia się rytmicznie – początkowo  jest niski (w fazie folikularnej), a następnie wzrasta po owulacji w fazie lutealnej, przygotowując organizm do ewentualnej ciąży. Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, jego poziom spada, co prowadzi do złuszczenia się warstwy endometrium i wystąpienia miesiączki. Natomiast w przypadku zapłodnienia, poziom progesteronu pozostaje wysoki, wspierając utrzymanie ciąży aż do momentu, kiedy funkcje ciałka żółtego przejmie łożysko.

Rola progesteronu w ciąży

Progesteron w ciąży jest niczym strażnik, który czuwa nad bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem zarodka oraz płodu. Jego obecność i odpowiednie stężenie są absolutnie kluczowe dla zdrowej ciąży, od momentu zapłodnienia aż do porodu. Ten hormon nie tylko tworzy warunki sprzyjające utrzymaniu ciąży, ale również bezpośrednio wpływa na wiele procesów fizjologicznych, zapewniających rozwijającemu się życiu najlepszy start.

Wczesne etapy ciąży

W pierwszych dniach ciąży, progesteron przygotowuje endometrium, czyli błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Dzięki jego działaniu, endometrium ulega pogrubieniu i staje się bardziej zasobne w składniki odżywcze, co umożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Co więcej, w 5. tygodniu ciąży poziom progesteronu znacząco wzrasta, co świadczy o prawidłowym rozwoju ciąży i jest sygnałem dla organizmu kobiety, że musi przygotować się na kolejne miesiące rozwijającego się nowego życia.

Czy progesteron pomaga utrzymać ciążę?

Progesteron w ciąży  ma jeszcze jedną ważną funkcję – zapobiega przedwczesnym skurczom macicy, które mogą prowadzić do poronienia. Jego właściwości uspokajające i stabilizujące zapewniają, że macica pozostaje w stanie relaksu aż do dnia porodu. Wspiera to tezę, że progesteron pomaga utrzymać ciążę, a jego suplementacja może być zalecana kobietom z historią poronień lub z niskim progesteronem w ciąży, jako metoda na zapobieganie poronieniu.

Wpływ na rozwój płodu i przygotowanie do porodu

Progesteron nie tylko wspomaga zagnieżdżanie embrionu i utrzymanie ciąży, ale również przygotowuje ciało kobiety do porodu. W ostatnich tygodniach obserwuje się naturalny spadek progesteronu w ciąży, co jest sygnałem dla organizmu, że poród jest tuż za rogiem. Ponadto, hormon ten przygotowuje gruczoły sutkowe do laktacji.

Progesteron w ciąży bliźniaczej

W ciąży bliźniaczej, poziom progesteronu jest zwykle wyższy niż w ciąży pojedynczej. Jest to odpowiedź organizmu na zwiększone zapotrzebowanie wynikające z obecności więcej niż jednego płodu. Wyższe stężenie progesteronu ciąży wielorakiej jeszcze bardziej podkreśla jego fundamentalną rolę w utrzymaniu zdrowej ciąży.

Monitoring i suplementacja progesteronu w ciąży

Monitoring poziomu progesteronu w ciąży jest kluczowy dla oceny ryzyka komplikacji związanych z jej przebiegiem. Niski progesteron w ciąży może wskazywać na ryzyko poronienia lub ciążę pozamaciczną. W przypadku zagrożenia poronieniem zalecana jest suplementacja tego hormonu, aby wspomóc utrzymanie ciąży. Suplementację zazwyczaj rozpoczyna się od momentu diagnozy niedoboru, a następnie może być kontynuowana do około 12. tygodnia ciąży. W dalszym etapie zazwyczaj nie jest to konieczne, ponieważ łożysko przejmuje produkcję progesteronu.

Normy progesteronu w ciąży – dlaczego są ważne?

Normy progesteronu (zakres referencyjny) nie tylko pomagają w ocenie prawidłowości przebiegu ciąży, ale również służą jako wczesne wskaźniki potencjalnych problemów związanych z jej rozwojem. Zmiany w poziomie tego hormonu mogą dostarczać cennych informacji na temat stanu ciąży i zdrowia płodu.

Jakie są normy?

