Nadczynność tarczycy w ciąży - objawy, badania, leczenie, powikłania

Opublikowano: 11.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Funkcja hormonów tarczycy

TSH to hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Jego zadaniem jest kierowanie pracą tarczycy, która produkuje hormony FT3 i FT4. Przysadka mózgowa zwiększa produkcję TSH wtedy, kiedy tarczyca produkuje zbyt małą ilość hormonów FT3 i FT4 oraz w drugą stronę – zmniejsza produkcję TSH wtedy, kiedy stężenie tych hormonów jest zbyt wysokie. Hormony tarczycy spełniają bardzo ważne funkcje w naszym organizmie. Regulują pracę wielu narządów i tkanek. Między innymi wpływają na metabolizm, na perystaltykę jelit, regulują pracę układu nerwowego, wpływają na samopoczucie, a także na wydzielanie hormonów płciowych.

Nadczynność tarczycy w ciąży

Zaburzenia funkcji tarczycy należą do najczęściej stwierdzanych chorób endokrynologicznych u kobiet w wieku rozrodczym. Zaliczamy do nich przede wszystkim nadczynność oraz niedoczynność tarczycy. Niedoczynność tarczycy ma miejsce wtedy, kiedy tarczyca produkuje zbyt małą ilość hormonów tarczycowych. Jednak ten artykuł poświęcony jest nadczynności tarczycy. O nadczynności tarczycy mówimy wtedy, kiedy tarczyca produkuje zbyt dużą ilość hormonów tarczycowych.

Jawną nadczynność tarczycy w ciąży diagnozuje się wtedy, kiedy w badaniach krwi stwierdza się obniżenie stężenia tyreotropiny (TSH), któremu towarzyszy podwyższone stężenie wolnej tyroksyny (FT4) i/lub podwyższone stężenie wolnej trijodotyroniny (FT3).

Nadczynność tarczycy może również przebiegać w formie subklinicznej, co ma miejsce wtedy, kiedy stwierdza się obniżenie stężenia TSH w ciąży oraz prawidłowe wartości FT3 i FT4. W tej formie nadczynności tarczycy, choroba przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo oraz zazwyczaj nie wymaga leczenia w trakcie ciąży.

Przyczyny nadczynności tarczycy

Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy w ciąży (ok. 70% przypadków) jest tyreotoksykoza ciążowa, czyli stan podwyższenia stężenia hormonów tarczycy w czasie ciąży. Tyreotoksykoza ciążowa występuje u 1 – 3% kobiet ciężarnych i jest przejściową postacią nadczynności tarczycy, najczęściej o łagodnym przebiegu. Tyreotoksykoza ciążowa spowodowana jest przez stymulację receptora dla TSH przez hormon, jakim jest gonadotropiną kosmówkową. Dzieje się tak ze względu na podobną budowę gonadotropiny kosmówkowej do hormonu TSH.

Choroba ta najczęściej występuje tylko w pierwszej połowie ciąży. Istnieją czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo tyreotoksykozy ciążowej. Są nimi: ciąża mnoga, niepowściągliwe wymioty ciężarnych, a także ciążowa choroba trofoblastyczna. Tyreotoksykoza ciążowa nie wpływa negatywnie na ciążę oraz na rozwój płodu. U większości kobiet dochodzi do samoistnego unormowania się poziomu hormonów na początku II trymestru ciąży. Kobiety te zazwyczaj nie muszą przyjmować leków.

Kolejną przyczyną nadczynności tarczycy w ciąży może być choroba Gravesa – Basedowa. To choroba autoimmunologiczna, która polega na nieprawidłowej pracy układu immunologicznego, wobec czego dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko receptorowi TSH. Przeciwciała te stymulują tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów. W przypadku tej choroby, przeciwciała przenikają barierę łożyska i oddziałują na płód. Choroba ta w trakcie ciąży ulega zaostrzeniu w I trymestrze, natomiast w III trymestrze zazwyczaj dochodzi do remisji. Nadczynność tarczycy wynikająca z choroby Gravesa – Basedowa zazwyczaj musi być leczona, ponieważ może wiązać się z powikłaniami zarówno dla kobiety, jak i dla jej dziecka.

