Czy stres w ciąży wpływa na dziecko? Jakie są skutki nerwów?

Czym jest stres?

Zacznijmy może od samego początku – czym w ogóle jest stres? Według definicji reakcja stresowa jest reakcją psychofizjologiczną, zaburzeniem organicznym, fizjologicznym, metabolicznym i neuropsychicznym, wywołanym przez jakieś agresywne czynniki. Stres jest skutkiem działania bardzo różnych czynników, które oddziałują na nasz ustrój i zmuszają nasz organizm do zmiany zachowania i dostosowania się do nowej sytuacji.

Światowa Organizacja Zdrowia odważyła się nawet opisać stres jako chorobę naszego stulecia. Pęd w jakim żyjemy, liczba bodźców, która dociera do nas z zewsząd, wymagania od otoczenia – te wszystkie aspekty korelują z poziomem stresu i mogą szargać nasze nerwy.

Reakcja na stres wiąże się z wydzielaniem określonych hormonów i neuroprzekaźników, które rozpoczynają łańcuch reakcji w organizmie, uaktywniając wiele narządów i układów. Poprzez oddziaływanie psychospołeczne dochodzi do aktywacji dwóch osi hormonalnych:

• podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa,
• sympatyczno-rdzeniowo-nadnerczowa.

Pierwsza wymieniona wyżej oś zaczyna się od uwolnienia dużych ilości ACTH (hormon adrenokortykotropowy) z części gruczołowej przysadki, który działa stymulująco na korę nadnerczy. Skutkiem tego pobudzenia jest wzmożona produkcja i wydzielanie glikokortykosteroidów – zwłaszcza kortyzolu, który powszechnie nazywany jest hormonem stresu.

Druga oś uaktywnia się przez pobudzenie specjalnego miejsca w pniu mózgu i ośrodków współczulnego układu nerwowego, czego wynikiem jest uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny w mózgu i rdzeniu nadnerczy.

Dodatkowo dochodzi do uwalniania takich hormonów, jak prolaktyna, wazopresyna, somatotropina i hormony gruczołu tarczowego, dzięki którym nasz organizm jest zdolny do zaadaptowania się do sytuacji stresowej i jest w stanie znaleźć rozwiązanie w trudnej sytuacji.

Chwilowy a przewlekły stres

Nagła sytuacja, trudne doświadczenia, trauma, niemiłe doświadczenie – to wszystko może wywołać stan psychiczny nazywany stresem. Bardzo często same nasze myśli czy lęki o przyszłe wydarzenia mogą stać się przyczynkiem do wystartowania reakcji stresowej organizmu.

Silny stres w ciąży zaburza już i tak nadwyrężoną równowagę hormonalną twojego organizmu, a stężenie kortyzolu rośnie nie tylko w twoim krwiobiegu, ale również jego obecność odnotowuje się we krwi pępowinowej.

Reakcja stresowa może mieć różny charakter, może być bardziej lub mniej nasilona, występować częściej lub rzadziej, trwać krótko lub przewlekle. Jako przyszła mama powinnaś omijać szerokim łukiem bodźce, które wywołują duży stres w ciąży, chociaż wszyscy dobrze wiemy, że sam stan bycia w ciąży bywa stresujący, zwłaszcza na początku ciąży.

Nikt z nas nie wykluczy całkowicie sytuacji stresowych w codziennym życiu, gdyż współczesny świat i wyzwania z nim związane wywołują często stan niepokoju i lęku. Poprzez zmiany hormonalne związane z ciążą możesz stać się jeszcze bardziej wrażliwa na różne stresory, które normalnie bagatelizowane, mogą wywołać ogromny stres w ciąży.

Bardzo dużo zależy od twoich zdolności radzenia sobie ze stresem, czy stan ten nie przemieni się w chroniczny, gdyż taka sytuacja może nieść za sobą fatalne skutki. Pamiętaj jednak, zdenerwowanie raz na jakiś czas nie jest czymś złym ani niebezpiecznym dla twojego maluszka, a wręcz stanowi naturalny proces rozwoju, bez negatywnych konsekwencji dla waszej dwójki.

Czy dziecko w brzuchu czuje stres matki?

Owszem, jak najbardziej twoje nerwy mają wpływ na dziecko rozwijające się w twojej macicy. Twój stan zdrowia fizycznego ma ogromny wpływ na dobrostan płodu, ale zdrowie psychiczne jest równie ważne, o czym często zapominamy.

