Pierwszy trymestr ciąży - badania, zalecenia, czego unikać?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Pierwszy trymestr ciąży - objawy

Pierwszy trymestr ciąży to pierwsze trzy miesiące, czyli dwanaście tygodni ciąży – liczone od pierwszego dnia ostatniej miesiączki przypadającej przed zapłodnieniem. W I trymestrze bez wątpienia doświadczysz różnych objawów, od subtelnych i niekoniecznie kojarzących się z ciążą, po oczywiste. Oto kilka z nich, których możesz doświadczać na początku ciąży.

Awersja do jedzenia (i zachcianki)

W pierwszym trymestrze ciąży może zdziwić Cię całkowita zmiana preferencji żywieniowych. Możesz stracić zainteresowanie pokarmami, które dotąd były Twoimi ulubionymi lub odwrotnie – nagle nabierzesz wilczego apetytu na jedzenie, od którego stroniłaś. Twoje trawienie spowalnia, więc niektóre wcześniej atrakcyjne pokarmy stają się nie do zniesienia. Pamiętaj, aby nie zmuszać się do jedzenia tego, na co nie masz ochoty, słuchaj swojego organizmu.

Zachcianki są odwrotnością awersji pokarmowych. Chociaż ich dokładna przyczyna jest nieznana, mogą być po prostu sposobem, w jaki twoje ciało mówi Ci, żebyś jadła to, na co masz w danym momencie ochotę. Zachowaj jednak umiar i staraj się wybierać zdrowe potrawy. Pamiętaj, że nadmierne uleganie zachciankom i pokusom to prosta droga do rozwinięcia nadwagi.

Twoje piersi się zmieniają

Najczęściej na myśl o ciąży wyobrażamy sobie zaokrąglony, powiększający się brzuch. Natomiast zwykle pierwszym fizycznym objawem, jaki zauważysz na początku ciąży, jest zbyt ciasny stanik. Persi staną się wyraźnie nabrzmiałe i tkliwe. Możesz również zauważyć poszerzone,  widoczne żyły przebiegające tuż pod skórą piersi.

Objawy wczesnej ciąży – takie jak trądzik, wahania nastroju, skurcze łydek, a zwłaszcza opuchnięte i wrażliwe piersi – bardzo przypominają PMS.

Zmęczenie

W I trymestrze ciąży możesz odczuwać ekstremalne zmęczenie, jest to bardzo powszechne. Twoje tempo przemiany materii jest w tym okresie znacznie podwyższone, ponieważ duża część energii wydatkowana jest na rozwój życia w Twoim łonie. Emocjonalna huśtawka również może odcisnąć na Tobie swoje piętno.

Zmęczenie powinno ustąpić w drugim trymestrze ciąży. Jeśli jednak tak się nie stanie, może być to oznaką anemii. Niedobór żelaza może występować u ponad 50% kobiet do 28 tygodnia ciąży. Badaj się regularnie.

Przybranie na wadze

Podczas gdy średni przyrost masy ciała w pierwszym trymestrze ciąży wynosi około 2-3 kilogramy, niektóre ciężarne tracą na wadze z powodu porannych mdłości i awersji do jedzenia. Jeśli Ci się to przydarzy, nie panikuj. Wkrótce zobaczysz, że waga zacznie rosnąć.

Pamiętaj również, że ciąża to nie czas na dietę, a na zdrowe odżywianie. Jeśli w Twojej diecie brakuje wapnia i żelaza, dość szybko możesz nabawić się anemii i osłabić układ kostny lub stan uzębienia. Zwracaj więc uwagę na to, co jesz i postaraj się dostarczać z pożywieniem odpowiednią ilość składników odżywczych, witamin i minerałów.

Mdłości

Zwiększona wrażliwość na niski poziom cukru we krwi i wyższy poziom hormonów ciążowych, estrogenu i beta hCG, mogą wywoływać nudności, szczególnie rano.

Czy wiesz co robić, aby poradzić sobie z mdłościami? Oto, co można zastosować, aby ograniczyć nudności:

• Jedz często. Pusty żołądek pogarsza nudności.
• Jeśli mdłości dokuczają Ci szczególnie rano, trzymaj przy łóżku sucharki lub krakersy. Zjedz kilka jeszcze zanim wstaniesz z łóżka, aby zapełnić żołądek.
• Niektórym ciężarnym pomaga żucie imbiru lub zjedzenie kilku migdałów.
• Utrzymuj prawidłowe nawodnienie organizmu. Pij co najmniej osiem szklanek wody dziennie.
• Spróbuj napojów dla sportowców, które dostarczają również glukozę i niezbędne minerały. Zwróć uwagę na skład, bo część z nich zawiera spore ilości cukru i barwników.
• Zjedz bogatą w białko przekąskę przed snem. Białko sprawia, że żołądek jest pełny na dłużej, dzięki czemu łatwiej będzie Ci stawić czoła porankowi.
• Noś opaski akupresurowe na nadgarstek, takie jak Sea-Bands.
• Myj zęby przed jedzeniem. Szczotkowanie zębów stymuluje odruch wymiotny, dlatego lepiej nie ryzykować zwróceniem śniadania.

