Niskie ciśnienie w ciąży - przyczyny, objawy, skutki, leczenie
Niskie ciśnienie w ciąży wydaje się być rzadziej spotykane niż nadciśnienie, którego obawiają się i kobiety, i lekarze. O ile nadciśnienie może być nawet stanem zagrażającym życiu dziecka, o tyle niskie ciśnienie w ciąży nie jest aż takim powodem do niepokoju, nie jest uznawane za niebezpieczne – o ile nie wystąpi z powodu pewnych zagrażających życiu przyczyn. W artykule opiszę przyczyny niskiego ciśnienia krwi, jakie mogą być jego objawy, jakie są także normy ciśnienia uznawanego za prawidłowe i czy z niskim ciśnieniem trzeba udać się do szpitala.
Z tego artykułu dowiesz się:
Niskie ciśnienie w ciąży
Niskie ciśnienie nazywane jest inaczej niedociśnieniem lub hipotensją, hipotonią. Jest to taki stan, w którym przepływająca krew wywiera małą siłę na ściany tętnic, mniejszą niż standardowy przepływ. Prawidłowe książkowe i idealne ciśnienie krwi wynosi 120/80 mmHg. Natomiast za normy ciśnienie uznaje się ciśnienie skurczowe 100 – 139 mmHg, a rozkurczowe 60 – 89 mmHg. Trzeba pamiętać, że takie normy ciśnienia dotyczą osób dorosłych, mogą troszkę inaczej wyglądać w wieku podeszłym – normy wtedy mieszczą się w wyższych przedziałach, ze względu na inny stan naczyń krwionośnych, zmieniający się wraz z wiekiem.
Bardzo niskie ciśnienie krwi występuje w ciąży rzadko, częściej jednak mamy do czynienia z nadciśnieniem, w tym takim które jest indukowane ciążą, czyli pojawia się dopiero w ciąży po 20 tygodniu (nie obserwuje się go na początku ciąży) i ustępuje w ciągu 1,5 miesiąca po porodzie.
Nadciśnienie w ciąży dotyczy aż 10 – 20 % ciężarnych; w artykule więcej o tym skąd właściwie się bierze, jakie daje objawy, powikłania i czym można je leczyć.
Ciśnienie tętnicze w ciąży jeśli chodzi o zmiany fizjologiczne nie zmienia się specjalnie, za wyjątkiem niewielkiego obniżenia ciśnienia rozkurczowego w drugiej połowie ciąży o 5 – 10 mmHg, jednak wraca z powrotem „do normy” ok. 36 tygodnia ciąży. Niskie ciśnienie krwi zazwyczaj nie jest charakterystyczne dla stanu ciąży u danej osoby i występuje także przed ciążą, na początku ciąży i po porodzie.
Jakie ciśnienie w ciąży jest za niskie? Co z tętnem?
Za bardzo niskie ciśnienie krwi u kobiety, w tym w ciąży, uznaje się ciśnienie 90/60 mmHg i niższe, czyli skurczowe 90 i niżej, rozkurczowe 60 i niżej. Ciśnienie podaje się milimetrach słupa rtęci oznaczanych jako mmHg (Hg to symbol chemiczny rtęci). Ciśnienie skurczowe jest zawsze wyższe i oznacza ciśnienie krwi w tętnicach w chwili, gdy następuje skurcz serca i pompuje ono krew do naczyń krwionośnych. Ciśnienie rozkurczowe jest niższą wartością i oznacza ciśnienie krwi w tętnicach w trakcie, gdy występuje rozkurcz serca (jego krótki odpoczynek), wtedy serce rozluźnia się i napełnia krwią. Mimo, że nazywamy to odpoczynkiem serca, to ma to miejsce bardzo bardzo krótko, na ułamki sekundy.
Części osób niskie ciśnienie kojarzy się z towarzyszącym niskim tętnem, jednak nic bardziej mylnego. Niskiemu ciśnieniu towarzyszy standardowe tętno albo nawet podwyższone, czy jak niektórzy to określają „wysoki puls”. Tętno spoczynkowe, tzn. nie po aktywności fizycznej, w ciąży powinno mieścić się w granicach 60 – 100 uderzeń na minutę. Zazwyczaj tętno jest w górnej granicy tych norm – ok. 90 – 100 u/min, podczas gdy u osób nie będących w ciąży jest to zazwyczaj ok. 70 – 80 u/min. Wysoki puls jest w ciąży zupełnie normalny, jest to zmiana fizjologiczna, związana z tym, że zwiększa się objętość krwi krążącej w organizmie i serce musi częściej ją pompować. Po porodzie tętno wraca do normy. Oczywiście wysoki puls, czyli po prostu wysokie tętno, jest zawsze obecne po jakiejkolwiek aktywności fizycznej, przejściu po schodach, spacerze itd. więc nie należy go nigdy mierzyć jeśli parę minut nie posiedziało się w spoczynku
Bardzo niskie ciśnienie krwi może być utrzymywane stale, ale też występować w odpowiedzi na dane czynniki, wtedy nie zawsze jest to sytuacja bezpieczna. Poniżej więcej informacji, dlaczego może występować zbyt niskie ciśnienie krwi.
