Paracetamol w ciąży – czy jest bezpieczny?

Opublikowano: 29.04.2024Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Historia i działanie paracetamolu

Paracetamol jest lekiem, który istnieje na rynku od 1956 roku. Jest jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwbólowych na świecie. Wskazaniem do stosowania paracetamolu jest ból o słabym i umiarkowanym nasileniu oraz gorączka. Paracetamol to lek, który w odpowiedniej postaci można stosować także u dzieci, już od pierwszego dnia życia. Występuje w produktach o nazwach takich jak: Apap, Efferalgan czy Panadol.

Paracetamol ma działanie przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. Nie ma działania przeciwzapalnego. Wskazaniem do jego stosowania jest ból głowy, ból gardła, migreny, bóle zębów, bóle kostne oraz stawowe i mięśniowe, a także bolesne miesiączkowanie. Stosuje się również w stanach grypopodobnych.

Paracetamol jest lekiem dostępnym bez recepty. Badania pokazują, że leki bez recepty przyjmowane są przez blisko 93% kobiet ciężarnych. W większości przypadków leki są stosowane na ból głowy, pleców czy na ból pachwin. Leki przeciwbólowe dostępne są nie tylko w aptece, ale także na stacjach benzynowych czy marketach. To znacznie ułatwia do nich dostęp. Szacuje się, że apap stosowany jest przez około 50% ciężarnych na całym świecie. Leki przeciwbólowe oczywiście są pomocne, jednak powinny być stosowane jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Dawkowanie – ile tabletek można przyjmować dziennie

Jedna tabletka zawiera zazwyczaj 500mg paracetamolu. Jednorazowo przyjąć można doustnie od 500 do 1000mg. Maksymalna bezpieczna dawka dobowa paracetamolu u dorosłych to 4g na dobę. Lek można przyjmować 3 – 4 razy dziennie. Należy pamiętać o przestrzeganiu zachowania 4 - godzinnych przerw pomiędzy kolejnymi dawkami. Paracetamol zaczyna działać przeciwbólowo po około 30 minutach od zażycia i działa przez około 6 godzin.

Jaka dawka paracetamolu w ciąży? Powyższe dawkowanie dotyczy także ciężarnych. Zwraca się jednak uwagę na to, aby kobiety w ciąży stosowały jak najmniejszą dawkę, która przynosi efekt. Zaleca się także jak najkrótsze i jak najrzadsze stosowanie tego leku.

Paracetamol można zażywać zarówno na czczo, jak i w trakcie, czy po posiłku. Jedzenie oraz picie nie mają wpływu na skuteczność jego działania. Tabletkę należy popić dużą ilością wody.

Działania niepożądane paracetamolu

Działania niepożądane po przyjęciu paracetamolu występują dosyć rzadko. Najgroźniejszą sytuacją jest przedawkowanie leku. Przedawkowanie paracetamolu może prowadzić do ciężkiego uszkodzenia wątroby. Sytuacja ta może mieć miejsce, jeśli dorosła osoba przyjęła dawkę 6 gramów paracetamolu lub więcej. Pierwszymi objawami przedawkowania mogą być nudności, wymioty, bladość oraz ból brzucha.

Bardzo ważne jest, aby nie przekraczać dozwolonej dawki paracetamolu. Należy pamiętać, że jego bezpieczna dawka wynosi maksymalnie 4 gramy na dobę. Niestety bywa, że ludzie nieświadomie powielają dawki tego leku. Spowodowane jest to faktem, że paracetamol znajduje również się w lekach, których nazwa jest całkowicie niezwiązana z nazwą: paracetamol. Paracetamol jest substancją znajdującą się w ponad 600 lekach istniejących na świecie. Znajduje się również w wielu produktach, które sprzedawane są w celu łagodzenia objawów grypopodobnych. Przykładem takich leków jest Gripex, Fervex czy Theraflu. Dlatego tak ważna jest ulotka, do której należy zerknąć przed zażyciem każdego leku.

Paracetamol w ciąży lekiem przeciwbólowym pierwszego wyboru

Paracetamol jest lekiem przeciwbólowym pierwszego rzutu, jeśli chodzi o kobiety ciężarne. Jeśli zachodzi potrzeba stosowania leku przeciwbólowego w ciąży, to paracetamol można stosować bez względu na czas jej trwania. Czyli zarówno w pierwszym trymestrze, drugim, jak i trzecim. W związku z tym jest najczęściej przyjmowanym lekiem przeciwbólowym przez ciężarne. Czy paracetamol przenika przez łożysko? Tak, lek ten przenika przez barierę łożyska do krwi płodu. Dlatego jeśli jest to możliwe, to przyjmowania go w czasie ciąży należy unikać.

