Ból brzucha w ciąży – z czego się bierze i co może oznaczać?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Rozciąganie więzadeł

Dosyć częstym powodem bólu brzucha, który promieniować może aż do ud lub warg sromowych jest ból spowodowany rozciąganiem się więzadła obłego macicy. Więzadło to ma za zadanie stabilizować i podtrzymywać macicę. Więzadła obłe macicy biegną od bocznego brzegu macicy do warg sromowych. Ból więzadła obłego objawia się zazwyczaj ostrym, przeszywającym bólem w podbrzuszu oraz w pachwinach. Może pojawić się nagle, w trakcie wykonywania gwałtownych ruchów, podczas wstawania, kichania lub po długim chodzeniu. Występować może również w trakcie snu. Ból może się pojawić zarówno po obu stronach ciała, jak i tylko po jednej. Dolegliwości bólowe spowodowane rozciąganiem się więzadła obłego macicy pojawiają się zazwyczaj w II trymestrze ciąży, najczęściej w 5 miesiącu. Ból więzadeł obłych często mylony jest ze skurczami. Rozciąganie się więzadeł jest normalnym zjawiskiem w czasie ciąży. Jednak każdy, nawet lekki ból brzucha w ciąży bezpiecznie jest konsultować ze swoją położną lub lekarzem. Warto również udać się na wizytę do fizjoterapeuty uroginekologicznego, który pomoże zmniejszyć lub wyeliminować ból poprzez manualne rozluźnienie więzadła.

Aby samemu rozluźnić więzadło i zmniejszyć ból możesz zastosować ciepły kompres, a także zastosować pozycje odciążające i rozluźniające miednicę. Ćwiczenia rozluźniające miednicę są bardzo korzystne dla kobiet w ciąży. Czasami ulgę przynosi po prostu zmiana pozycji. Jeśli wystąpi mocny ból, warto spróbować również leżenia na boku. Podczas leżenia na boku warto włożyć między nogi poduszkę. Pozycja ta pomoże rozluźnić mięśnie oraz więzadła.

Skurcze brzucha

Dyskomfort lub pobolewanie brzucha występować może podczas skurczów Alvareza. Skurcze te pojawiają się we wczesnym okresie ciąży i występują do około 20 tygodnia ciąży. Nazywane są także falami Alvareza. Spowodowane są napinaniem się włókien mięśniowych macicy. Skurcze te mają za zadanie przygotowanie macicy do porodu. Charakteryzują się tym, że są delikatne, częste, a ich natężenie jest stałe. Fale Alvareza zazwyczaj ustępują po zmianie pozycji. Najczęściej występują wieczorem lub po wykonaniu nagłego, gwałtownego ruchu. Nie wszystkie ciężarne obserwują u siebie skurcze Alvareza. Czasami są one tak delikatne, że nie są odczuwalne. Skurcze te są normalną, fizjologiczną częścią ciąży. Nie należy się nimi martwić. W celu zmniejszenia dyskomfortu, które wywołują należy spokojnie i wolno oddychać lub zmienić pozycje, na przykład położyć się na lewy bok.

Kolejnymi skurczami występującymi fizjologicznie w czasie ciąży są skurcze Braxtona – Hicksa. Nazwa pochodzi od nazwiska brytyjskiego lekarza, który w 1872 roku opisał obecność skurczów macicy, które pojawiają się po pierwszym trymestrze ciąży. Nazywane są również skurczami przepowiadającymi. Wraz z kolejnymi tygodniami ciąży przybierają na sile. Skurcze Braxtona - Hicksa są rzadsze i mocniejsze od fal Alvareza. Często opisywane są przez ciężarne jako odczuwanie brzucha twardego jak kamień. Podczas występowania tego rodzaju skurczy, ciężarna może odczuwać dyskomfort lub lekki ból, szczególnie w podbrzuszu – nad spojeniem łonowym, a także w dolnym odcinku kręgosłupa. Ich występowanie również jest normalne i fizjologiczne w czasie ciąży. Skurcze Braxtona – Hicksa mają na celu dalsze przygotowanie do porodu – można powiedzieć, że są treningiem mięśnia macicy.  Skurcze te nie powodują rozpoczęcia się porodu – czyli nie powodują skracania i rozszerzania się szyjki macicy. Od skurczów porodowych różnią się tym, że się nie pojawiają się w równych odstępach czasowych lub z coraz bardziej intensywnym bólem, co ma miejsce podczas porodu. Nie towarzyszą im także inne objawy, które występują podczas porodu. Aby zmniejszyć nieprzyjemne odczucia spowodowane skurczami, warto wykonać ćwiczenia relaksacyjne, znaleźć wygodną pozycję lub zastosować termofor.

