Cytologia w ciąży - kiedy ją wykonać, dlaczego jest tak ważna?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Cytologia w ciąży - czy można robić cytologię w ciąży?

Cytologia w ciąży jest badaniem bezpiecznym zarówno dla matki, jak i rozwijającego się w jej łonie płodu. Co więcej, jest zalecana jako jedno z podstawowych badań, które ciężarna musi wykonać w ramach wizyt ciążowych. Nowotwór szyjki macicy jest bowiem jednym z najczęściej występujących nowotworów u kobiet w ciąży. Może pojawić się w każdym trymestrze, dlatego często ginekolodzy zalecają powtórne badanie po kilku miesiącach od ostatniego wyniku.

Kiedy wykonać cytologię w ciąży?

Zazwyczaj badanie cytologiczne w ciąży przeprowadza się podczas pierwszej wizyty u ginekologa, która powinna odbyć się w 10. tygodniu ciąży, czyli około 6 tygodni od terminu spodziewanej miesiączki, która nie wystąpiła. Procedura polega na pobraniu komórek z tarczy i kanału szyjki macicy przy użyciu specjalnej szczoteczki.

Według najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczących screeningu raka szyjki macicy, zaleca się wykonywanie cytologii na podłożu płynnym (LBC - ang. liquid-based cytology). Jest to metoda najnowocześniejsza, cechująca się wysoką dokładnością i czułością.

Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje drugi rodzaj badania - cytologię klasyczną. Bezpłatne badanie przysługuje każdej kobiecie w wieku 25-59 lat, raz na trzy lata. Jej czułość plasuje się jednak na poziomie ok. 60%, co stwarza ryzyko otrzymania wyniku fałszywie ujemnego.

Cytologia w ciąży – jak się przygotować?

Cytologia w ciąży powinna zostać wykonana przed przeprowadzeniem badania ginekologicznego oraz USG przezpochwowego. Na trzy dni przed badaniem zaleca się abstynencję seksualną oraz nie stosowanie globulek dopochwowych i irygacji pochwy.

Jak wygląda cytologia? Jak długo trwa badanie i na czym polega?

Podczas badania, kobieta siedzi na fotelu w pozycji ginekologicznej, z nogami uniesionymi ku górze i podpartymi o specjalne strzemiona. Lekarz umieszcza wziernik w pochwie, a następnie za pomocą szczoteczki cytologicznej wykonuje kilka obrotów w obrębie tarczy szyjki macicy. Tak pobrane komórki nanosi na szkiełko i utrwala specjalnym preparatem, a w przypadku cytologii płynnej (LBC) – szczoteczka zanurzana jest w płynnym podłożu. Następnie preparaty zostają przekazane patomorfologowi, który pod mikroskopem ocenia prawidłowość komórek.

Ile trwa cytologia?

Badanie trwa kilka minut i jest bezbolesne, choć część pacjentek może odczuwać delikatny dyskomfort wynikający z mechanicznego podrażnienia szyjki macicy. Po badaniu zaleca się założenie wkładki higienicznej, gdyż może pojawić się skąpe plamienie.

Jak długo plamienie po cytologii w ciąży?

Po wykonaniu cytologii w ciąży może wystąpić lekkie plamienie, które nie powinno trwać dłużej niż 2 dni. Jest ono zwykle łagodne i krótkotrwałe. Może być wynikiem delikatnego uszkodzenia nabłonka szyjki macicy podczas pobierania materiału cytologicznego lub reakcji na wprowadzenie wziernika.

Plamienie po cytologii w ciąży zazwyczaj ustępuje samoistnie. Jeżeli jednak utrzymuje się przez dłuższy czas, nasila się lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, takie jak silne krwawienie, ból brzucha czy gorączka, należy skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym ciążę. Lekarz będzie w stanie ocenić sytuację, zdiagnozować ewentualne powody plamienia i zalecić odpowiednie dalsze postępowanie.