Od kilku lat ukazują się pojedyncze doniesienia przedstawione w publikacjach naukowych, które wskazują na to, że stosowanie tego leku w ciąży może być powiązane z występowaniem pewnych zaburzeń u dzieci. Jednak do tej pory nie wydano żadnych oficjalnych ograniczeń, co do stosowania paracetamolu w ciąży. Aktualnie paracetamol jest uznawany za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy, który może być przyjmowany w 1, 2 i w 3 trymestrze ciąży. Sprawdź także ten artykuł: Plamienie na początku ciąży – rodzaje, przyczyny, skutki.

Bezpieczeństwo stosowania paracetamolu w ciąży

Istnieje kilka klasyfikacji leków ze względu na swoje bezpieczeństwo w czasie ciąży. Najbardziej popularną klasyfikacją bezpieczeństwa leków była klasyfikacja stworzona przez FDA (Amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków). Klasyfikacja ta została sporządzona w 1979 roku i do 2015 roku to na niej opierano decyzje w sprawie stosowania danego leku w ciąży. W 2015 roku stwierdzono, że nie można opierać się na niej w 100% z tego powodu, że oparta jest głównie na badaniach na zwierzętach. Poza tym, klasyfikacja ta nie była aktualizowana, a jak wiadomo – medycyna bardzo szybko się rozwija i wszelkie nowe odkrycia powinny być uwzględnione w zaleceniach. Według klasyfikacji FDA paracetamol ma kategorię B. Do kategorii B zaliczano leki, które w badaniach na zwierzętach nie wykazały szkodliwego wpływu na płód, a jeśli wykazały jakieś działania niepożądane, to wykluczono je podczas badań na grupie kontrolnej, jaką były kobiety w ciąży.

Aktualnie zamiast klasyfikacji FDA stosuje się Pregnancy and Lactation Labeling Rule. Od 2015 roku stał się on obowiązującym systemem, który daje wytyczne co do informacji na temat wpływu leku na płodność kobiet i mężczyzn oraz określa bezpieczeństwo danego leku w czasie ciąży i laktacji. System ten nie polega na klasyfikacji wszystkich leków do różnych kategorii bezpieczeństwa, tylko daje wytyczne na temat tego, co powinno być zawarte w ulotce produktu. Pregnancy and Lactation Labeling Rule nakazuje także aktualizowanie ulotek produktów, jeśli zamieszczone w nich informacje są nieaktualne. Dzięki wprowadzeniu nowych zasad, informacje dotyczące bezpieczeństwa leków w czasie ciąży są lepiej i dokładniej przekazywane, a także są na bieżąco aktualizowane. W związku z tym, przed zażyciem leku informacji na temat bezpieczeństwa stosowania go w trakcie ciąży należy szukać na ulotce produktu.

Co na temat bezpieczeństwa stosowania paracetamolu w ciąży mówi ulotka i charakterystyka produktu leczniczego? W charakterystyce produktu leczniczego można znaleźć krótką informacje dotyczącą tego, jak paracetamol wpływa na płód. Duża liczba danych dotyczących ciężarnych wskazuje na to, że paracetamol nie wywołuje wad rozwojowych ani nie jest toksyczny dla płodów i noworodków. Jednak wnioski z badań dotyczących rozwoju układu nerwowego u dzieci, które narażone były na działanie paracetamolu w okresie płodowym są niejednoznaczne.

Co na temat bezpieczeństwa stosowania paracetamolu w ciąży mówią niektóre publikacje naukowe? Istnieją publikacje, które wskazują na to, że paracetamol nie jest aż tak bezpiecznym lekiem, za jaki jest uważany. Publikacje te oparte są na badaniach obserwacyjnych, nie na badaniach klinicznych. Badania obserwacyjne polegają na ocenie związku przyjmowanego leku z określonym efektem. Należy jednak wiedzieć, że badania te są mniej wiarygodne od badań klinicznych, które z kolei oceniają efekt działania danego leku. Na podstawie wyników badań obserwacyjnych wysunięto następujące wnioski. Stosowanie Apapu może wpływać na nieprawidłowości reprodukcyjne i neurobehawioralne u dzieci matek, które zażywały ten lek w czasie ciąży. Dokładniej mówiąc, przyjmowanie apapu w ciąży może zwiększać ryzyko chorób układu moczowo – płciowego u mężczyzn, takich jak wnętrostwo (niezstąpienie jąder – stan, kiedy jądro lub jądra znajdują się poza moszną) oraz zmniejszenie odległości pomiędzy podstawą penisa, a odbytem. Jeśli chodzi o płeć żeńską – możliwe jest zwiększone ryzyko wcześniejszego dojrzewania płciowego. Przyjmowanie apapu w ciąży może również zwiększać ryzyko zaburzeń takich jak ADHD, czy wpływać na obniżenie ilorazu inteligencji.

