Niedoczynność tarczycy w ciąży - przyczyny, skutki, leczenie

Opublikowano: 07.04.2024Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Hormony tarczycy w ciąży

Równowaga hormonalna odgrywa kluczową rolę w zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka. Hormony tarczycy w ciąży są niezwykle ważne, ponieważ wpływają na rozwój neurologiczny płodu oraz ogólny przebieg ciąży.

TSH w ciąży, czyli tyreotropina, jest hormonem wytwarzanym przez przysadkę mózgową, który reguluje produkcję hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). W ciąży poziom TSH często ulega zmianie, co jest naturalnym procesem adaptacji organizmu do nowego stanu. Jednak zbyt wysoki lub zbyt niski poziom TSH może wskazywać na nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy, co wymaga szczegółowej diagnostyki i ewentualnej interwencji farmakologicznej.

Znaczenie hormonów tarczycy w ciąży nie ogranicza się jedynie do wpływu na metabolizm matki, ale rozciąga się również na funkcjonowanie płodu. W pierwszym trymestrze ciąży, gdy układ nerwowy maluszka podlega intensywnemu rozwojowi, dziecko jest całkowicie zależne od hormonów tarczycy dostarczanych przez matkę. Samo nie posiada jeszcze własnego gruczołu tarczowego, który produkował by hormony T3 i T4. Ich niedobór w tym kluczowym okresie może prowadzić do trwałych zaburzeń rozwojowych u dziecka.

W związku z tym, wyniki badań poziomu hormonów tarczycy we krwi są niezwykle ważne i powinny być regularnie monitorowane przez lekarza prowadzącego ciążę. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, wdraża się odpowiednie leczenie, o którym opowiem w dalszej części tekstu.

Przyczyny niedoczynności tarczycy w ciąży

W ciąży ciało kobiety przechodzi przez szereg zmian, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie wielu organów. Dotyczy to zatem i tarczycy. Niedoczynność tarczycy w ciąży nie jest więc rzadkością. Choroba może mieć różnorodne przyczyny, które często są ściśle związane z tym wyjątkowym okresem w życiu kobiety.

Jednym z głównych winowajców jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, znane także jako choroba Hashimoto. W jej przebiegu, system odpornościowy przyszłej mamy niepostrzeżenie atakuje komórki budujące jej własną tarczycę, co może prowadzić do uszkodzenia i w efekcie – do obniżenia produkcji ważnych życiowo hormonów. Ciąża jest czasem, gdy układ immunologiczny działa na wysokich obrotach, co może potencjalnie nasilać autoimmunologiczne ataki na tarczycę.

Inną przyczyną może być niedobór jodu, kluczowego składnika potrzebnego do produkcji hormonów tarczycy. W ciąży zapotrzebowanie na jod znacząco rośnie, co może prowadzić do jego deficytu, jeśli dieta nie zostanie odpowiednio dostosowana.

Ponadto, istotne są predyspozycje genetyczne, które mogą zwiększać ryzyko niedoczynności tarczycy u ciężarnych. Kobiety z rodzinną historią chorób tarczycy są bardziej narażone na problemy związane z pracą tego gruczołu podczas ciąży.

Warto więc regularnie monitorować funkcjonowanie tarczycy, szczególnie jeśli w rodzinie występowały choroby tego organu. Pamiętajmy, że chora tarczyca nie musi być wyrokiem – odpowiednio wcześnie wykryta i leczona niedoczynność tarczycy w ciąży pozwala na bezpieczny jej przebieg i narodziny zdrowego dziecka. Sprawdź także ten artykuł na temat nadczynności tarczycy w ciąży.

Objawy niedoczynności tarczycy w ciąży

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy w ciąży może być wyzwaniem, gdyż wiele z jej objawów przypomina typowe dolegliwości związane z ciążą. Mimo to, istnieje kilka sygnałów, które powinny skłonić przyszłe mamy do głębszej diagnostyki.

Pierwszym z nich jest nietypowe zmęczenie. Owszem, ciąża to czas, gdy większość kobiet czuje brak sił i senność (szczególnie w pierwszym trymestrze), ale uczucie ekstremalnego wyczerpania może być wskazówką na niedobór hormonów tarczycy. Kolejnym symptomem jest niepokojąco powolny przyrost masy ciała lub wręcz przeciwnie – nadmierny i szybki przyrost, pomimo zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej. Hormony tarczycy mają ogromny wpływ na metabolizm, więc ich niedobór może znacząco zaburzać ten proces.

Zauważalne mogą być także problemy z koncentracją oraz pogorszenie pamięci. Chociaż wiele przyszłych mam skarży się na tzw. "mózg ciążowy", objawy te mogą być bardziej nasilone przy niedoczynności tarczycy. Suchość skóry, wypadanie włosów, uczucie zimna oraz zaburzenia nastroju, takie jak depresja czy nadmierne napięcie, również mogą być objawami, których nie należy lekceważyć.

Leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży

Dzięki postępowi w medycynie, lekarze mają do dyspozycji skuteczne metody leczenia, które pozwalają na kontrolę poziomu hormonów tarczycy i minimalizację potencjalnych ryzyk związanych z niedoczynnością tego gruczołu.

