Kolka nerkowa w ciąży - przyczyny, objawy, leczenie

Opublikowano: 23.05.2024Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Kolka nerkowa w ciąży – jakie są przyczyny?

Kolka nerkowa w ciąży, choć nie jest częstym zjawiskiem, może stanowić poważne wyzwanie dla zdrowia przyszłej mamy. Wiele czynników może przyczyniać się do jej wystąpienia, a zrozumienie tych przyczyn jest niezwykle istotne dla efektywnej profilaktyki i skutecznego leczenia. Oto, skąd bierze się kolka nerkowa u ciężarnych:

Zmiany hormonalne w organizmie

 Podczas ciąży ciało kobiety przeżywa szereg dość gwałtownych zmian hormonalnych, które mogą wpływać na funkcjonowanie nerek i układu moczowego. Zwiększone stężenie progesteronu sprawia, że mięśniówka gładka narządów w całym ciele, a zatem również w drogach moczowych, ulega rozluźnieniu. W konsekwencji może rozwinąć się kamica nerkowa, ponieważ mocz wolniej przepływa przez struktury układu wydalniczego, co z kolei zwiększa ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych.

Zwiększone obciążenie nerek

W ciąży objętość krwi krążącej w organizmie przyszłej mamy ulega znacznemu wzrostowi. Począwszy od pierwszego trymestru (około 8 tygodnia ciąży) ilość osocza zaczyna przyrastać, aby w trzecim trymestrze osiągnąć aż dodatkowe 1800ml! Oznacza to, że nerki muszą przetwarzać znacznie większą ilość krwi, w porównaniu do stanu przed ciążą. Zwiększone obciążenie może prowadzić do akumulacji soli mineralnych i innych substancji, które sprzyjają formowaniu się kamieni nerkowych.

Dieta i nawodnienie

Nieodpowiednia dieta w ciąży bogata w sole mineralne (szczególnie sole kwasu szczawiowego obecne np. w szpinaku, czy botwince) w połączeniu z wypijaniem zbyt małej ilości płynów w ciągu dnia (poniżej 2l/dobę) sprzyja tworzeniu się kamieni nerkowych. Brak odpowiedniego nawodnienia sprawia, że wzrasta stężenie substancji takich jak wapń, szczawiany i kwas moczowy, których nerki nie są w stanie efektywnie przetworzyć, a to może doprowadzić do uformowania się kamieni w drogach moczowych.

Predyspozycje genetyczne

Czynniki genetyczne mogą zwiększać podatność ciężarnej na kamicę nerkową. Dodatkowo, jeśli w przeszłości występowały u niej epizody kolki nerkowej, szansa na wystąpienie kolejnych ataków w trakcie ciąży rośnie. Ryzyko zwiększa również obecność chorób metabolicznych.

Zmiany anatomiczne i czynnościowe w układzie moczowym ciężarnej

W trakcie ciąży układ moczowy ulega znacznym zmianom, które mogą przyczyniać się do występowania kolki nerkowej. Zwiększa się bowiem objętość i długość nerek, co wpływa na ich funkcjonowanie. Również układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowody ulegają poszerzeniu, a to, w połączeniu z rozluźnieniem mięśniówki gładkiej, spowodowanym działaniem hormonów, sprzyja występowaniu zastoju moczu i tworzeniu kamieni. Ponadto, w trzecim trymestrze pojemność pęcherza moczowego ciężarnej wzrasta do 1000 mililitrów, a zmniejszona zdolność do zagęszczania moczu, wynikająca z obniżenia jego ciężaru właściwego, potęguje ryzyko formowania się kamieni nerkowych.

Objawy kolki nerkowej u ciężarnych

Kolka nerkowa w ciąży manifestuje się szeregiem objawów, które znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie przyszłej mamy. Nie sposób ich nie zauważyć, a wczesne rozpoznanie zapewnia wdrożenie szybkiego i skutecznego leczenia. Oto najważniejsze symptomy, na które należy zwrócić uwagę:

Gdzie boli, gdy pojawia się atak?