Wyniki tych badań nie są dowodem na to, że paracetamol powoduje te zaburzenia, ale wskazują na istnienie zależności pomiędzy nimi, a przyjmowaniem paracetamolu w ciąży. W związku z tymi wynikami, autorzy postulują o przeprowadzenie kolejnych badań, które zbadałyby prawdopodobną zależność między stosowaniem paracetamolu, a wyżej wymienionymi zaburzeniami. W związku z tym, że przeprowadzenie i opracowanie kolejnych badań naukowych jest czasochłonne, autorzy publikacji proponują, aby kobiety w ciąży nie stosowały apapu, jeśli nie jest to konieczne. Przed zażyciem leku ciężarne powinny skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą oraz stosować jak najmniejszą dawkę, przez jak najkrótszy czas. Autorzy sugerują, aby apap dostępny był do kupienia wyłącznie w aptekach - tak jak jest obecnie we Francji, Hiszpani czy Szwecji.

Podsumowując - do tej pory wykazano jedynie korelację między stosowaniem paracetamolu, a wyżej wymienionymi zaburzeniami. Póki co oficjalne zalecenia co do stosowania paracetamolu w ciąży się nie zmieniły i lek ten jest uznawany za najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy zarówno w 1, 2, jak i w 3 trymestrze ciąży.

Paracetamol a karmienie piersią

Aby uzyskać rzetelne informacja na temat bezpieczeństwa stosowania leku w trakcie karmienia piersią, warto odwiedzić stronę e-lactancia. Strona ta jest bazą wiadomości na temat bezpieczeństwa przyjmowania leku w trakcie laktacji. Tworzy ją zespół medyczny, który klasyfikuje leki na podstawie analizy publikacji naukowych do czterech kategorii:

• Very Low Risk – substancja o wysokim bezpieczeństwie dla laktacji oraz dziecka. Zalicza się do niej leki, które są kompatybilne z karmieniem piersią
• Low Risk – substancja niskiego ryzyka. Zalicza się do niej leki, które są umiarkowanie bezpieczne. Leki te mogą spowodować łagodne skutki uboczne u dziecka lub mogą wpływać w niewielkim stopniu na proces laktacji. Właściwości substancji leczniczej sugerują jednak, że jest to niskie ryzyko
• High Risk – substancja wysokiego ryzyka. Zalicza się do niej leki, które są mało bezpieczne. Zażycie leku może powodować umiarkowane lub poważne skutki uboczne. Stosowanie leku powinna uprzedzić analiza korzyści oraz ryzyka wynikających z zastosowania tego leku. Zaleca się zamianę leku na inny, bezpieczniejszy
• Very High Risk – substancja bardzo wysokiego ryzyka. Zalicza się do niej leki, które są przeciwwskazane w czasie laktacji. Dostępne dane lub charakterystyka leku wskazują na duże prawdopodobieństwo toksyczności leku. Zaleca się wybór innego leku lub przerwanie karmienia piersią

Paracetamol został zaklasyfikowany do grupy Very Low Risk. Paracetamol przenika w bardzo małej ilości do pokarmu kobiecego. Jest uznawany jako bezpieczny i kompatybilny z karmieniem piersią.

Bibliografia

1. Niżnik B., Gaweł K., Stanisz B.: Farmaceutyki – pomoc czy zagrożenie dla kobiet w ciąży? Terapia i Leki, 2014
2. https://www.e-lactancia.org/breastfeeding/paracetamol/product/
3. Bauer AZ, Swan SH, Kriebel D, Liew Z, Taylor HS, Bornehag CG, Andrade AM, Olsen J, Jensen RH, Mitchell RT, Skakkebaek NE, Jégou B, Kristensen DM.: Paracetamol use during pregnancy - a call for precautionary action. Nat Rev Endocrinol. 2021
4. Bauer AZ, Kriebel D, Herbert MR, Bornehag CG, Swan SH.: Prenatal paracetamol exposure and child neurodevelopment: A review. Horm Behav. 2018
5. Patro-Małysza J., Marciniak B., Kimber-Trojnar Ż., Poniedziałek-Czajkowska E., Mierzyński R., Bartosiewicz J., Leszczyńska-Gorzelak B., Oleszczuk J.: Farmakoterapia chorób układu ruchu u kobiet w ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2016
6. https://www.e-lactancia.org/breastfeeding/paracetamol/product/
7. Content and Format of Labeling for Human Prescription Drug and Biological Products; Requirements for Pregnancy and Lactation Labeling. Food and Drug Administration, 2014
8. Tuszyński K.: Paracetamol w ciąży – co wiemy o ryzyku dla dziecka? https://pantabletka.pl/paracetamol-w-ciazy-co-wiemy-o-ryzyku-dla-dziecka/