Pierwszy trymestr ciąży - badania i wizyty

Możesz być zaskoczona, gdy dowiesz się, jak wiele badań, testów i wizyt czeka Cię podczas ciąży. Oto kilka, których możesz się spodziewać w I trymestrze.

Pierwsze badania w ciąży powinny zostać wykonane do 10. tygodnia ciąży. W trakcie Twojej pierwszej wizyty lekarz lub położna przeprowadzi badania ogólne, w tym badanie ginekologiczne, badanie piersi, pomiar wzrostu, masy ciała i ciśnienia krwi. Badania te będą powtarzane podczas każdej wizyty. Zostaniesz również  poinformowana o zaletach suplementacji kwasu foliowego, zalecanych szczepieniach oraz o konieczności oceny ruchów płodu w późniejszym okresie ciąży. Lekarz zleci również konsultację stomatologiczną oraz wykonanie ogólnego badania moczu.

Na pierwszą wizytę do lekarza lub położnej, którym zamierzasz powierzyć prowadzenie  swojej ciąży udaj się pomiędzy 6. a 8. tygodniem ciąży. Kolejne wizyty będą odbywać się co 3–4 tygodnie. Oto, jakich badań możesz spodziewać się w czasie pierwszego trymestru. Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu najważniejsze artykuły z kalendarzem ciąży.

Jakie badania krwi w ciąży wykonać?

Podczas pierwszej wizyty zostaną Ci zlecone badania krwi, w tym badania morfologii oraz następujące:

• Ustalenie Twojej grupy i Rh krwi (o ile nie posiadasz udokumentowanego badania). W przypadku niezgodności grup krwi matki i płodu może dojść do tzw. konfliktu serologicznego. Każda kobieta ciężarna do 10 tyg. ciąży powinna mieć więc wykonane badanie grupy krwi w zakresie ABO i RH oraz badanie w kierunku wykrywania przeciwciał odpornościowych (w tym również anty Rh). Badanie jest ważne, ponieważ jeśli masz grupę krwi Rh (-), a płód Rh(+), Twój organizm może zacząć wytwarzać przeciwciała szkodliwe dla płodu, co skutkować może wystąpieniem choroby hemolitycznej noworodka;
• Badanie w kierunku cukrzycy - polega na pomiarze stężenia glukozy we krwi na czczo;
• Badanie w kierunku kiły (VDRL);
• Badania na nosicielstwo wirusów HIV i HCV( wirus zapalenia wątroby typu C);
• Badanie odporności na toksoplazmozę i różyczkę - aktywna choroba w ciąży może być przyczyną wad wrodzonych u płodu;
• Badania w kierunku chorób tarczycy - oznaczenie poziomu TSH we krwi. Przy nieprawidłowym stężeniu TSH zalecane jest dodatkowe badanie fT4 oraz anty-TPO.
• Ponadto – cytologia! Jeśli w ciągu pół roku przed ciążą nie robiłaś cytologii, zostanie pobrany materiał do tego badania.

W tym okresie ciąży wykonuje się również USG sondą dopochwową.

Badania prenatalne w I trymestrze ciąży

Do nieinwazyjnych badań prenatalnych zalicza się m.in.:

• Badanie ultrasonograficzne (USG), które wykonywane jest co najmniej 3 razy. Każde służy wykryciu ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju płodu. Badanie USG przypadające na 11 - 14 tydzień ciąży służy ocenie ryzyka wystąpienia najczęstszych wad genetycznych u płodu, tj. zespołu Downa (trisomii 21), zespołu Edwardsa (trisomii 18) i zespołu Pataua (trisomii 13);
• Test złożony, składający się z wywiadu lekarskiego, oceny danych uzyskanych podczas badania USG oraz z badania stężenia hormonu beta-hCG i białka PAPP-A we krwi matki.