Charakterystyczne dla kolki nerkowej jest występowanie silnego, nagłego bólu w dolnej części pleców, po obu stronach lub z boku. Ostry ból często rozprzestrzenia się do okolic brzucha i pachwin i może mieć charakter tępy, przeszywający lub kłujący. Często nasila się w pozycji leżącej. W miarę, jak kamień nerkowy przesuwa się w drogach moczowych, lokalizacja bólu może migrować.

Zmiana schematu oddawania moczu

Kolka nerkowa może prowadzić do zmian w rytmie i komforcie mikcji. Naturalnym objawem ciąży jest wzrost częstotliwości oddawania moczu, co następuje na skutek działania hormonów oraz ucisku ciężarnej macicy na pęcherz moczowy. Jednak przyszłe mamy mogą  odczuwać również ból lub pieczenie podczas mikcji. W moczu pojawić się może również krew – jest to sygnał wymagający natychmiastowej konsultacji z lekarzem prowadzącym, ponieważ może wskazywać na piasek w nerkach w ciąży.

Nudności i wymioty

Najczęściej objawy te kojarzone są z ciążą, jednak jeśli połączone są z silnym bólem pleców, przyczyną prawdopodobnie jest kolka nerkowa, a nie typowe dolegliwości ciążowe.

Gorączka i dreszcze

Wysoka temperatura ciała i dreszcze mogą sugerować, że w układzie moczowym doszło do namnożenia bakterii i rozwoju infekcji w drogach moczowych lub w nerkach. ZUM, czyli zakażenie układu moczowego często towarzyszy kolkom nerkowym.

Jak zaczyna się atak kolki nerkowej?

Atak kolki nerkowej zwykle rozpoczyna się nagle od silnego, kłującego bólu w dolnej części pleców, boku lub w okolicy brzucha. Ból ten może być tak intensywny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie i wywołuje nudności. 

Jak sprawdzić, czy to kolka nerkowa?

Diagnoza kolki nerkowej w ciąży wymaga szczegółowej oceny symptomów oraz wykonania odpowiednich badań diagnostycznych. Ważne jest, aby w rozmowie z lekarzem nie pominąć żadnego z występujących objawów i przede wszystkim, nie lekceważyć występujących dolegliwości! Oto kluczowe kroki w diagnozowaniu kolki nerkowej u ciężarnych:

1. Wywiad medyczny.  Lekarz rozpoczyna badanie od zebrania szczegółowego wywiadu – zostaniesz zapytana o charakter bólu, jego lokalizację, czas trwania oraz inne objawy, takie jak problemy z oddawaniem moczu, gorączka, czy wymioty.
2. Badanie fizykalne. Zostaniesz poproszona, aby w pozycji siedzącej pochylić się do przodu. Następnie za pomocą delikatnych uderzeń, lekarz ostuka Twoje plecy, aby sprawdzić, czy w okolicy nerek pojawia się tkliwość lub ból w reakcji na wstrząs.
3. Badania laboratoryjne. Badanie ogólne moczu może wykazać obecność krwi, kryształów lub białka. Wysoka gęstość względna moczu (ciężar właściwy) może wskazywać na zwiększone stężenie minerałów, co jest jednym z czynników sprzyjających formowaniu kamieni nerkowych. Badanie krwi jest pomocne w ocenie ogólnego stanu zdrowia i wykrywaniu stanów zapalnych.
4. Badania obrazowe. Badanie USG jest bezpieczną metodą obrazowania w ciąży – uwidacznia stan nerek i układu moczowego.

Leczenie kolki nerkowej w ciąży

• Pierwszym krokiem w łagodzeniu objawów kolki nerkowej jest stosowanie leków przeciwbólowych. Paracetamol jest zazwyczaj uważany za bezpieczny w ciąży i może być stosowany do kontrolowania bólu. Należy unikać leków z grupy NLPZ (np. ibuprofen), które mogą być szkodliwe dla płodu, szczególnie w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży.
• Zwiększone spożycie wody pomaga w przepłukiwaniu układu moczowego, co może usprawnić przemieszczanie kamieni nerkowych.
• Ciepłe okłady na okolicę lędźwiową pomagają złagodzić ból. Ciepło rozluźnia mięśnie i osłabia bolesne skurcze.