Zaparcia i wzdęcia

Zaparcia są bardzo częstą dolegliwością występującą w czasie ciąży. Spowodowane są zmianami stężeń hormonów płciowych. Wzrost progesteronu oraz estrogenów powoduje spowolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego. Wydłuża się czas opróżniania żołądka, jelita kurczą się wolniej, treści jelitowe przesuwają się wolniej i dłużej zalegają w jelitach. Wzrost stężenia progesteronu powoduje spowolnienie pasażu pokarmu przez jelito grube, a także zwiększone wchłanianie wtórne płynów z jelita grubego. Mechanizmy te przyczyniają się do powstawania zaparć, które oprócz samego problemu z wypróżnianiem się, objawiać się mogą bólem brzucha w okolicy pępka, a także po lewej lub prawej stronie nadbrzusza. Aby zminimalizować zaparcia oraz związane z nimi częste bóle brzucha, należy pić odpowiednią ilość wody. Zalecane jest przyjmowanie minimum 2 litrów płynów dziennie. Bardzo pomocnym składnikiem ograniczającym zaparcia jest błonnik, który występuje w dużej ilości warzyw i owoców, a także w produktach pełnoziarnistych. Pomocne może być także spożywanie siemienia lnianego.

Wiele ciężarnych zgłasza również ból nadbrzusza, który spowodowany może być występującymi wzdęciami. Wzdęcia często związane są z uczuciem napompowanego brzucha. Nagromadzenie gazów można ograniczyć poprzez ograniczenie spożywania produktów, które je nasilają: napoje gazowane, produkty mleczne, rośliny strączkowe. Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o dolegliwościach w ciąży.

Rozejście spojenia łonowego

Spojenie łonowe to chrząstka, która występuje pomiędzy kośćmi łonowymi. Są to kości wchodzące w skład miednicy. Rozejście spojenia łonowego jest sytuacją, kiedy dochodzi do rozstępu między kośćmi łonowymi. Do tej sytuacji w czasie ciąży może dojść z powodu działania hormonu – relaksyny. Relaksyna ma za zadanie rozluźnić niektóre elementy ciała kobiety ciężarnej w celu przygotowania go do porodu. Dzięki temu mechanizmowi rodzące się dziecko ma ułatwioną drogę do przejścia przez kanał rodny.

Niewielkie rozejście spojenia łonowego jest czymś normalnym w czasie ciąży. Miednica zazwyczaj zaczyna się otwierać około 36. tygodnia ciąży i to wtedy mogą pojawić się objawy. Objawami rozejścia się spojenia łonowego może być pobolewanie podbrzusza, bolesność okolicy spojenia, dyskomfort w czasie chodzenia, dyskomfort podczas wchodzenia po schodach, powolny i sztywny chód, ból w trakcie stania na jednej nodze, ból podczas oddawania moczu oraz ból podczas zmiany boku w trakcie leżenia.

Aby zminimalizować nieprzyjemne objawy, należy unikać stania na jednej nodze, dźwigania i podnoszenia przedmiotów. W ograniczeniu dolegliwości bólowych pomoże także fizjoterapeuta, który poprawi przyjmowanie prawidłowej postawy ciała, zaleci odpowiednie ćwiczenia lub zastosuje kinesiotaping. Do nadmiernego rozejścia spojenia łonowego dochodzi zazwyczaj rzadko. Nadmierne rozejście spojenia łonowego w niektórych przypadkach może być wskazaniem do cięcia cesarskiego.

Zapalenie układu moczowego

Ciąża jest okresem predysponującym do wystąpienia infekcji dróg moczowych, na przykład zapalenia pęcherza moczowego. Spowodowane jest to między innymi faktem, że rosnąca macica znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie z pęcherzem moczowym. Przez swoją zwiększoną objętość może wywierać ucisk na elementy układu moczowego. Może to wpływać na utrudniony odpływ moczu z pęcherza, co zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji dróg moczowych. Objawami zapalenia układu moczowego może być ból na dole brzucha, ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, uczucie parcia na mocz, częstomocz czy tkliwość w okolicy pęcherza moczowego.

W celu prewencji zapalenia układu moczowego, należy pić odpowiednią ilość płynów dziennie. Ważne jest także noszenie przewiewnej, bawełnianej bielizny. Nie zaleca się noszenia obcisłych spodni. Nie należy zwlekać z oddawaniem moczu. Po skorzystaniu z toalety zawsze należy podcierać się w kierunku od spojenia łonowego do odbytu.