Normy progesteronu różnią się w zależności od etapu ciąży, ponieważ poziom hormonu zmienia się w czasie. W pierwszym trymestrze ciąży, poziom progesteronu sukcesywnie wzrasta, osiągając wartości, które mogą być nawet dziesięciokrotnie wyższe niż przed ciążą. Taki wzrost jest naturalną odpowiedzią organizmu na potrzeby rozwijającej się ciąży. To, ile powinien wynosić progesteron w ciąży, zależy od konkretnego tygodnia ciąży, jednak ogólnie przyjmuje się, że:

• W 4. tygodniu ciąży norma to około 21.6 ng/ml.
• W 12. tygodniu poziom progesteronu wzrasta do około 33.4 ng/ml.
• Do 20. tygodnia ciąży norma może wynosić 55.6 ng/ml.
• W 30. tygodniu poziom progesteronu może osiągnąć 104.5 ng/ml.
• Natomiast w 40. tygodniu, tuż przed porodem, norma może wynosić nawet 166.2 ng/ml.

Warto pamiętać, że w ciąży bliźniaczej poziomy progesteronu mogą być wyższe.

Progesteron w ciąży pozamacicznej zwykle osiąga niższe poziomy niż w ciąży prawidłowo rozwijającej się w macicy.

Niski progesteron a zajście w ciążę oraz objawy jego niedoboru

Progesteron to kluczowy hormon w procesie zajścia w ciążę oraz jej utrzymania. Jego niski poziom może być jedną z przyczyn problemów z poczęciem oraz utrzymaniem ciąży. Niedobór progesteronu w okresie próby zajścia w ciążę utrudnia implantację zarodka w błonie śluzowej macicy, co może prowadzić do niepowodzeń reprodukcyjnych.

Objawy niskiego poziomu progesteronu bywają subtelne i z tego powodu często są pomijane zarówno przez kobiety, jak i ich lekarzy. Do najczęstszych symptomów należą nieregularne cykle menstruacyjne, plamienia międzymiesiączkowe oraz ciężkie, bolesne miesiączki. Ponadto, kobiety z niedoborem progesteronu mogą doświadczać objawów takich jak ciągłe uczucie zmęczenia, wahania nastroju oraz zmniejszone libido.

Każda kobieta, która planuje ciążę i zauważyła u siebie wymienione objawy, powinna skonsultować się z lekarzem w celu wykonania odpowiednich badań hormonalnych. Pomiar poziomu progesteronu jest stosunkowo prosty i odbywa się poprzez badanie krwi, które najlepiej przeprowadzić w określonych dniach cyklu menstruacyjnego.

Wykres poziomu progesteronu

Wykres poziomu progesteronu zazwyczaj przedstawia jego fluktuacje w różnych fazach cyklu menstruacyjnego oraz ciąży. W fazie lutealnej, następującej po owulacji, poziom progesteronu wzrasta, przygotowując błonę śluzową macicy na przyjęcie zarodka. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia, poziom progesteronu pozostaje wysoki, wspierając rozwijającą się ciążę. Spadający poziom progesteronu w tym okresie może wskazywać na ryzyko poronienia.

Niedobór progesteronu wymaga interwencji farmakologicznej, np. w formie suplementacji hormonalnej, co jest standardową praktyką w przypadkach zagrożonych poronieniem.

Ponadto, analiza wykresu poziomu progesteronu pozwala na ocenę, czy doszło do owulacji, co jest istotne w planowaniu ciąży. Lekarz na podstawie zmian w poziomach hormonów zaleca najlepszy czas na starania o dziecko lub proponuje dodatkowe badania, jeśli cykl nie wykazuje typowych dla owulacji wzorców.

Dokładne śledzenie poziomu progesteronu może również pomóc w identyfikacji innych problemów hormonalnych, które mogą wpływać na zdrowie reprodukcyjne kobiety, jak zespół policystycznych jajników (PCOS – ang. polycystic ovary syndrome), czy niewydolność ciałka żółtego.

Jak naturalnie podnieść progesteron w ciąży?

Składniki mineralne, witaminy i odpowiednie nawyki mogą znacząco wspomagać równowagę hormonalną, szczególnie u kobiet, które borykają się z niskim poziomem progesteronu. Oto elementy, które warto włączyć do codziennego jadłospisu:

Magnez odgrywa kluczową rolę w regulacji wydzielania hormonów przez przysadkę mózgową, takich jak FSH i LH (hormon folikulotropowy oraz lutropina stymulujące produkcję progesteronu) oraz TSH (tyreotropina). Niedobór magnezu może prowadzić do dominacji estrogenów nad progesteronem, co wpływa na skrócenie fazy lutealnej cyklu. Źródła magnezu to między innymi gorzka czekolada (zawartość kakao minimum 75%), szpinak, pestki dyni, kasza gryczana, kiełki i komosa ryżowa.