Co oznacza wynik cytologii? Jaka powinna być cytologia w ciąży?

Wyniki

Zawsze należy skonsultować otrzymany wynik badania cytologicznego z lekarzem prowadzącym. Aktualnie wyniki cytologii szyjki macicy opisywane są według systemu Bethesda.

Prawidłowa cytologia szyjki macicy

Zakres prawidłowych wyników cytologii:

• Cytologia prawidłowa (Negative for Intraepithelial Lesion or Malignancy, NILM): Oznacza, że nie zaobserwowano żadnych nieprawidłowości w badanych komórkach.
• Atrofia (Atrophy): Wskazuje na obecność zmian związanych z naturalnym procesem starzenia, która powoduje zanik nabłonka. Jest to również uznawane za prawidłowy wynik u kobiet w okresie menopauzy.
• Stan zapalny (Inflammation): Wykazuje obecność stanu zapalnego, który może być spowodowany infekcją. W przypadku nieobecności innych nieprawidłowości, jest to uważane za wynik prawidłowy.

Jeśli wynik jest prawidłowy, nie ma konieczności podejmowania dalszych interwencji ani badań w trakcie ciąży.

Nieprawidłowa cytologia szyjki macicy

Wynik cytologii w ciąży opisywany za pomocą systemu Bethesda może wskazywać na różne nieprawidłowości. Oto kilka możliwych wyników nieprawidłowej cytologii według skali Bethesda:

ASC-US (Atypical Squamous Cells of Undetermined Significance)

Oznacza obecność atypowych komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego o nieokreślonym charakterze. W tym przypadku zwykle zaleca się dalsze postępowanie, takie jak kolposkopia lub dodatkowe badania.

LSIL (Low-Grade Squamous Intraepithelial Lesion)

Wskazuje na obecność niskozłośliwych zmian nabłonkowych, takich jak dysplazja małego stopnia (CIN I). Konieczne może być wykonanie dalszych badań, takich jak kolposkopia lub biopsja.

HSIL (High-Grade Squamous Intraepithelial Lesion)

Oznacza obecność wysokozłośliwych zmian nabłonkowych, które mogą obejmować dysplazję średniego stopnia (CIN II) lub dużego stopnia (CIN III). W przypadku takiego wyniku zazwyczaj zaleca się kolposkopię i ewentualną biopsję.

AGC (Atypical Glandular Cells)

Wskazuje na obecność atypowych komórek nabłonka gruczołowego. Taki wynik zazwyczaj wymaga dalszej oceny, takiej jak kolposkopia, biopsja lub badanie histopatologiczne. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł: Pierwszy trymestr ciąży - badania, zalecenia, czego unikać?

Nieprawidłowa cytologia – postępowanie

Większość przypadków (60%) śródnabłonkowej neoplazji u kobiet w ciąży ulega samoistnej regresji.

Jeśli wynik wskazuje na ASC-US (atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego o nieokreślonym charakterze) lub LSIL (śródnabłonkowa neoplazja małego stopnia/dysplazja małego stopnia - CIN I), kolposkopia może zostać przesunięta do 6. tygodnia po porodzie.

Natomiast w przypadku otrzymania wyniku ASC-H (atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, nie można wykluczyć neoplazji śródnabłonkowej dużego stopnia), HSIL (śródnabłonkowa neoplazja dużego stopnia; obejmuje dysplazję średniego - CIN II i dużego stopnia - CIN III) lub AGC (atypowe komórki nabłonka gruczołowego szyjki lub trzonu macicy lub inne gruczołowe), konieczne jest przeprowadzenie badania kolposkopowego.

Badanie kolposkopem polega na dokładnym oglądaniu szyjki macicy przez lekarza oraz pobraniu materiału do dalszej oceny histopatologicznej. Dalsze postępowanie zależy od otrzymanych wyników i indywidualnego przypadku.