Podstawą leczenia jest suplementacja syntetycznej lewotyroksyny (LT4), hormonu identycznego z naturalnie produkowaną tyroksyną. Dawkowanie lewotyroksyny jest ściśle indywidualne i zależy od wielu czynników, w tym od masy ciała kobiety, poziomu TSH oraz etapu ciąży. Lekarz może dostosować dawkę kilkukrotnie w trakcie ciąży, w zależności od wyników badań i samopoczucia pacjentki.

Ważnym aspektem leczenia jest regularne monitorowanie poziomu TSH i wolnego T4, co pozwala na ocenę skuteczności terapii i ewentualne dostosowanie dawki lewotyroksyny. Kontrole te są zalecane co 4-6 tygodni ciąży, aby zapewnić optymalne warunki dla rozwoju dziecka i utrzymania zdrowia matki.

Przyszłe mamy powinny również zwracać uwagę na odpowiednią dietę bogatą w jod, który jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Jednakże, suplementacja jodu powinna być konsultowana z lekarzem, aby uniknąć nadmiernej podaży, która również może być szkodliwa.

Skutki niedoczynności tarczycy dla matki i dziecka

Niedoczynność tarczycy w ciąży, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona, może prowadzić do szeregu poważnych konsekwencji zarówno dla zdrowia matki, jak i rozwijającego się dziecka.

Dla matki:

• Zwiększone ryzyko poronienia. Niedoczynność tarczycy jest związana z wyższym ryzykiem poronień, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży.
• Preeklampsja (stan przedrzucawkowy). To stan charakteryzujący się wysokim ciśnieniem krwi i obecnością białka w moczu, który może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno dla matki, jak i dziecka.
• Niedobór hormonów tarczycy może przyczyniać się do obniżenia poziomu czerwonych krwinek.
• Komplikacje okołoporodowe. Włącznie z wyższym ryzykiem cesarskiego cięcia i przedwczesnego porodu.

Dla dziecka:

• Niedorozwój intelektualny i zaburzenia neurologiczne. Hormony tarczycy mają kluczowe znaczenie dla rozwoju mózgu dziecka. Ich niedobór w kluczowych momentach ciąży może negatywnie wpłynąć na rozwój mózgu płodu. To z kolei może prowadzić do problemów z rozwojem poznawczym i intelektualnym, w tym do niższego IQ.
• Niska masa urodzeniowa
• Wady serca
• Niskie napięcie mięśniowe (hipotonia)
• Problemy z oddychaniem tuż po narodzeniu.
• Wczesne dojrzewanie lub opóźnienie w rozwoju.

Warto podkreślić, że leczenie tarczycy w ciąży znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia wymienionych powyżej komplikacji.

Czy niedoczynność tarczycy jest groźna w ciąży?

Tak, niedoczynność tarczycy może być groźna zarówno dla matki, jak i dziecka, jeśli nie jest odpowiednio leczona. Jak już wspomniałam, choroba ta może prowadzić do komplikacji takich jak preeklampsja, poronienie i przedwczesny poród. To właśnie dlatego tak ważne jest jej wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia.

Czy z niedoczynnością tarczycy można urodzić zdrowe dziecko?

Absolutnie tak. Wiele kobiet z odpowiednio leczoną niedoczynnością tarczycy przechodzi przez ciążę bez komplikacji i rodzi zdrowe dzieci. Kluczem jest wczesna diagnoza, leczenie i ścisłe monitorowanie poziomu hormonów tarczycy w ciąży.

Czy niedoczynność tarczycy mija po ciąży?

To zależy. W niektórych przypadkach, niedoczynność tarczycy wywołana ciążą może się cofnąć po porodzie, ale u wielu kobiet stan ten może pozostać i wymagać dalszego leczenia.

Czy leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży jest bezpieczne?

Tak, leczenie jest nie tylko bezpieczne, ale i niezbędne. Lekarze stosują lewotyroksynę, syntetyczną wersję hormonu tarczycy, która jest bezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka. Dawki są ściśle dostosowywane do indywidualnych potrzeb pacjentki.

Czym grozi tarczyca w ciąży?

Nieuregulowane zaburzenia tarczycy mogą prowadzić do wielu problemów, w tym wspomnianych wyżej komplikacji ciążowych, a także wpływać na rozwój i zdrowie dziecka. Dlatego tak ważne jest regularne monitorowanie i leczenie wszelkich problemów z tarczycą w ciąży.

Bibliografia:

1. Sahay RK, Nagesh VS, Hypothyroidism in pregnancy,Indian J Endocrinol Metab. 2012 May-Jun; 16(3): 364–370.
2. Negro R, Schwartz A, Gismondi R, Tinelli A, Mangieri T, Stagnaro-Green A. Increased pregnancy loss rate in thyroid antibody negative women with TSH levels between 2.5 and 5.0 in the first trimester of pregnancy. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95:E44
3. Negro R, Schwartz A, Gismondi R, Tinelli A, Mangieri T, Stagnaro- Green A. Universal screening vs.case-finding for detection and treatment of thyroid hormonal dysfunction during pregnancy. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95:1699–707
4. https://www.thyroid.org/hypothyroidism-in-pregnancy/ [dostęp z 13.03.2024]