Innymi, rzadszymi przyczynami nadczynności tarczycy w ciąży jest zapalenie tarczycy oraz wole guzowate.

Normy parametrów tarczycy

W celu zbadania parametrów tarczycy, trzeba pobrać próbkę krwi. Badania wykonuje się na czczo. Ze względu na to, że hormony tarczycowe wydzielane są pulsacyjnie, krew do badania powinna być pobrana w godzinach wczesno porannych. W innym przypadku wynik badań może nie być wiarygodny.

Jakie są prawidłowe wartości hormonów tarczycy? Zakresy referencyjne stężeń hormonów podawane są na wyniku badań. Wartości te mogą się różnić w zależności od poszczególnego laboratorium, dlatego wynik badań musi być interpretowany zgodnie z podanym obok zakresem.

W trakcie ciąży dochodzi do zmian w funkcjonowaniu tarczycy. Dochodzi do zwiększonej produkcji hormonów przez tarczycę oraz do spadku hormonu TSH w pierwszym trymestrze ciąży. Z tego względu normy tych hormonów dla kobiet niebędących w ciąży są inne niż dla kobiet ciężarnych.

Aby określić przyczynę choroby, oprócz oznaczenia stężenia TSH, FT3 i FT4, oznacza się poziom stężenia TRAb - przeciwciał przeciwko receptorom hormonu stymulującego tarczycę. Wynik badania pozwala na określenie czy przyczyną choroby jest tyreotoksykoza ciążowa, czy choroba Gravesa – Basedowa. Różnicowanie to jest bardzo ważne, ponieważ przebieg choroby oraz leczenie jest w tych dwóch przypadkach zupełnie inne.

Objawy nadczynności tarczycy w ciąży

Nadczynność tarczycy w ciąży nie zawsze jest łatwa do rozpoznania, ponieważ część objawów może być maskowana przez objawy charakterystyczne dla okresu ciąży. Do objawów nadczynności tarczycy zalicza się:

• Przyspieszoną akcję serca powyżej 100 uderzeń na minutę,
• Osłabienie siły mięśniowej,
• Nadmierną potliwość,
• Złą tolerancja ciepła,
• Brak przyrostu masy ciała pomimo prawidłowego rozwoju ciąży,
• Wymioty,
• Biegunkę,
• Wytrzeszcz oczu,
• Nadmierną pobudliwość nerwową.

Możliwe powikłania nadczynności tarczycy – co grozi kobiecie, a co grozi dziecku?

Czy niskie TSH jest niebezpieczne w ciąży? TSH oraz hormony tarczycy mają duży wpływ na funkcjonowanie płodu. Zarówno niedobór, jak i nadmiar hormonów tarczycy mogą mieć niekorzystny wpływ na dziecko, na jego rozwój. Jawna nadczynność tarczycy w ciąży zwiększa ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego, nadciśnienia tętniczego oraz stanu przedrzucawkowego u kobiety ciężarnej, a także zmniejszonej masy urodzeniowej dziecka.

Jeśli nadczynność tarczycy spowodowana jest chorobą Gravesa – Basedowa, to dochodzi do przenikania przeciwciał przez barierę łożyska. Z tego względu może dojść do wystąpienia objawów nadczynności tarczycy również u płodu i noworodka. Najczęstszymi objawami nadczynności tarczycy u noworodka są: brak przyrostu masy ciała, gorączka, zaczerwienienie skóry. Dzieci te mają skłonność do wymiotów i biegunek, mogą być drażliwe oraz łapczywie jeść.