Przyczyny niskiego ciśnienia krwi
Bardzo niskie ciśnienie krwi może być niejako normą dla pewnej niewielkiej grupy społeczeństwa – istnieją osoby, o których mawia się „niskociśnieniowcy”. Są to ludzie, których ciśnienie krwi praktycznie zawsze oscyluje wokół 90/60 mmHg lub niżej. Nazywa się to hipotonią pierwotną i osoby mające ją cechują się mało elastycznymi ścianami tętnic, przez co krew płynie z mniejszym ciśnieniem i wolniej. Bywa, że przez to tkanki organizmu mogą być gorzej zaopatrzone w tlen. W większości przypadków taki stan rzeczy ma podłoże genetyczne. W przypadku osób ze stale niskim ciśnieniem takie wartości ciśnienia mogą być dobrze tolerowane i w ogóle nie powodować żadnych objawów, podczas gdy u osoby z epizodem niskiego ciśnienia jak najbardziej się one pojawią. O objawach niżej w artykule. Bardzo niskie ciśnienie krwi nabyte tzn. hipotonia wtórna może natomiast być wywołana przez anemię, niedoczynność nadnerczy, padaczkę, a nawet cukrzycę (występujące w cukrzycy spadki cukru, czyli hipoglikemia).
Przyczyny niskiego ciśnienia krwi nabytego to także przede wszystkim (i najczęściej w ciąży) stan odwodnienia. Odwodnienie może być spowodowane zarówno zbyt małą ilością wypijanych płynów, zbyt dużym poceniem się, ale także wymiotami i biegunką. Należy bardzo mocno dbać o prawidłowe nawadnianie się, a gdy nie jest możliwe przyjmowanie płynów przez dłuższy czas (zwraca się wszystko co się wypiło), konieczna jest hospitalizacja w szpitalu i uzupełnienie płynów drogą dożylną, czyli kroplówkami, po to, by nie doprowadzić do stanu zagrażającemu życiu. Ponadto przyczyny niskiego ciśnienia krwi to także czasami stres, rozległe oparzenia ciała, utrata dużej ilości krwi (na zewnątrz jak i krwotoki wewnętrzne np. niebezpieczne w ciąży odklejanie się łożyska).
Jakie są objawy odklejania się łożyska, czy każde są zauważalne i czy można mieć odklejone łożysko, nawet o tym nie wiedząc przeczytasz w tym artykule.
Niskie ciśnienie może być także skutkiem przyjmowania leków tj. niektóre leki psychotropowe, leki przeciwarytmiczne (przeciw niemiarowemu biciu serca), leki odwadniające (nie są stosowane w ciąży lub stosowane tylko w określonym trymestrze, gdy zaistnieje wyjątkowe wskazanie, np. Furosemid).
Objawy niskiego ciśnienia krwi
Objawy niskiego ciśnienia krwi dotyczą sytuacji, w których takie ciśnienie nie występuje zawsze naturalnie u danej osoby przez całe życie, ale pojawia się nagle, w odpowiedzi na daną przyczynę. Jeśli ktoś całe życie jest niskociśnieniowcem to objawy nie będą występowały, a niskie ciśnienie krwi nie będzie oznaczało nic niepokojącego.
Objawami charakterystycznymi dla obniżonego ciśnienia krwi (spadku ciśnienia krwi) są:
- bóle głowy
- zawroty głowy
- zmęczenie
- niewyraźne widzenie, pojawienie się mroczków przed oczami, ciemnienie przed oczami
- problemy z koncentracją
- omdlenie
W przypadku takich objawów należy położyć się, w ciąży w II i III trymestrze najlepiej na lewym boku (najlepsze dotlenienie ze względu na brak ucisku na żyłę główną dolną przez macicę). Jeśli sytuacja trwa zbyt długo i nie poprawia się, można rozważyć odwiedzenie izby przyjęć pobliskiego szpitala.
Z jakim ciśnieniem w ciąży jechać do szpitala?
Niebezpieczne jest, jeśli spadek ciśnienia do tej pory w będącego w normie, wyniesie 90/60 mmHg lub mniej, a towarzyszą mu dłużej trwające dodatkowe objawy, np. opisane wcześniej bóle głowy, ale także objawy wstrząsu. Do szpitala należy jechać jak najszybciej (lub wezwać karetkę) jeśli obserwuje się:
- duże osłabienie, trudności z utrzymaniem równowagi
- zimną, bladą, spoconą skórę
- pobudzenie, po którym występuje senność i nadmierne uspokojenie
- problemy z komunikacją z innymi osobami, narastający brak kontaktu
- utratę przytomności
Takie objawy świadczyć mogą o nagłym zmniejszeniu ciśnienia krwi z powodu masywnej utraty krwi (np. odklejanie się łożyska, wypadek komunikacyjny, upadek), reakcji alergicznej na jakiś alergen, zakażeniu organizmu, które przebiega szybko i nagle. Do szpitala powinno udać się jak najszybciej się da.
Czy niskie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?
