Antybiotyki w ciąży – czy są bezpieczne? Położna wyjaśnia
Wszyscy życzymy sobie, aby w czasie ciąży przyszła mama była w jak najlepszym stanie zdrowia. Ciężko jest jednak prowadzić normalny tryb życia i całkowicie uchronić się przed zakażeniami bakteryjnymi. Sezon przeziębień lub (sprzyjające ciąży) zapalenie układu moczowego często kończą się niezbędną antybiotykoterapią. Chwileczkę… To stosowanie antybiotyku w ciąży jest dozwolone? Dzisiaj odpowiemy sobie na pytania: kiedy antybiotyk w ciąży jest konieczny, jakie antybiotyki można stosować w ciąży i jakich antybiotyków nie można w ciąży.
Z tego artykułu dowiesz się:
Bezpieczny antybiotyk – jakie leki można brać w ciąży
Każdej z was może przytrafić się w czasie ciąży sytuacja, kiedy niezbędne będzie podjęcie decyzji o wprowadzeniu odpowiedniej farmakoterapii. Decyzja, którą podejmuje w takiej sytuacji twój lekarz prowadzący ciążę, musi uwzględniać wpływ danego leku na twój organizm, ale również na ewentualne konsekwencje dla płodu, zwłaszcza we wczesnej ciąży.
To, co przed ciążą skutecznie działało na przeziębienie czy uporczywe dolegliwości, niekoniecznie może być dozwolone w ciąży. W tym okresie organizm matki przechodzi wiele zmian związanych z funkcjonowaniem układu pokarmowego, działania wątroby czy nerek, dlatego należy zawsze uwzględnić tak zwaną farmakokinetykę leku (jego wchłanianie, dystrybucja, metabolizm i wydalanie z organizmu) przed jego podaniem i, przykładowo, zmienić dawkę lub częstość podawania.
W 1979 roku została wprowadzona klasyfikacja leków FDA przez Amerykańską Agencję do Spraw Żywności i Leków, która dzieliła się na:
- kategoria A – są to leki, które wiążą się ze znikomym ryzykiem uszkodzenia zarodka czy płodu (badania przeprowadzone na kobietach w ciąży nie wykazały szkodliwego działania na dziecko),
- kategoria B – jest to grupa leków, która wykazuje względne bezpieczeństwo przy stosowaniu w trakcie ciąży (badania prowadzone były na zwierzętach, ale nie na kobietach w ciąży),
- kategoria C – leki z tej kategorii mogą mieć szkodliwy wpływ na zarodek czy płód, dlatego podaje się je tylko w przypadku, gdy korzyść z ich zastosowania będzie potencjalnie wyższa niż ryzyko uszkodzenia dziecka (badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na płód lub w ogóle nie były przeprowadzane),
- kategoria D – są to leki, których teratogenne działanie jest potwierdzone badaniami, ale podaje się je w stanach nagłych lub ciężkich przewlekłych schorzeniach, gdy nie ma bezpieczniejszej alternatywy,
- kategoria X – jest to przebadana grupa leków, które mają udokumentowane szkodliwe działanie na płód i zabronione jest stosowanie ich u kobiet w ciąży lub kobiet w wieku reprodukcyjnym, które mogą dopiero zajść w ciążę.
W 2015 roku klasyfikacja ta została jednak podważona, ze względu na przypisywanie leków zbadanych w większości tylko na zwierzętach i brak aktualizacji. W wyniku badań i prac nad uaktualnieniem klasyfikacji substancji leczniczych, FDA ogłosiło nowy system – PLLR (Pregnancy and Lactation Labelin Rule), którego ostateczną wersję ogłoszono dopiero w 2020 roku.
Ten nowy system nie skupia się już na klasyfikacji leków, a daje wskazówki oraz wytyczne co do tego, jakie informacje muszą znaleźć się w ulotkach produktów. PLLR wymaga opisywania każdego produktu leczniczego w trzech punktach, które to dokładnie opisują bezpieczeństwo stosowania danej substancji w okresie ciąży, karmienia piersią oraz w okresie rozrodczym kobiety i mężczyzny.