Leczenie nadczynności tarczycy w ciąży

Leczenie nadczynności tarczycy polega na przyjmowaniu leków przeciwtarczycowych. Leki te hamują produkcję hormonów tarczycy, dzięki czemu stężenie hormonów w organizmie utrzymywane jest na prawidłowym poziomie. Leki przeciwtarczycowe przenikają przez barierę łożyska i mają wpływ na płód. Z tego względu stosowane są tylko wtedy, kiedy jest to konieczne. Przyjmuje się jak najniższą dawkę, która przynosi efekt. Leczenie dopasowane jest do konkretnego przypadku. O tym, czy należy przyjmować leki oraz w jakiej dawce, decyduje lekarz. W niektórych przypadkach (takich jak subkliniczna postać nadczynności tarczycy czy tyreotoksykoza ciążowa) przyjmowanie leków zazwyczaj nie jest konieczne. Leczenie zastępuje się wtedy ścisłą kontrolą (oznaczanie stężenia hormonów z krwi oraz częstsze wizyty u lekarza).

W niektórych przypadkach przyjmowanie leków przeciwtarczycowych okazuje się konieczne. W przypadku braku leczenia mogłoby dojść między innymi do wystąpienia przełomu tarczycowego, który jest groźny dla zdrowia i życia. Jego objawami jest wzrost temperatury do 40 stopni Celsjusza, przyspieszona akcja serca, biegunka, nudności i wymioty oraz zaburzenia orientacji. Aktualnie do przełomu tarczycowego w trakcie ciąży dochodzi na szczęście bardzo rzadko, ze względu na stosowanie właściwego leczenia oraz częste kontrole.

Leczenie nadczynności tarczycy, a karmienie piersią

Nadczynność tarczycy absolutnie nie stanowi przeciwwskazania do karmienia piersią. W przypadku, kiedy konieczne jest przyjmowanie leków – stosuje się jak najmniejsze dawki, zalecone przez lekarza. Przyjmowanie leku powinno mieć miejsce zaraz po zakończeniu karmienia. Dzięki tym zasadom, przyjmowane dawki nie mają negatywnego oddziaływania na dziecko.

Choroby tarczycy a zajście w ciążę

Funkcjonowanie tarczycy ma duży wpływ na płodność. Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy może być przyczyną zaburzenia miesiączkowania oraz problemów z zajściem w ciążę i płodnością. W związku z tym może utrudniać zajście w ciążę. W trakcie planowania zajścia w ciążę należy dążyć do tego, aby poziom hormonów tarczycowych w organizmie był wyrównany.

W przypadku kobiet planujących zajście w ciąże, które chorują na nadczynność tarczycy, zaleca się radykalne leczenie choroby i ustabilizowanie hormonów przed zajściem w ciążę. Kobiety te powinny poinformować swojego lekarza endokrynologa o planowanym zajściu w ciążę. Lekarz zaleci wtedy najlepsze postępowanie. Zaleca się, aby kobiety planujące ciążę dążyły do tego, aby stężenie TSH w ich organizmie nie przekraczało stężenia 2,5 mIU/L.

Bibliografia:

1. Ruchała M., Szczepanek - Parulska E.: Nadczynność tarczycy a ciąża. Forum Położnictwa i Ginekologii, 2020. https://www.forumginekologii.pl/artykul/nadczynnosc-tarczycy-a-ciaza .
2. Tańska K., Gietka – Czernel M.: Ciąża u kobiety z nadczynnością tarczycy. Postępy Nauk Medycznych, 12/2017: 689 – 693.
3. Miśkiewicz P., Bednarczuk T.: Nadczynność tarczycy w ciąży. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/78383,nadczynnosc-tarczycy-w-ciazy.
4. Szczepanek – Parulska E., Ruchała M.: Rozpoznawanie i leczenie nadczynności tarczycy u kobiet w ciąży w świetle aktualnych polskich zaleceń. Forum Położnictwa i Ginekologii, 2022. https://www.forumginekologii.pl/artykul/rozpoznawanie-i-leczenie-nadczynnosci-tarczycy-u- kobiet-w-ciazy-w-swietle-aktualnych-polskich-zalecen.