Przede wszystkim warto byłoby znać swoje typowe pomiary ciśnienia krwi jeszcze przed ciążą i wiedzieć, czy zawsze miało się niskie wartości pomiarowe, czy były one raczej w normie lub powyżej normy. Jeśli ciśnienie zawsze było niskie to także niskie ciśnienie w ciąży nie będzie niebezpieczne. Idealnie byłoby także mierzyć ciśnienie całą ciążę – zacząć na początku ciąży, np. jeden pomiar dziennie o danej porze dnia, w spoczynku, nie bezpośrednio po ruchu, jedzeniu, zdenerwowaniu, nie rozmawiając w trakcie pomiaru (to także wpływa na wynik!). Dzięki takim pomiarom można zaobserwować jak wygląda sytuacja, jakie są standardowe pomiary, a gdyby ciśnienie np. nagle wzrosło czy spadło, można swoje notatki pokazać lekarzowi prowadzącemu, czy na izbie przyjęć, co ułatwi dalsze działania.
Bardzo niskie ciśnienie krwi, jeśli wystąpi nagle, może nie być powodem do niepokoju, czasem wystarczy odpoczynek w pozycji leżącej. Przy dodatkowych objawach trzeba się mieć na baczności, nie bagatelizować tego stanu i udać się do szpitala. Tak naprawdę współistniejące objawy przy niskim ciśnieniu są czynnikami, które dają znać, że sytuacja nie jest stabilna. Niskie ciśnienie samo w sobie, bez objawów, zazwyczaj nie świadczy o niczym niepokojącym.
Jak podnieść ciśnienie w ciąży?
- Na niskie ciśnienie krwi, które powoduje lekkie objawy tj. zmęczenie, bóle głowy, zawroty głowy najlepszy jest odpoczynek w pozycji leżącej, w II i III trymestrze, w zasadzie od ok. połowy ciąży zalecana jest jedynie pozycja na lewym boku, umożliwiająca najlepszy przepływ krwi. Często taki odpoczynek pomoże w zupełności.
- Ważne jest pilnowanie, by wypijać odpowiednio dużą ilość wody; dziennie powinno to być nie mniej niż 2 litry; więcej jeśli występują wymioty, biegunka, jest upał, po wysiłku fizycznym, w trakcie choroby. Bez odpowiedniego nawodnienia mogą jak najbardziej pojawić się bóle głowy, zmęczenie, a ciśnienie może spadać. Wydaje się, że coś tak zwykłego jak woda nie jest w stanie pomóc, a jednak przy odwodnieniu jak najbardziej.
- Jeśli niskie ciśnienie wynika z niedoboru pierwiastków, zwanych elektrolitami, warto zakupić i mieć w domowej apteczce tabletki musujące lub proszek do rozpuszczenia w wodzie, który jest tzw. elektrolitem – uzupełnia niezbędne chlorki, sód, potas, magnez, czasem glukozę. Dobrym sposobem będzie również wypicie napoju izotonicznego zakupionego w sklepie, który także uzupełnia jony pierwiastków lub przygotowanie domowego roztworu izotonicznego (jednak będzie on uboższy w pierwiastki): 1 litr wody, ok. 80g cukru lub miodu, 1,5g soli kuchennej, sok wyciśnięty z cytryny. Naturalnym elektrolitem, który jest np. bogaty w potas jest woda kokosowa, choć w naszym kraju nie tak łatwo dostępna i raczej nie trzyma się jej w domu w razie potrzeby.
- Na niskie ciśnienie krwi z pewnością wiele osób powie, że dobra jest kawa. W ciąży jednak kawa jest dość kontrowersyjna i nie jest zbyt dobrym pomysłem ją zalecać. Kofeina zawarta w kawie, a także wysoka zawartość polifenoli nie jest bezpieczna dla łożyska i dziecka w każdej ilości. Przy zbyt dużym spożywaniu ciągłym lub jednorazowym dużym spożyciu może dojść nawet do porodu przedwczesnego albo zaburzenia angiogenezy, czyli powstawania naczyń krwionośnych w łożysku i u dziecka. O ile jedna kawa z ekspresu dziennie (lub płaska łyżeczka kawy sypanej) nie powinna uczynić szkody, o tyle już większe spożycie, w zależności od organizmu, może wywołać zmiany. Na niskie ciśnienie kawa w ciąży jest drugorzędnym rozwiązaniem i jeśli już to mała jej dawka. Podobnie z napojami typu cola i herbatami – tutaj również obecne są polifenole i kofeina i można sobie nimi zaszkodzić podobnie jak nadmierną ilością kawy. Wszystko zależy od organizmu i dawki, a także chorób współtowarzyszących, które mogą wpływać na metabolizm substancji.
Część informacji dopowie również artykuł o kawie i jej bezpieczeństwie w ciąży.
Bibliografia:
- Bręborowicz G. (red.) Fizjologia ciąży, PZWL, Wydanie I, Warszawa 2020, str. 87 – 88.
- Januszewicz W., Sznajderman M., Niskie ciśnienie krwi – norma czy choroba? Choroby Serca i Naczyń, 1, 1, str. 81 – 89.
- Wiercińska M., Niskie ciśnienie tętnicze. Medycyna Praktyczna, 2024.