Witaminy w ciąży - które i kiedy suplementować? Położna wyjaśnia
Zapotrzebowanie na witaminy znacznie wzrasta, gdy jesteś w ciąży. Tyczy się to również minerałów i innych składników odżywczych. Choć każda przyszła mama stara się odżywiać zdrowo, sama dieta może nie wystarczyć, aby dostarczyć organizmowi odpowiednie dawki pożądanych substancji. Specjaliści zalecają przyjmowanie różnych suplementów zawierających między innymi witaminę D3, czy kwas foliowy. Przeczytaj ten artykuł, jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie witaminy w ciąży w pierwszym trymestrze najlepiej wybrać? A jakie suplementy będą dobre w drugim i trzecim trymestrze? Jakich witamin nie wolno brać w ciąży? Zapraszam do lektury!
Witaminy w ciąży – najnowsze rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników
Suplementacja składników odżywczych u kobiet ciężarnych jest niezwykle istotną kwestią, choć jednocześnie budzi wątpliwości u niektórych mam. Największy problem dotyczy najczęściej tego, jaki preparat wybrać oraz jakie dawki mają zawierać witaminy ciążowe. Eksperci z Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego rozwiewają wszelkie wątpliwości i wydają regularnie rekomendacje dotyczące suplementacji w okresie ciąży. Co pewien czas wydawane są aktualizacje, aby wszelkie zalecenia były zgodne z najnowszymi doniesieniami medycznymi i naukowymi. Najnowsze z nich pochodzą z lipca 2020 roku.
Polscy specjaliści do spraw ginekologii i położnictwa wskazują, że:
- dieta w ciąży stanowi niezwykle ważny filar zdrowego rozwoju płodu;
- rutynowa suplementacja preparatami takimi jak multiwitamina nie jest zalecane;
- Polki powinny przyjmować suplementy zawierające: jod, witaminę D, kwas foliowy oraz kwasy omega (z DHA);
- zdrowe Polki nie muszą suplementować żadnych innych składników, jeśli nie cierpią na niedobory.
Suplementacja witaminy D3 – dlaczego warto?
Z uwagi na szerokość geograficzna, w której leży Polska, całe nasze społeczeństwo jest narażone na niedobory witaminy D3 (cholekalcyferolu). Zatem ryzyko to obejmuje również kobiety ciężarne. To właśnie one powinny szczególnie zadbać o utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy D. Wywiera ona bowiem bardzo dobry wpływ na organizm. Wpływa między innymi na gospodarkę fosforanowo-wapniową organizmu, a więc tym samym wspiera mineralizację kości. Ponadto, cholekalcyferol odpowiada za poprawne funkcjonowanie układu odpornościowego, endokrynnego, nerwowego i mięśniowego. Niedobór witaminy D3 w ciąży może:
- niekorzystnie wpływać na wzrost płodu;
- prowadzić do opóźnionego rozwoju u dziecka;
- zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej;
- zwiększać ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego;
- zwiększać ryzyko urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową;
- może prowadzić do rozwoju krzywicy i astmy u dziecka.
Rekomendacje PTG w sprawie stosowania witaminy D3 w ciąży
Najnowsze rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji cholekalcyferolu w czasie ciąży zalecają:
- dostosowywanie dawki suplementu z witaminą D3 do stężenia cholekalcyferolu oznaczonego z krwi;
- kobiety prawidłowym BMI u których nie stwierdza się niedoborów, powinny przez całą ciążę, połóg i okres laktacji przyjmować 1500-2000 IU witaminy D3/dobę,
- kobiety z BMI<30 powinny suplementować dawkę 4000 IU witaminy D3/dobę.
Suplementacja kwasu foliowego w ciąży – o tym nie zapomnij!
Kwas foliowy ma wiele imion. Niektórzy nazywają go kwasem listnym – z łaciny folum to właśnie liść. Inni używają jako nazwy witaminy B9, B11 oraz M. Jest to rozpuszczalny w wodzie folian, szczególnie istotny w czasie ciąży. Suplementacja kwasu foliowego zapewnia prawidłowy rozwój cewy nerwowej płodu, która stanowi zalążek dwóch najważniejszych struktur: mózgu i rdzenia kręgowego. Preparat kwasu foliowego warto przyjmować jeszcze na etapie przygotowań do ciąży. Zarodek bowiem często jest narażony na niedobory na etapie, kiedy niewiele z nas zdaje sobie w ogóle sprawę z tego, że jest w tym cyklu doszło do zapłodnienia. Koniecznie rozpocznij suplementację minimum 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę.