Zaleca się także wykonanie genotypowania HPV, czyli testu wykrywającego obecność wysokoonkogennych typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), które są najczęstszą przyczyną raka szyjki macicy.

Zła cytologia w ciąży – zalecenia

Inne zalecenia dotyczące dalszego postępowania w przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii w ciąży obejmują:

• W przypadku stwierdzenia zmian CIN2 (dysplazja dużego stopnia, czyli niekontrolowane namnażanie komórek potencjalnie mogących się przekształcić w komórki rakowe), zaleca się wykonanie biopsji w celu potwierdzenia diagnozy.
• Przeprowadzenie konizacji, czyli zabiegu ginekologicznego służącego do diagnozowania i usuwania komórek nowotworowych z macicy, jest uzasadnione jedynie w przypadku potwierdzenia mikroinwazji raka. Należy jednak pamiętać, że wykonywanie konizacji chirurgicznej w ciąży wiąże się z wysokim ryzykiem powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka, dlatego powinna być wykonana blisko terminu porodu.

Czy cytologia może uszkodzić płód we wczesnej ciąży?

Nie, nie ma fizycznej możliwości, aby doszło do uszkodzenia płodu podczas badania cytologicznego we wczesnej ciąży. Procedura pobierania próbki cytologicznej nie ingeruje w obszar, gdzie rozwija się płód. Pobiera się komórki z tarczy i kanału szyjki macicy, a nie z samego wnętrza jamy macicy, gdzie znajduje się płód.

Cytologia w ciąży jest uważana za bezpieczne badanie, które może być wykonywane bez ryzyka dla płodu i ciężarnej.

Czy cytologia wykryje ciążę?

Nie, badanie cytologiczne w ciąży (cytologia szyjki macicy) nie jest przeznaczone do wykrywania ciąży. Cytologia służy głównie do oceny stanu komórek szyjki macicy pod kątem ewentualnych zmian przedrakowych lub nowotworu szyjki macicy. Nie jest ona używana jako metoda diagnostyczna w celu potwierdzenia ciąży.

Do potwierdzenia ciąży stosuje się inne badania, takie jak test ciążowy z moczu lub krwi, które wykrywają obecność hormonu hCG (gonadotropiny kosmówkowej). Badania ultrasonograficzne (USG) są również często wykorzystywane do potwierdzenia ciąży i monitorowania jej rozwoju.

Grupa 2 w cytologii – co oznacza?

Grupa 2 wg klasyfikacji Papanicolaou w cytologii może odnosić się do obecności stanu zapalnego. Wynik ten może być opisany jako "zmiany zapalne" lub "stan zapalny". Oznacza to, że w próbce pobranej podczas cytologii stwierdzono obecność komórek i cech charakterystycznych dla stanu zapalnego, takie jak obecność leukocytów (komórek odpornościowych) i zmieniona morfologia komórek nabłonka.

Stan zapalny w wyniku cytologii może być spowodowany infekcją lub innymi czynnikami drażniącymi. W przypadku stwierdzenia stanu zapalnego, lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak badanie mikrobiologiczne (w celu identyfikacji ewentualnej infekcji) lub dalsze monitorowanie. Często stan zapalny jest wynikiem infekcji drobnoustrojami, takimi jak bakterie lub grzyby, które mogą wymagać leczenia.

Biografia:

1. Rekomendacje Centralnego Ośrodka Koordynującego Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy, Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Polskiego Towarzystwa Patologów i Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy: Postępowanie w przypadku nieprawidłowego wyniku przesiewowego badania cytologicznego, Ginekol Pol. 2009.
2. M. Janiszewska, T, Kulik, M. Dziedzic, D. Żołnierczuk-Kieliszek, Śródnabłonkowa neoplazja raka szyjki macicy – diagnoza, profilaktyka, Katedra Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Medyczny w Lublinie.
3. Nayar R, Wilbur DC. The Bethesda System for Reporting Cervical Cytology: Definitions, Criteria, and Explanatory Notes. Springer, 2015.