5 miesiąc ciąży krok po kroku – rozwój dziecka, objawy, badania

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Dominika SkupieńDrukujUdostępnij

5 miesiąc ciąży – rozwój dziecka

17 -22 tydzień – następuje intensywny rozwój kończyn i tułowia, co sprawia, że wraz z końcem 5 miesiąca ciąży proporcje ciała dziecka wyrównują się – głowa nie stanowi już aż 1/3 długości płodu. Końcowy etap rozwoju osiągają istotne narządy – płuca, układ nerwowy, trawienny i odpornościowy. Dziecko w 5 miesiącu ciąży ma już wykształcone narządy rozrodcze – jeśli ułożenie dziecka podczas badania USG jest korzystne można z niemal 100% pewnością określić jego płeć. Na tym etapie w jajnikach dziewczynek znajdują się już komórki jajowe, macica jest całkowicie wykształcona a pochwa stopniowo się pogłębia. U chłopców widoczny jest zalążek penisa, natomiast jądra nie zstąpiły jeszcze do moszny – pozostają w jamie brzusznej. Obie płcie mają już wykształcone brodawki sutkowe, powstają również zalążki gruczołów sutkowych.

Dziecko w 5 miesiącu ciąży ma już ukształtowany układ nerwowy, który sprawia, że jest ono bardziej podatne na bodźce zewnętrzne. Pomimo osłoniętych powiekami oczu reaguje na światło i porusza gałkami ocznymi. Zaczyna także rozróżniać podstawowe smaki – słodki i gorzki. Wsłuchuje się w uspokajający odgłos bicia matczynego serca. To właśnie przyzwyczajenie do dźwięku bijącego serca, a także szumów układu krążenia i trawienia sprawia, że dziecko uspokaja się przytulone do klatki piersiowej matki (zwłaszcza po stronie serca). Zależność tą wykorzystują również producenci zabawek - tzw. szumiących uspokajaczy, które znajdują zastosowanie podczas usypiania dziecka emitując dźwięki wzorowane na tych słyszanych przez płód w macicy. Dziecko wychwytuje także dźwięki dobiegające z otoczenia zewnętrznego – pod wpływem nagłego hałasu lub głośnej muzyki płód jest bardziej aktywny i ruchliwy. Ruchy dziecka stają się coraz bardziej skoordynowane.

Istotne zmiany dotyczą także budowy skóry maleństwa, gdzie zaczyna się gromadzić brunatna tkanka tłuszczowa. Jej zadaniem jest utrzymanie optymalnej temperatury ciała noworodka po porodzie. Do czasu pełnego wykształcenia tkanki tłuszczowej, skórę dziecka zabezpiecza maź oraz meszek płodowy, który zanika dopiero po 36 tygodniu ciąży. Rozwój dziecka postępuje oraz zwiększa się jego wielkość. Waga dziecka wynosi około 300 g, natomiast jego średnia długość to 19 cm. 

5 miesiąc ciąży – zmiany w ciele kobiety

• wzrost wagi – powiększa się łożysko oraz macica, wzrasta także ilość płynu owodniowego,
• żylaki – spowodowane są rozluźnieniem i rozszerzeniem naczyń krwionośnych na skutek zwiększonego przepływu krwi. Rozszerzenie naczyń jest prawidłową odpowiedzią organizmu na zmiany w układzie krążenia – zapobiega nadmiernemu wzrostowi ciśnienia tętniczego krwi i związanym z tym powikłaniom,
• zmiany naczyniowe – widoczne jako pajączki na skórze twarzy, szyi i / lub klatce piersiowej, powstają na skutek podwyższonego poziomu estrogenu oraz rozszerzenia naczyń krwionośnych,
• zmiany pigmentacji – przyciemnienie koloru ciała w okolicy brodawek sutkowych, narządów rozrodczych oraz pręgi ciążowej na brzuchu,
• ostuda – objawia się jako ciemne, symetryczne przebarwienia na policzkach lub w okolicy nosa – ich zabarwienie zależy od koloru cery. Nie są one obecne u wszystkich ciężarnych, jeśli zaobserwowałaś je u siebie to nie musisz się martwić – po porodzie miną samoistnie,
• wzrost libido – poprawa samopoczucia kobiety oraz oswojenie się obojga rodziców z nową sytuacją życiową i wizją rodzicielstwa sprzyja kontaktom seksualnym. Zdrowa, niepowikłana ciąża nie jest przeciwwskazaniem do zbliżeń.

5 miesiąc ciąży – dolegliwości

Najbliższe tygodnie ciąży mogą spowodować wystąpienie niektórych charakterystycznych dolegliwości, zazwyczaj nie są one powodem do obaw. Pamiętaj, jednak aby wszelkie wątpliwości dotyczące stanu zdrowia konsultować z lekarzem!