Poronienie

Poronieniem określa się zakończenie ciąży poniżej 22 tygodnia ciąży. Do poronienia dochodzi niestety dosyć często, bo w przypadku 15 – 20% rozpoznanych ciąż. Większość poronień ma miejsce do 12 tygodnia ciąży. Jego objawami są plamienie lub krwawienie oraz ból w okolicy podbrzusza. Ból może być mocny, może mieć charakter napadowy i może występować także w okolicy lędźwiowo – krzyżowej. Najczęściej wymienianymi przyczynami występowania poronień są: czynniki genetyczne, anatomiczne, immunologiczne, hormonalne oraz infekcyjne. Istnieje także spora grupa poronień, których przyczyny nie da się określić, jest to niewyjaśnione. Nazywa się je poronieniami idiopatycznymi. Przyczyny genetyczne są najczęstszą z wymienionych przyczyn poronień. Zalicza się do nich wszelkie nieprawidłowości chromosomowe u płodu. Kolejną częstą przyczyną poronień są zaburzenia anatomiczne. Zalicza się do nich na przykład wady wrodzone macicy, które uniemożliwiają prawidłowe zagnieżdżenie się zarodka.

Do diagnostyki poronienia używa się badania ultrasonograficznego oraz badania stężenia ludzkiej podjednostki gonadotropiny kosmówkowej. Postępowanie w przypadku poronienia zależy od konkretnego przypadku. Stosuje się postawę wyczekującą, leczenie farmakologiczne lub zabiegowe. Większość poronień ma miejsce na bardzo wczesnym etapie ciąży, jeszcze przed implantacją zarodka.

Ciąża ektopowa

Ciąża ektopowa, to inaczej ciąża pozamaciczna. Występuje z częstością 1-2 % wszystkich ciąż. W prawidłowej ciąży zarodek zagnieżdża się w błonie śluzowej trzonu macicy. Tylko to miejsce daje mu szansę na prawidłowy rozwój. Do ciąży ektopowej dochodzi wtedy, kiedy zarodek zagnieździ się w innym miejscu. Najczęstszym miejscem ciąży pozamacicznej jest jajowód. Najbardziej powszechnym objawem ciąży pozamacicznej jest ból podbrzusza. Może to być silny i ostry ból - podobny do tego, który występuje u kobiet borykających się z bolesnym miesiączkowaniem. Ból może też być przewlekły. Oprócz bólu brzucha występować może także krwawienie.

Przyczyny ciąży ektopowej są różne. Najczęściej spowodowana jest przez mechaniczną blokadę w jajowodzie, która jest skutkiem przebytej infekcji narządów rodnych. Infekcje mogą prowadzić do powstawania zrostów w obrębie jajowodu oraz upośledzać ruch rzęsek jajowodu, które odpowiedzialne są za przesuwanie komórki jajowej do macicy. Spowodowana może być także anatomicznymi nieprawidłowościami. Przyczynami mogą być przebyte zabiegi operacyjne lub endometrioza. 50% kobiet, która doświadcza ciąży ektopowej nie posiada jednak żadnych czynników ryzyka.

Ciąży ektopowej niestety nie da się uratować. Nie da się jej przenieść do właściwego miejsca w macicy, w którym dalej mogłaby się prawidłowo rozwijać. Ciąża pozamaciczna traktowana jest jako jednostka chorobowa. Jest powodem do rozpoczęcia leczenia, ponieważ jest stanem zagrażającym zdrowiu lub życiu kobiety. Postępowanie w przypadku rozpoznania ciąży pozamacicznej może być wyczekujące – wtedy kobieta jest pod ścisłą kontrolą lekarza. Może być także farmakologiczne lub operacyjne. Część ciąż ektopowych ulega samoistnemu poronieniu.

Jedną z groźniejszych sytuacji w przypadku rozwijającej się ciąży ektopowej w jajowodzie jest jego pęknięcie z powodu rosnącego w nim zarodka. Stan ten objawia się zazwyczaj silnym bólem brzucha i krwawieniem. Sytuacja ta zdarza się najczęściej w 2 miesiącu, pomiędzy 4., a 8. tygodniem ciąży. Na szczęście do sytuacji tej dochodzi rzadko, ponieważ większość kobiet w tym okresie ma już za sobą badanie ultrasonograficzne, podczas którego można rozpoznać lub podejrzewać ciążę ektopową, co stanowi wskazanie do leczenia i obserwacji. Jeśli jednak spóźnia Ci się termin spodziewanej miesiączki lub podejrzewasz lub wiesz, że jesteś we wczesnej ciąży, a doświadczysz ostrego bólu brzucha, któremu może towarzyszyć silne krwawienie, powinnaś pilnie zgłosić się na szpitalną izbę przyjęć.