Jeśli wymienione badania nieinwazyjne dają niejasny rezultat lub oszacowane na ich podstawie ryzyko wystąpienia wady płodu określone jest jako wysokie, zaproponowane zostanie Ci wykonanie procedur inwazyjnych, takich jak:

• Amniopunkcja – jest to najczęściej wykonywane badanie prenatalne. Zabieg polega na zbadaniu próbki wód płodowych, którą pobiera się przez powłoki brzuszne pod kontrolą USG. Zazwyczaj amniopunkcja wykonywana jest pomiędzy 16. a 18. tygodniem ciąży. W 0,1–1% przypadków po zabiegu mogą wystąpić powikłania, w tym poronienie.
• Biopsja kosmówki (biopsja trofoblastu, CVS) - badanie polega na pobraniu przezpochwowo lub przezbrzusznie komórek łożyska pod kontrolą USG. Biopsję kosmówki możesz wykonać, gdy ukończysz 11 tydzień ciąży. Powikłania pojawiają się w 0,1–1% przypadków.
• Kordocenteza - wykonywana jest najrzadziej. Procedurę przeprowadza się po 18. tygodniu ciąży. Polega na pobraniu krwi z żyły pępowinowej pod kontrolą USG. W 1,4–1,9% przypadków może skutkować poronieniem.

Nieinwazyjne badania genetyczne w ciąży

Ostatnie lata przyniosły dynamiczny rozwój w dziedzinie nieinwazyjnych badań genetycznych płodu. Jednym z najdokładniejszych badań tego typu jest Test Panorama. Test jest bezpieczny dla matki i płodu – polega on na pobraniu krwi żylnej. Jego przeprowadzenie zaleca się po pierwszym obowiązkowym USG, a więc pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży.

Test Panorama

Test Panorama określa ryzyko wystąpienia zespołu Downa (trisomii 21) z dokładnością 99%. Pozwala również oszacować narażenie na inne częste wady i nieprawidłowości genetyczne oraz tzw. mikrodelecje, czyli braki bardzo niewielkich części chromosomów, które – w części przypadków – mogą powodować niepełnosprawność umysłową i wady wrodzone.

Ponadto, test pozwala na określenie płci płodu - ma najwyższą dokładność spośród dostępnych na rynku nieinwazyjnych komercyjnych badań prenatalnych.

Test Panorama jest dokładniejszy od badania PAPP-A i może być kolejnym etapem badań diagnostycznych płodu, jeśli ryzyko w teście PAPP-A zostało oszacowane między 1:100 a 1:1000.

Jak przetrwać pierwszy trymestr ciąży – zalecenia

Aktywność fizyczna

Istnieje wiele powodów, dla których powinnaś dbać o aktywność fizyczną w I trymestrze ciąży. Łagodne ćwiczenia mogą pomóc złagodzić nudności, dodają również energii i redukują stres. Mówi się również, że u kobiet, które w czasie ciąży były aktywne fizycznie, poród i powrót do formy przebiega sprawniej.  Jeśli wczesna ciąża daje Ci w kość postaraj się spacerować, choćby 10 minut dziennie.

Stosuj ćwiczenia Kegla

Chociaż nietrzymanie moczu nie powinno stanowić problemu w tym trymestrze ciąży, nigdy nie jest za wcześnie, abyś zaczęła wzmacniać mięśnie dna miednicy. Pamiętaj, że “mięśnie Kegla” biorą udział w samym porodzie,. Jeśli są elastyczne i przyzwyczajone do wysiłku, podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny pracują szybko oraz efektywnie, a dodatkowo – chronią krocze przed pęknięciem czy koniecznością nacięcia w trakcie porodu.

Co ważne, wyćwiczone mięśnie dna miednicy zapobiegają nietrzymaniu moczu po porodzie.

Jeśli nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań zdrowotnych, ćwicz regularnie przez cały okres ciąży, a także zaraz po porodzie. Trening poporodowy powinien trwać co najmniej 2-3 miesiące.

Trening Kegla polega na systematycznym napinaniu mięśni dna miednicy. Można opisać to jako chęć wciągnięcia mięśni dna miednicy jak najwyżej do góry lub uczucie wstrzymywania moczu. Napnij mięśnie w czasie wdechu, policz do pięciu i powoli rozluźnij, wydychając powietrze. Możesz zacząć od serii pięciu powtórzeń trzy razy dziennie, by dojść do około piętnastu powtórzeń kilka razy dziennie.