Dlatego tak ważne jest, abyś konsultowała ze swoim ginekologiem rozpoczęcie przyjmowania jakiegokolwiek leku czy to na przeziębienie, czy na ból dużego palca u stopy, ponieważ będzie on/ona wiedzieć, do jakiej grupy zaliczany jest dany lek i czy możesz go bezpiecznie stosować – przede wszystkim we wczesnej ciąży, gdy zachodzi organogeneza. Polecam zerknąć: Kaszel w ciąży – położna radzi co stosować i jak się leczyć.
Na co stosuje się antybiotyki w ciąży?
Antybiotyki dzielimy na te, które działają bakteriostatycznie – powstrzymują namnażanie się drobnoustrojów– oraz bakteriobójczo, czyli niszczą drobnoustroje, które zainfekowały twój organizm. Antybiotyki stosowane są przy infekcjach grzybiczych i bakteryjnych, ale nie wirusowych! Pamiętaj, że grypa to wirus, nawet najbardziej bezpieczny antybiotyk tutaj nie pomoże.
Wszystkie antybiotyki w Polsce są przepisywane na receptę, aby decyzję o ich wprowadzeniu do terapii podejmował lekarz. Stosowanie antybiotyku w ciąży musi tym bardziej być konsultowane z lekarzem prowadzącym ciążę, gdyż nie każdy antybiotyk dla ciężarnej będzie bezpieczny. Z pomocą przychodzi nam nasza klasyfikacja, która pokazuje, jaki antybiotyk można brać w ciąży.
Antybiotyki w ciąży stosuje się najczęściej w przypadku infekcji bakteryjnych, które dotykają układu oddechowego oraz infekcje układu moczowego. Aby potwierdzić diagnozę, lekarz przeprowadzi badanie przedmiotowe i skieruje cię na potrzebne badania laboratoryjne, takie jak badanie krwi, wymaz z gardła lub badanie moczu.
Antybiotyk dla ciężarnej rozważa się również w sytuacjach pojawienia się:
- choroby przenoszonej drogą płciową (rzęsistkowica, rzeżączka czy chlamydioza),
- odmiedniczkowego zapalenia nerek,
- boreliozy,
- anginy,
- zapalenia zatok,
- bezobjawowego bakteriomoczu,
- PROM, czyli przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego,
- dodatniego wyniku na nosicielstwo paciorkowca z grupy B.
W 3 trymestrze najczęściej spotykamy się z antybiotykoterapią w okresie okołoporodowym, kiedy dochodzi do przedwczesnego odpływania płynu owodniowego lub w przypadku dodatniego wyniku GBS.
Pamiętaj, aby zawsze mieć przy sobie kartę ciąży z wynikami badań, aby zespół medyczny w szpitalu mógł w razie potrzeby odpowiednio zareagować. Zawsze warto dodatkowo wspomnieć o dodatnim wyniku na nosicielstwo paciorkowca, gdyż wprowadzona antybiotykoterapia ma za zadanie chronić twojego maluszka w trakcie porodu drogami natury.
Jaki antybiotyk w ciąży jest bezpieczny?
Już wiesz o tym, że są na rynku bezpieczne antybiotyki dla ciężarnej, gdzie korzyści z ich stosowania przewyższają zdecydowanie skutki niepożądane. Musisz zawsze pamiętać, aby wspomnieć lekarzowi (zwłaszcza pierwszego kontaktu) o byciu w ciężarną, gdyż może on nieświadomie, nie wiedząc o ciąży, przepisać leki zagrażające płodowi.
Wyróżnia się grupę antybiotyków, które dostosowane do wieku ciąży (nie każdy antybiotyk bezpieczny w 3 trymestrze, będzie możliwy do stosowania w 1), nie będą zagrażały tobie ani twojemu dziecku:
- ampicylina,
- amoksycylina (Augmentin, Amoksiklav, Ramoclav),
- azytromycyna (nie w 1 trymestrze),
- cefalosporyna II generacji (Cefaleksyna, Bioracef),
- cefuroksym,
- erytromycyna,
- metronidazol,
Zapewne większość tych nazw nic ci nie mówi, ale lekarz na pewno będzie znał nazwę handlową danego antybiotyku. Ampicylina stosowana jest w szpitalu, w przypadku przedwczesnego odpływania płynu owodniowego oraz dodatniego GBS-u. Sprawdź koniecznie: GBS w ciąży – co to jest, kiedy wykonać badanie, wynik, cena.