Kamienie nerkowe w ciąży – jak zapobiegać?

Zapobieganie kolce nerkowej w ciąży opiera się na kilku zasadach. Najważniejsze z nich to odpowiednie nawodnienie — zaleca się picie co najmniej 2 litrów wody dziennie, aby wspomóc funkcjonowanie nerek i przepłukiwanie układu moczowego z powstałych kryształków. Dieta bogata w magnez i uboga w pokarmy zawierające dużo szczawianów, zmniejsza ryzyko tworzenia się kamieni. Regularna, dostosowana do stanu ciąży aktywność fizyczna również pomaga utrzymać prawidłowy przepływ moczu. Warto także unikać nadmiernego spożycia soli i białka zwierzęcego.

Jak przetrwać atak kolki nerkowej?

Atak kolki nerkowej w ciąży może być niezwykle bolesny. Oto, jak sobie radzić?

• W przypadku ataku, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania zaleceń dotyczących przyjęcia bezpiecznych leków przeciwbólowych.
• Aplikowanie ciepła na bolesną okolicę rozluźnia mięśnie i łagodzi skurcze. O ile nie ma przeciwwskazań od lekarza, możesz również skorzystać z ciepłej kąpieli.
• Niektóre kobiety znajdują ulgę w zmianie pozycji. Leżenie na boku z podkurczonymi nogami zmniejsza ciśnienie w nerkach i łagodzi ból.
• W przypadku silnego bólu lub gdy domowe metody nie przynoszą ulgi, niezbędna jest konsultacja z lekarzem – być może konieczny będzie pobyt w szpitalu.
• Głębokie oddychanie, może pomóc w odwróceniu uwagi od bólu i stresu związanego z atakiem.

Kolka nerkowa w ciąży – kiedy do szpitala?

Decyzja o hospitalizacji zależy od nasilenia objawów i ogólnego stanu zdrowia przyszłej mamy. Należy natychmiast udać się do szpitala, jeśli ból jest nieznośny, towarzyszy mu gorączka, wymioty, czy obecność krwi w moczu. Takie objawy mogą wskazywać na poważne powikłania wymagające natychmiastowej interwencji medycznej.

A ile czasu w szpitalu spędzisz?  Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ czas ten może się różnić w zależności od nasilenia objawów i odpowiedzi na leczenie. Czasami wystarczy krótkotrwała obserwacja i leczenie przeciwbólowe, inne przypadki mogą wymagać dłuższego pobytu, zwłaszcza jeśli potrzebne są bardziej zaawansowane badania i interwencje medyczne.

Jak pozbyć się zastoju w nerce w ciąży?

Aby uniknąć zastoju w nerkach, który może prowadzić do tworzenia się kamieni lub zaostrzać kolki, ważne jest regularne oddawanie moczu i przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, szczególnie wody.

Czy kolka nerkowa jest niebezpieczna w ciąży?

Chociaż kolka nerkowa sama w sobie nie zagraża życiu, może powodować ogromny ból i wpływać na jakość życia przyszłej mamy. W niektórych przypadkach może również prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak nawracające infekcje dróg moczowych lub zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu, dlatego ważne jest, aby każdy przypadek był oceniany indywidualnie.

Bibliografia:

1. Shidong Deng, Dayong Guo, Lingzhi Liu, Yurou Wang, Preference for diagnosing and treating renal colic during pregnancy: a survey among Chinese urologists,Scientific Reports volume 14
2. Semins, M. J. & Matlaga, B. R. Management of stone disease in pregnancy. Curr. Opin. Urol. 20, 174–177
3. Dai, J. C. et al. Nephrolithiasis in pregnancy: Treating for two. Urology 151, 44–53.