Jak już wspominałam wyżej, udowodniono, iż hormon stresu – kortyzol – przenika przez łożysko do płodu wraz z krwią. Silny stres w ciąży może mieć znaczny wpływ na rozwój dziecka ze względu na bezpośrednie oddziaływanie na układ podwzgórzowo-przysadkowy i zmiany hormonalne u płodu.

Stres we wczesnej ciąży ma wpływ na dziecko, ale jeśli nie pojawią się poważne komplikacje, to nie poczujesz różnicy w zachowaniu płodu, ze względu na jego jeszcze bardzo małe rozmiary. W 3 trymestrze ciąży kobiety są już bardzo świadome ruchów i zachowań dziecka w brzuchu i potrafią rozpoznać, kiedy zachowanie malucha się zmienia.

W 7 miesiącu ciąży musisz już bacznie pilnować ruchów maluszka. Monitorować ich intensywność i nasilenie – brak ruchów przez dłuższy czas, jak i ich gwałtowność są sygnałem ostrzegawczym, który należy skontrolować u lekarza lub położnej. Kiedy pojawia się duży stres w ciąży, również poczujesz różnicę w zachowaniu maluszka. Jedne mamy mówią o wyciszeniu ruchów i długim czasie spokoju, a inne wręcz odwrotnie, odczuwają nasilenie aktywności dziecka.

Przewlekły stres – objawy

Jestem przekonana, że jesteś w pełni świadoma reakcji twojego organizmu na sytuacje stresowe. Część z nas zastyga w bezruchu, ktoś inny się czerwieni i podnosi mu się ciśnienie, serce zaczyna pracować szybciej, pocą się dłonie, przyspiesza oddech. Tak zazwyczaj się dzieje w sytuacjach stresowych nagłych, kiedy musimy stanąć twarzą w twarz ze stresorem i stawić mu czoła.

Ogromny stres w ciąży może wywołać dodatkowo takie objawy, jak:

• nadmierna potliwość,
• nudności,
• wymioty,
• bóle lub drżenia mięśniowe,
• ucisk w klatce piersiowej,
• podwyższone parametry ciśnienia tętniczego,
• spadek odporności,
• wysypka i plamy na ciele.

Przewlekły stres jest dodatkowo niebezpieczny, ze względu na jego wpływ na zdrowie dziecka. Stres psychiczny łączy się z lękiem oraz zmęczeniem i w połączeniu z fizycznymi reakcjami organizmu, może wywoływać takie skutki dla dziecka, jak na przykład poród przedwczesny, zwłaszcza w 3 trymestrze ciąży.

Duży stres w ciąży – skutki dla dziecka

Dostępne piśmiennictwo wyraźnie zaznacza, że ciężarne, które pracują w trudnych warunkach psychospołecznych są zdecydowanie bardziej narażone na wystąpienie porodu przedwczesnego, nawet w 7 miesiącu ciąży. Dodatkowo bardzo często maluchy takich matek rodzą się z małą masą urodzeniową, co może powodować problemy w pierwszych tygodniach życia dziecka. Więcej szczegółów znajdziesz w artykule o hipotrofii płodu.

Stres we wczesnej ciąży może przyczyniać się do nieprawidłowego rozwoju płodu w najbardziej newralgicznym momencie – organogenezie, czyli formowaniu się narządów płodu. Przykrą konsekwencją stresu na początku ciąży bywa również jej poronienie. W kryzysowych sytuacjach twój lekarz prowadzący ciążę może skierować cię na dodatkowe leczenie, aby uniknąć tych niechcianych skutków.

Adrenalina i kortyzol wydzielane przez organizm matki przenikają przez łożysko i wywołują podobne reakcje na stres u dziecka. Dodatkowo kortyzol może zadziałać obkurczająco na naczynia krwionośne w pępowinie lub w łożysku, co w najgorszym wypadku prowadzi do obumarcia płodu. O budowie pępowiny przeczytaj więcej tutaj.

Nerwowość w ciąży może również powodować: niedotlenienie płodu, przedwczesne skurcze macicy, niepokój i płaczliwość u dziecka po urodzeniu, zaburzenia rozwojowe, ADHD, rozszczep wargi czy alkoholowy zespół płodowy (w przypadku kojenia przez matkę nerwów alkoholem).