L-arginina pomaga w rozszerzaniu naczyń krwionośnych, co z kolei wpływa na lepsze ukrwienie ciałka żółtego i zwiększa wydzielanie progesteronu. L-argininę znajdziesz w mięsie kurczaka, indyka, mleku i produktach mlecznych, ciecierzycy oraz nasionach dyni.

Cynk to minerał niezbędny do syntezy hormonów płciowych, w tym również progesteronu. Zadbaj o regularne spożywanie produktów bogatych w cynk:  owoce morza, ostrygi, pestki dyni, kasza gryczana, soczewica i chude mięso.

Witamina C jest znana ze swoich właściwości przeciwutleniających ale jest również niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania jajników i wspierania wydzielania progesteronu. Badania wykazały, że kobiety spożywające wysokie dawki witaminy C mogą znacząco zwiększyć swój poziom progesteronu. Bogate źródła witaminy C to papryka, brokuły, jarmuż, cytrusy, truskawki, jagody i porzeczki.

Witamina B6 (pirydoksyna) jest istotna dla regulacji hormonalnej, szczególnie w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego – może pomóc podnieść poziom progesteronu przy jednoczesnym obniżeniu poziomu estrogenu. Źródła witaminy B6 to groch, ryby morskie, mięso oraz banany.

Witamina E, często nazywana „witaminą płodności”, wspomaga przepływ krwi do narządów rodnych i może wydłużać fazę lutealną cyklu. Znajdziesz ją w orzechach laskowych, migdałach, nasionach słonecznika, tłustych rybach oraz w oleju z zarodków pszennych.

Po co brać progesteron w ciąży?

Suplementacja może być konieczna, gdy naturalne poziomy hormonu są niewystarczające dla utrzymania ciąży. Oto kilka głównych powodów, dla których progesteron jest stosowany przez ciężarne:

• Progesteron przygotowuje błonę śluzową macicy na przyjęcie zarodka;
• Hormon ten zapobiega przedwczesnym skurczom macicy, co pomaga uniknąć poronienia.
• Progesteron wspiera rozwój łożyska, które dostarcza składniki odżywcze dla płodu.
• W niektórych przypadkach, progesteron może być stosowany do zapobiegania przedwczesnym porodom, szczególnie u kobiet z historią przedwczesnych porodów.

Od kiedy brać progesteron w ciąży?

Jeśli kobieta ma historię poronień lub problemów z utrzymaniem ciąży, lekarz może zalecić rozpoczęcie suplementacji progesteronu zaraz po potwierdzeniu ciąży. Celem jest wspieranie błony śluzowej macicy i zapewnienie bezpiecznego środowiska dla rozwijającego się zarodka.

Jeżeli kobieta wykazuje objawy, które mogą sugerować niedobór progesteronu (nieregularne krwawienia lub historia problemów z poczęciem), suplementacja może zostać wprowadzona nawet przed potwierdzeniem ciąży, w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego.

Kiedy odstawić progesteron w ciąży?

Zazwyczaj przyjmowanie progesteronu zaleca się do końca pierwszego trymestru, kiedy to łożysko zaczyna samodzielnie produkować ilości tego hormonu wystarczające do utrzymania ciąży.

Jeśli wystąpią jakiekolwiek skutki uboczne, takie jak nadmierne zmęczenie, zmiany nastroju czy inne problemy zdrowotne, konsultacja z lekarzem jest niezbędna, aby ocenić, czy kontynuacja terapii jest bezpieczna.

Bibliografia:

1. Ting-Jung Lai, Sen-Wen Teng, Progesterone in Pregnancy: Evidence-Based Strategies to Reduce Miscarriage and Enhance Assisted Reproductive Technology, Med Sci Monit. 2024; 30: e943400-1–e943400-9.
2. Arab H, Alharbi AJ, Oraif A, Sagr E, Al Madani H, Abduljabbar H, Bajouh OS, Faden Y, Sabr Y. The Role Of Progestogens In Threatened And Idiopathic Recurrent Miscarriage. Int J Womens Health. 2019;11:589-596.
3. Pratap Kumar, Navneet Magon, Hormones in pregnancy, Niger Med J. 2012 Oct-Dec; 53(4): 179–183.
4. https://klinikabocian.pl/wiedza/artykul/Co-oznacza-wynik-progesteronu [dostęp z 19.04.2024]