Amoksycylina jest znana szerzej pod nazwą Amotaks. Jest antybiotykiem z grupy beta-laktamowych, które uznawane są za bezpieczne w ciąży. Jeżeli występuje u ciebie uczulenie na amoksycylinę, poinformuj o tym lekarza, który sięgnie po inny antybiotyk z tej grupy – cefuroksym.
Jeszcze jedna kwestia pozostała nam do rozwiązania, a mianowicie: czy można brać augmentin w ciąży? Można, jeżeli lekarz uzna to za konieczne. W skład tego leku wchodzi właśnie amoksycylina oraz kwas klawulanowy, które są dopuszczalne w ciąży. Pamiętaj, że nieleczona infekcja może mieć znacznie gorsze skutki dla dziecka, niż zastosowanie antybiotyku.
Antybiotyki aminoglikozydowe w ciąży
Przejdźmy teraz do grupy antybiotyków zakazanych w okresie ciąży. Są to:
- doksycyklina,
- sulfonamidy,
- streptomycyna,
- tetracyklina,
Antybiotyki aminoglikozydowe w ciąży mogą niestety doprowadzić do rozwoju głuchoty u dziecka, a tetracyklina powoduje zaburzenia wzrostu kości i późniejsze problemy z przebarwieniami zębów u dzieci.
Skutki uboczne antybiotykoterapii w ciąży częściej dotykają płodu, a nie mamy. Nieodpowiednie leki przyjmowane przez ciężarną mogą doprowadzić do wystąpienia poważnych wad rozwojowych płodu, przyczynić się do przedwczesnego porodu, a nawet obumarcia płodu. Dlatego tak ważne jest konsultowanie się z lekarzem przed zażyciem jakiegokolwiek leku.
O tym warto pamiętać!
Po pierwsze i najważniejsze – zawsze poinformuj lekarza o byciu w ciąży. Nie wiedząc o ciąży może on nieświadomie narazić ciebie i maluszka na efekty uboczne przepisanego leku.
Po drugie, osłona! Bardzo istotne jest sięganie po probiotyki w czasie antybiotykoterapii, aby uchronić się przed grzybicą jamy ustnej czy pochwy. Dobrze dobrany probiotyk to wspaniała osłona twojego przewodu pokarmowego, który już i tak dużo ma pracy w czasie ciąży.
Antybiotyk w ciąży może powodować skutki uboczne również u mamy. Reakcja alergiczna na lek wiąże się zazwyczaj z wymiotami i biegunką – w takim wypadku należy zmodyfikować rodzaj terapii. Jeżeli jednak pojawiają się takie objawy, jak krwawienie z dróg rodnych, skurcze macicy czy silny ból brzucha – nie zwlekaj, tylko jak najszybciej udaj się do swojego ginekologa.
Co zrobić w przypadku, gdy zostanie zlecony antybiotyk przed planowaną ciążą? Nie zastanawiać się za długo, tylko przyjąć całą zalecaną przez lekarza dawkę. Antybiotyk przyjmowany przed zapłodnieniem nie ma wpływu na rozwój płodu. Dla pewności możesz odczekać jeden cykl miesiączkowy, aby twój organizm pozbył się wszystkich pozostałości leku.
Po więcej wskazówek zapraszam do artykułu: Co na przeziębienie w ciąży? Położna wskazuje, jakie leki stosować.
Bibliografia:
- E. Szałek, et. al, Optymalizacja antybiotykoterapii w ciąży – implikacje kliniczne, Ginekologia Polska, 2012, 6(83), str. 462-468.
- E. Szałek, Farmakoterapia w zakażeniach układu moczowego u kobiet w okresie ciąży I laktacji, Farmacja Współczesna, 2020, 13, str. 18-28.
- E. Szałek, H. Tomczak, E. Grześkowiak, Bezpieczeństwo stosowania antybiotyków β-laktamowych w ciąży, Farmakologia Polska, 2009, 65(3), str. 209-213.
- https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/jak-dbac-o-siebie-w-ciazy/antybiotyk-a-ciaza-czy-stosowanie-antybiotyku-przez-ciezarna-jest-bezpieczne dostęp: 5.02.2024.
- https://badaniaprenatalne.pl/leki-w-ciazy/antybiotyki-w-ciazy/ dostęp: 5.02.2024.