Seks

Podczas gdy niektóre ciężarne kobiety czują się sexy i cieszą się, że nie muszą zawracać sobie głowy antykoncepcją, inne nie chcą robić nic poza snem i leżeniem w łóżku. Jeśli Twoje libido drastycznie spadło, nie martw się, to sprawka hormonów. Prawdopodobnie ochota na seks wzrośnie pod koniec pierwszego oraz w drugim trymestrze, który nazywany jest miesiącem miodowym ciąży.

Brzuszek ciążowy

Prawdopodobnie nie będziesz wyglądać na ciężarną aż do czwartego miesiąca. Macica jest do tego czasu niewielka i “chowa się” w miednicy. Dbaj jednak o dietę, nie ulegaj zanadto zachciankom oraz pamiętaj o ruchu. Zwiększony poziom estrogenu sprzyja odkładaniu się tłuszczu w kilku miejscach, w tym w talii.

Co jest zakazane w pierwszym trymestrze ciąży?

Aby zwiększyć szanse na zdrową ciążę musisz wiedzieć, jakie produkty i aktywności są zakazane. Oto zalecenia:

• Koniec z alkoholem, paleniem papierosów i stosowaniem wszelkich używek. Szkodzą one zarówno Tobie, jak i dziecku.
• Uważaj na surowe jajka i mięso. Pałeczki Salmonelli giną w ok. 60 stopniach Celsjusza, więc  zawsze spożywaj produkty zwierzęce po obróbce termicznej.
• Jeśli członkiem Waszej rodziny jest kot, pamiętaj, że w jego odchodach może znajdować pasożyt - Toxoplasma Gondii. Zarażenie w I trymestrze skutkuje najczęściej poronieniem. Nosicielami są głównie koty wychodzące, dlatego najwyższy czas uczynić z Twojego kota zwierzę domowe. Kot do szczęścia potrzebuje Twojej miłości, a nie podwórkowych przygód. Nie powinien wychodzić na dwór gdzie czekają na niego pasożyty i inne niebezpieczeństwa. Nie musisz też izolować się od swojego pupila. Kontakt z kotem jest całkowicie bezpieczny dla Ciebie i płodu, powinnaś jedynie przestrzegać pewnych zasad. Poproś partnera, aby na czas ciąży to on sprzątał kuwetę - minimum raz dziennie. Uważaj na zadrapania podczas zabawy oraz zadbaj o pielęgnację zwierzaka (szczególnie wychodzącego). Po kontakcie z czworonogiem myj dokładnie ręce.
• Uważaj na suplementy diety i preparaty ziołowe. Nie stosuj żadnych leków bez recepty oraz na receptę bez konsultacji z ginekologiem prowadzącym Twoją ciążę.
• Korzystanie z wanny z hydromasażem nie jest zabronione, ale powinnaś skonsultować się z lekarzem. Jeśli po kąpieli zauważysz u siebie niepokojące objawy, poinformuj o tym lekarza.
• Unikaj sauny. Płód w I trymestrze jest najbardziej wrażliwy na silne wahania i zewnętrzne wpływy. Jest to okres krytyczny w rozwoju jego narządów wewnętrznych dlatego nie powinnaś podejmować nadmiernego wysiłku oraz przegrzewać organizmu.
• Unikaj dużych ryb, takich jak: makrela królewska, rekin, miecznik  tuńczyk i płytkarz, gdyż mogą one zawierać dużą ilość rtęci.
• Nie jedz surowych owoców morza, takich jak: surowe ostrygi, małże i inne mięczaki. Mogą być zanieczyszczone szkodliwymi bakteriami i wirusami oraz zawierać pasożyty, takie jak tasiemce, będące przyczyną groźnych chorób.
• Odpuść sobie remonty i uważaj na silne środki czyszczące. Farby na bazie oleju, ołów, rtęć (znajdująca się w niektórych farbach lateksowych), rozpuszczalniki chemiczne, produkty do czyszczenia piekarników i chemikalia do czyszczenia na sucho mogą Ci zaszkodzić.
• Miękkie sery i niepasteryzowane mleko mogą spowodować zatrucie bakteriami, takimi jak Salmonella czy Listeria Monocytogenes.
• Nie wykonuj zdjęć RTG, szczególnie okolic miednicy.
• Nie nadużywaj kawy i herbaty. Nie przekraczaj dziennej dopuszczalnej dawki kofeiny i teiny, która wynosi 200-300 mg. 

Bibliografia:

1. "Pierwszy trymestr ciąży: poradnik dla przyszłych mam" - Anna Łątkowska
2. "Ciąża: poradnik dla przyszłych rodziców"- dr Tomasz Fiałkowski
3. "Zdrowa ciąża: poradnik dla kobiet w ciąży i planujących ciążę" - Anna Bogacz