• Zawroty głowy i mdłości – są przejściowe i mogą być związane z rozszerzeniem naczyń krwionośnych, niekiedy prowadzą do wystąpienia mdłości. Jeśli po dłuższym czasie dolegliwości nie ustępują lub stają się silniejsze mogą świadczyć o wzroście ciśnienie tętniczego krwi. Jeśli posiadasz ciśnieniomierz to jest odpowiedni moment na skontrolowanie swojego ciśnienia tętniczego. Jeśli nie masz takiej możliwości, a obecne objawy Cię niepokoją lub wynik przekracza 140/90 - skontaktuj się z lekarzem,
• uderzenia gorąca – wynikają z rozszerzenia się naczyń krwionośnych w odpowiedzi na zwiększony transport krwi między narządami. Największą ilość krwi otrzymuje mięsień macicy, który przez łożysko dostarcza dziecku składników niezbędnych do życia i rozwoju,
• zmiany skórne – wysypki i podrażnienia skórne często wynikają z przesuszenia skóry, dlatego warto stosować intensywnie nawilżające kremy pielęgnacyjne. Jeśli objawy się nasilają i stają uporczywe warto skonsultować je podczas wizyty z położną lub lekarzem prowadzącym ciążę,
• wzmożone pocenie – sprzyja powstawaniu potówek, czyli niewielkich pęcherzyków występujących głównie w miejscach najbardziej narażonych na kontakt z potem (pachy, pachwiny, okolica pod piersiami). Zmianom może towarzyszyć delikatne zaczerwienienie oraz świąd. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia potówek noś wygodne, przewiewne ubrania – unikaj obcisłej odzieży i syntetycznych tkanin. Jeśli w okolicy zmian zauważysz rumień, a świąd coraz bardziej Ci doskwiera to powinnaś skonsultować ten fakt z lekarzem – istnieje ryzyko rozwinięcia infekcji grzybiczej,
• krwawienia dziąseł – zmiany hormonalne wpływają na większe ukrwienie i rozpulchnienie dziąseł przez co są one bardziej podatne na urazy – nawet podczas codziennego szczotkowania. Zaleca się stosowanie miękkiej szczoteczki i wymienianie jej raz w miesiącu z uwagi na podwyższone ryzyko rozwoju infekcji,
• mimowolne skurcze mięśni – dotyczą zazwyczaj kończyn dolnych, głownie łydek i stóp. Objawiają się zazwyczaj w nocy, bywają uciążliwe, a czasami nawet bolesne. Do ich przyczyn zalicza się: przemęczenie, odwodnienie, niedobór minerałów oraz ucisk powiększającej się macicy na nerwy oraz naczynia krwionośne miednicy mniejszej. W przypadku wystąpienia skurczu należy wyprostować nogę, przygiąć grzbietowo stopę oraz spróbować poruszać palcami. Warto zastosować ciepły okład lub termofor. Sprawdź także ten artykuł: 4 miesiąc ciąży krok po kroku – zalecenia, objawy, badania.

Uwaga! Wystąpienie na kończynach dolnych objawów takich jak: ocieplenie, zaczerwienienie, tkliwość, obrzęk powinno być skonsultowane z lekarzem. Mogą one świadczyć o zakrzepicy żył głębokich.

Piąty miesiąc ciąży to czas kiedy kobieta po raz pierwszy odczuwa ruchy dziecka – najczęściej ma to miejsce w okolicach 20 tygodnia ciąży. Na tym etapie ruchy dziecka są delikatne, porównywane do ruchów perystaltycznych jelit. Z czasem nabierają mocy i opisywane są przez kobiety jako dość silne kopnięcia. Na aktywność dziecka wpływa wiele czynników: stres matki, głośna muzyka, a także pora dnia i czas spożywania posiłków. Powolny spacer i kołysanie brzucha jest dobrym sposobem na uspokojenie bardzo aktywnego maluszka.

Aktywność ruchowa dziecka świadczy o jego dobrostanie. Istnieje metoda oceny stanu zdrowia płodu bazująca na jego ruchliwości. Metoda Cardiff polega na liczeniu ruchów dziecka w ciągu dnia – najlepiej 3 razy dziennie (rano, w południe i wieczorem). Metoda ta polega na zapisaniu przez ciężarną godziny, kiedy poczuła ona pierwszy ruch dziecka danego dnia. Następnie liczy ona kolejne 9 ruchów i notuje godzinę ostatniego. W ten sposób otrzymujemy wynik – czas w jakim płód wykonał 10 ruchów. W zależności od cyklu dobowego i aktywności płodu częstotliwość ruchów w poszczególnych porach dnia może być różna – np. rano 10 ruchów można zanotować w ciągu 40 min, a wieczorem w ciągu 2 godzin. Czas wykonania przez dziecko 10-ruchów nie powinien wynosić więcej niż 12 godzin. Obserwacje te można prowadzić po 30 tygodniu ciąży.

5 miesiąc ciąży – badania

• Badanie podmiotowe i przedmiotowe
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
• Pomiar masy ciała
• Ocena ryzyka ciążowego
• Morfologia krwi
• Badanie ogólne moczu
• Badanie ultrasonograficzne (USG połówkowe)

Połówkowe badanie USG

Połówkowe badanie USG należy wykonać około 20 tygodnia ciąży, nie bez powodu. W tym okresie wszystkie istotne życiowo narządy dziecka są już wykształcone, więc USG może uwidocznić ewentualne nieprawidłowości. Oczywiście przeważająca większość wyników jest pozytywna i potwierdzająca dobrostan dziecka. Połówkowe USG nie powinno być powodem do stresu i obaw, ale formą uspokojenia.