Witamina B9 (kwas foliowy) jest niezwykle ważna dla prawidłowego rozwoju płodu, ponieważ:
- wspiera rozwój układu nerwowego i krwiotwórczego;
- jest nieodzowna dla tworzenia i wzrostu komórek organizmu dziecka;
- uczestniczy w metabolizmie białek, aminokwasów oraz kwasów nukleinowych.
Kwas foliowy znajdziesz w wielu produktach, zarówno roślinnych, jak i mięsnych. Szczególnie bogaty w ten składnik jest szpinak, sałata i kapusta, ale również strączki, buraki, pomidory, orzechy, słonecznik, drożdże, jaja, czy wątroba. Mimo to, ponieważ witamina ta rozpuszcza się w wodzie, trudno jest dostarczyć sobie odpowiednią jej ilość z pożywieniem. Nie powinnaś dopuścić do niedoboru, który może spowodować:
- anemię megaloblastyczną;
- poronienie;
- niską masę urodzeniową płodu;
- wady wrodzone – szczególnie wady cewy nerwowej;
- zaburzenia w syntezie DNA płodu;
- nieprawidłowości w podziałach komórkowych u płodu.
Rekomendacje PTG w sprawie suplementacji kwasu foliowego w ciąży:
Suplementacja kwasu foliowego przez kobiety ciężarne powinna wyglądać następująco:
- każda kobieta w okresie rozrodczym powinna przyjmować kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dobę;
- kobiety bez dodatkowych czynników ryzyka będące w I trymestrze ciąży (do 12. tygodnia ciąży) powinny przyjmować 0,4-0,8 mg kwasu foliowego na dobę;
- ciężarnym bez dodatkowych czynników ryzyka w II i III trymestrze zaleca się stosowanie 0,6-0,8 mg/dobę;
- pacjentki z dodatnim wywiadem w kierunku wad wrodzonych u płodu (szczególnie wad cewy nerwowej) powinny przez minimum 4 tygodnie przed planowanym poczęciem i do skończonego 12. tygodnia ciąży powinny stosować 4mg kwasu foliowego na dobę;
- kobietom ciężarnym z grupy podwyższonego ryzyka na 3 miesiące przed ciążą, przez całą ciążę, połóg oraz okres laktacji zaleca się przyjmowanie kwasu foliowego w dawce 0,8 mg na dobę.
Wspomniana grupa ryzyka obejmuje kobiety:
- stosujące leki: metotreksat, metforminę, sulfadiazynę, cholestyraminę lub leki przeciwpadaczkowe;
- z BMI wyższym niż 30 kg/m2 ;
- stosujące używki (papierosy, alkohol, narkotyki, nadużywające leki);
- po przebytej operacji bariatrycznej;
- chorujące przed ciążą na cukrzycę typu I lub II;
- cierpiące na choroby przewodu pokarmowego (celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna);
- z niewydolnością nerek lub/i wątroby.
Sprawdź także ten artykuł: Zdrowa dieta w ciąży - co powinna jeść kobieta ciężarna?
Suplementacja jodu w ciąży – czy to konieczne?
Ciąża to stan, w którym rośnie zapotrzebowanie organizmu ciężarnej na jod. Pierwiastek ten jest bowiem główną składową hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy (tarczycę). Te z kolei uczestniczą w dojrzewaniu wielu układów płodu: sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz pokarmowego. Ponadto, jod zapewnia utrzymanie zrównoważonej gospodarki wodno-elektrolitowej. Wpływa też na rozwój płciowy. Zbyt niski poziom jodu w organizmie ciężarnej może:
- wywołać niedoczynność tarczycy (hipotyreozę) zarówno u matki, jak i płodu;
- opóźniać mielinizację neuronów oraz powodować uszkodzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN);
- zwiększać ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych;
- komplikować ciążę i zmniejszać szansę na jej donoszenie, przez co rośnie ryzyko porodu przedwczesnego i poronień;
- potęgować ryzyko wystąpienia głuchoty lub niedosłuchu u dziecka;
- zwiększać ryzyko opóźnienia umysłowego u dziecka;
- narażać płód na wady rozwojowe.