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest chorobą, która objawia się przede wszystkim bólem brzucha. W ciąży stan ten występuje rzadko. Według niektórych źródeł szacuje się, że odsetek ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego u ciężarnych wynosi 1 na 2000 ciąż. Objawami zapalenia wyrostka robaczkowego w ciąży są: ból brzucha, nudności, którym mogą towarzyszyć również wymioty oraz podwyższona temperatura ciała – z reguły około 37,5 stopnia Celsjusza. Zazwyczaj na początku ból występuje w okolicy nadbrzusza i i na środku brzucha. Po pewnym czasie przemieszcza się, niżej, nad prawy talerz biodrowy. Ból brzucha może być stały lub okresowy, zazwyczaj o umiarkowanym nasileniu. Dodatkowymi objawami może być: utrata apetytu, wzdęcia brzucha, zaparcia oraz biegunki. Zapalenie wyrostka robaczkowego jest stanem nagłym. Jego szybkie rozpoznanie oraz wdrożenie leczenia zmniejszają ryzyko powikłań dla zarówno ciężarnej, jak i dla płodu.

Przedwczesne oddzielenie łożyska

Łożysko to narząd, który powstaje na czas ciąży. Zapewnia wymianę gazową pomiędzy krwioobiegiem matki i dziecka. W prawidłowej ciąży, do oddzielenia się łożyska od ściany macicy dochodzi w III okresie porodu, po urodzeniu się dziecka. Istnieją sytuacje, kiedy do oddzielenia łożyska dochodzi wcześniej. Nazywamy to przedwczesnym oddzieleniem się łożyska. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku 1% wszystkich ciąż. Jest niebezpieczna i niesie ryzyko zagrożenia zdrowia oraz życia matki i/lub płodu. Objawami przedwczesnego odklejenia się łożyska jest nagły, silny i ostry ból w podbrzuszu, opisywany jako kłujący. Kolejnymi objawami jest złe samopoczucie, krwawienie z dróg rodnych, a także bladość twarzy. Podane objawy są bardzo niepokojące. W przypadku zaobserwowania takich objawów nie można zwlekać i należy jak najszybciej dostać się do szpitala. W przypadku przedwczesnego oddzielenia łożyska wykonuje się pilne cięcie cesarskie. Istnieją różne przyczyny tego stanu nagłego. Warto wiedzieć, że jedną z nich jest uraz – na przykład upadek na brzuch czy uderzenie. Do sytuacji tej może dojść w wyniku wypadku komunikacyjnego. Dlatego jeśli taka sytuacja miała miejsce, warto poinformować o tym położną lub lekarza prowadzącego.

Bibliografia

1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2019
2. Weremczuk M.: Postępowanie fizjoterapeutyczne u kobiet z rozejściem spojenia łonowego podczas ciąży i połogu. Rehabilitacja w praktyce, 2019
3. Szałek E., Tomczak H., Kamińska A., Korzeniowska K., Grześkowiak E.: Bakteryjne zakażenie układu moczowego u kobiet w ciąży. Farmacja współczesna, 2011
4. Adamczyk – Gruszka O., Gruszka J., Niziurski P.: Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży pojedynczej i mnogiej – opis dwóch przypadków. Studia medyczne, 2013
5. Bednarek M., Budzyński A., Rembiarz K., Biesiada Z.: Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet ciężarnych. Chirurgia Polska, 2008
6. Pinas – Carrillo A., Chandraharan E.: Abdominal pain in pregnancy: a rational approach to management. Obstetrics, Gynaecology & Reproductive Medicine, 2017
7. Lewicka M., Sulima M., Pyć M., Stawarz B.: Charakterystyka poronień i prawa przysługujące kobiecie po stracie ciąży. Annales Academiae Medicae Stetinensi, 2013
8. Jakiel G., Robak-Chołubek D., Tkaczuk-Włach J.: Poronienia samoistne. Przegląd menopauzalny, 2006.
9. Dudenhausen J., Pschyrembel W.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2000
10. Rizk B., Borahay M., Ramzy A.: Stany nagłe w ginekologii. Edra Urban & Partner, 2022