Podczas wizyty lekarz dokładnie ocenia:

• Głowę i szyję (wygląd twarzy, budowę mózgu, ilość płynu mózgowo-rdzeniowego),
• Klatkę piersiową (budowę serca i płuc – to właśnie wady serca są najczęściej rozpoznawalne na tym etapie ciąży),
• Jamę brzuszną (żołądek, jelita, wątrobę),
• Pęcherz moczowy i nerki,
• Kręgosłup,
• Narządy płciowe,
• Kończyny górne i dolne,
• Położenie łożyska oraz ilość wód płodowych.

Określane są także wymiary dziecka, pozwalające ocenić czy rośnie ono prawidłowo do swojego wieku. W tym celu mierzy się:

• BPD – szerokość główki (wielkość dwuciemieniowa),
• HC – obwód główki,
• TCD – szerokość móżdżka,
• CM – zbiornik wielki mózgu,
• NF – fałd karkowy,
• AC – obwód brzucha,
• FL – długość kości udowej,
• HL – długość kości ramiennej.

Podczas badania połówkowego lekarz dokonuje także pomiaru szyjki macicy – jest to niezwykle istotny pomiar określający ryzyko porodu przedwczesnego. Prawidłowa długość szyjki macicy powinna wynosić nie mniej niż 2,5 cm. Wartość niższa oraz indywidualne predyspozycje pacjentki mogą skłaniać lekarza do rozważenia profilaktyki porodu przedwczesnego.

Podróże – piąty miesiąc ciąży

Mijają kolejne tygodnie z brzuszkiem - piąty miesiąc ciąży i ogółem cały II trymestr to czas kiedy kobieta nabiera chęci na podróżowanie, chętniej rozważa zarówno krótkie, weekendowe wyjazdy jak i dłuższe podróże. Jest to także okres uznawany za najbezpieczniejszy. Zmiana otoczenia pozytywnie wpływa na psychikę oraz samopoczucie, zwłaszcza jeśli I trymestr ciąży był szczególnie uciążliwy. Wyjazdy nie są oczywiście przeciwwskazane w ciąży, jednak warto wziąć pod uwagę kilka kwestii:

• stan zdrowia – kobieta w prawidłowo rozwijającej się ciąży jak najbardziej może podróżować, jeśli pozwala jej na to samopoczucie. W przypadku chorób przewlekłych lub komplikacji ciążowych kwestia wyjazdów powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym, który najlepiej zna sytuację pacjentki i ryzyko wiążące się z jej stanem,
• miejsce wyjazdu – należy wziąć pod uwagę dostępność opieki medycznej w miejscu planowanego pobytu. W przypadku wyjazdu do krajów tropikalnych konieczne jest zapoznanie się z obowiązującymi tam warunkami epidemiologicznymi. Istotna jest również analiza bezpieczeństwa zalecanych w niektórych krajach szczepionek,
• warunki klimatyczne – wysokie temperatury mogą niekorzystnie wpływać na samopoczucie kobiety ciężarnej i powodować: zmęczenie, obniżenie tolerancji wysiłku i wzrost czynności serca,
• środek transportu – wątpliwości wielu kobiet w ciąży budzi podróż samolotem. Latanie samolotem uważa się za bezpieczne, jednak niektóre linie lotnicze wymagają od ciężarnych zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań,
• długość podróży – kilkugodzinne przebywanie w jednej pozycji zarówno w samolocie jak i samochodzie jest niebezpieczne. W wyniku długiego unieruchomienia może dojść do zmian zakrzepowych w naczyniach krwionośnych. Istotne są przerwy w podróży przeznaczone na krótki spacer na świeżym powietrzu. W przypadku podróży samolotem – zmiana pozycji (jeśli to możliwe) oraz ćwiczenia tzw. przeciwzakrzepowe. Są to np. krążenia stopami, zginanie grzbietowe i podeszwowe stóp, naprzemienne prostowanie i zginanie nóg w stawach kolanowych.

Przeciwwskazania do daleki podróży międzykontynentalnych to np.:

• niektóre wady serca, ciężka anemia, choroba zakrzepowo-zatorowa,
• poronienia / porody przedwczesne w przeszłości, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca ciążowa, zagrożenie porodem przedwczesnym, wiek < 15 r.ż. lub >35 r.ż. w przypadku pierwszej ciąży,

Jeśli planujesz dłuższą podróż, skonsultuj ten fakt z lekarzem prowadzący.

Podczas wyjazdu zawsze miej przy sobie ciążową dokumentację medyczną!

Bibliografia:

• Korzeniewski K. Kobiet w podróży. Forum medycyny rodzinnej 2014.
• Regan L. Twoja ciąża tydzień po tygodniu. Esteri 2020.
• Iwanowicz-Palus G., Bień A. Edukacja przedporodowa. Wydawnictwo lekarskie, 2020.