Suplementacja jodu w ciąży – wytyczne PTG
- Specjaliści PTG rekomendują suplementację jodu w dawce 150-200 mg/dobę przez całą ciążę przez wszystkie ciężarne, u których nie rozpoznano chorób tarczycy.
- U pacjentek ze stwierdzoną chorobą tarczycy zaleca się suplementację jodu jedynie pod opieką lekarza. W trakcie terapii należy oznaczać regularnie stężenie hormonów tarczycy oraz poziom przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO).
Dlaczego powinnaś przyjmować preparaty z DHA w ciąży?
Kiedy jesteś w ciąży, powinnaś rozpocząć suplementację długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA). Jest ich cała grupa, ale najważniejszy jest kwas dokozaheksaenowy (DHA), który:
- wspiera prawidłowy rozwój narządu wzroku, układu nerwowego oraz psychosomatyki dziecka;
- buduje tkankę nerwową.
Niedobór kwasu dokozaheksaenowego (DHA) w ciąży zwiększa ryzyko:
- stanu przedrzucawkowego;
- porodu przedwczesnego;
- urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową.
Aktualne rekomendacje w sprawie suplementacji DHA w ciąży
Eksperci PTGiP zalecają uzupełnianie jodu w ciąży w następujący sposób:
- suplementy z DHA w dawce co najmniej 200 mg/dobę;
- spożywanie tłustych ryb morskich oraz alg – powinny one stanowić główne źródło DHA w diecie ciężarnej;
- jeśli przyszła mama spożywa zbyt mało ryb, powinna zwiększyć dawkę DHA;
- pacjentki z grupy ryzyka porodu przedwczesnego powinny przyjmować dobową dawkę DHA: 1000mg.
Suplementacja żelaza w ciąży
Ciąża to wyjątkowy stan, kiedy dochodzi do znacznego zwiększenia objętości krwi krążącej w organizmie przyszłej mamy. Przyczynia się to do zwiększenia zapotrzebowania jej organizmu na żelazo. Składnik ten jest niezwykle istotny zarówno dla ciężarnej, jak i rozwijającego się w jej łonie płodu, gdyż jego niedobór prowadzi do:
- niedokrwistości;
- porodu przedwczesnego;
- hipotrofii płodu;
- dyskoordynacji czynności skurczowej macicy podczas porodu.
Zalecenia PTG w sprawie suplementów żelaza – co się zmieniło?
Dotychczasowe wytyczne PTG rekomendowały suplementację dawką 27-30 mg żelaza na dobę przez cały II i III trymestr. Pacjentki ze stwierdzonym niedoborem żelaza miały zwiększać dawkę suplementu i włączać dawki lecznicze. Najnowsze rekomendacje zmieniono! Obecnie, eksperci zalecają co następuje:
- każda pacjentka ciężarna już od pierwszej wizyty położniczej powinna wykonywać badania morfologii krwi z oznaczeniem stężenia ferrytyny;
- pacjentki w ciąży, u których powyższe badania dały prawidłowe wyniki nie powinny przyjmować suplementów żelaza;
- pacjentki z niedokrwistością z niedoboru żelaza (wykrycie stężenia hemoglobiny poniżej 11g/dl oraz obniżenie stężenia ferrytyny we krwi) powinny przyjmować preparaty żelaza przed 16 tygodniem ciąży;
- pacjentki po 16. tygodniu ciąży, u których stwierdzono poziom ferrytyny poniżej 60 mg/l powinny przyjmować 30 mg żelaza na dobę.
Jak widzisz suplementacja witamin w ciąży jest bardzo ważnym aspektem, o którym nie powinnaś zapominać, ani lekceważyć. Dieta oraz badania w czasie ciąży również wymagają szczególnej uwagi w tym okresie. Pamiętaj również, aby nie stosować żadnych suplementów oraz leków bez uprzedniej konsultacji z położną lub lekarzem prowadzącym twoją ciążę!