Ciąża biochemiczna – objawy, przyczyny, rokowania

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Ciąża biochemiczna i poronienie biochemiczne

Aby doszło do ciąży potrzebna jest owulacja, podczas której z jajnika uwalniana jest komórka jajowa. Komórka jajowa wędruje do jajowodu, gdzie może zostać zapłodniona. Po zapłodnieniu powstały zarodek podlega pierwszym podziałom, zaczyna się rozwijać oraz wędruje do miejsca, które zapewni mu dalszy rozwój. Aby zarodek mógł przeżyć i prawidłowo funkcjonować, musi zagnieździć się w błonie śluzowej trzonu macicy. Tylko to miejsce jest odpowiednie do tego, aby przez całą ciążę mógł prawidłowo wzrastać i rozwijać się. W prawidłowej ciąży zarodek zagnieżdża się w jamie macicy i w tym miejscu rozwija się aż do samego porodu. Ciąża biochemiczna polega na tym, że dochodzi do zapłodnienia, zarodek zaczyna się rozwijać, jednak po pewnym czasie – maksymalnie do 6 tygodnia ciąży obumiera. Ciąża biochemiczna nie rozwinie się dalej, tylko zakończy się poronieniem na bardzo wczesnym etapie ciąży, zanim ta ciąża będzie widoczna w badaniu USG. Poronienie to czasami nazywane jest jako poronienie biochemiczne. Do poronienia może dojść jeszcze przed procesem zagnieżdżenia się zarodka w macicy – jest to najczęstsza sytuacja lub tuż po zapłodnieniu. W takiej sytuacji mówimy o powstaniu ciąży biochemicznej, ponieważ stwierdzenie ciąży było możliwe jedynie za pomocą badań biochemicznych. Tak naprawdę każda ciąża przechodzi stan ciąży biochemicznej. Jeśli jednak ciąża będzie się dalej rozwijać, a nie ulegnie poronieniu, to w badaniu ultrasonograficznym będzie można uwidocznić pęcherzyk ciążowy, co jest podstawą do rozpoznania ciąży na podstawie badania ultrasonograficznego. Mówimy wtedy o ciąży klinicznej.

Jak często dochodzi do ciąży biochemicznej?

Niestety nie da się tego dokładnie oszacować. Niektóre źródła podają, że aż 50% ciąż kończy się jeszcze przed implantacją. W związku z tym, że o ciąży biochemicznej świadczy tylko fakt podwyższenia stężenia hormonu beta-hCG, trudno jest oszacować, ile % wszystkich ciąż stanowią ciąże biochemiczne. Aby dokładnie oszacować tę częstość, każda kobieta musiałaby co miesiąc wykonywać badania stężenia tego hormonu we krwi. Do poronienia w przypadku ciąży biochemicznej dochodzi na tak wczesnym etapie, że spora grupa kobiet nie jest nawet świadoma tego, że była w ciąży.

Czy istnieją jakieś objawy? Ciąża biochemiczna zazwyczaj nie daje żadnych innych objawów oprócz ewentualnego opóźnienia się miesiączki. Miesiączka po ciąży biochemicznej wygląda bardzo podobnie do wcześniejszych miesiączek, może być jednak bardziej obfita niż poprzednie. Ciąże biochemiczne najczęściej odnotowują kobiety, które starają się o ciąże i w związku z tym często wykonują testy ciążowe oraz badania beta hCG z krwi. Czy test ciążowy wykryje ciążę biochemiczną? Czy w ciąży biochemicznej rośnie beta hCG? Z dużym prawdopodobieństwem test ciążowy pokaże dwie kreseczki, a wynik z krwi wynosić będzie powyżej 5IU. Ciąża ta jednak nie zostanie potwierdzona w badaniu ultrasonograficznym, a stężenie tego hormonu z dnia na dzień będzie spadać.

Czy ciąże biochemiczne są częstsze po in vitro? Kobiety leczone za pomocą metod wspomagania rozrodczości są rutynowo monitorowane pod katem stężenia beta hCG. Kobiety te zatem mają wykonywane więcej badań stężenia tego hormonu niż kobiety, które nie przechodzą procedury in vitro, zachodzące w ciążę w sposób naturalny. O ciąży biochemicznej dowiadujemy się jedynie za pomocą badania biochemicznego. Dlatego ciąże biochemiczne po in vitro nie są częstsze, lecz po prostu częściej wykrywane ze względu na procedurę, która obejmuje rutynowe badania stężenia beta hCG.

Czym jest beta hCG?

Gonadotropina kosmówkowa to hormon wydzielany przez zarodek, a następnie przez łożysko. We krwi kobiety ciężarnej pojawia się około 9 dnia po zapłodnieniu. Hormon ten ma za zadanie podtrzymywać i stymulować ciałko żółte. Ciałko żółte to przekształcony pęcherzyk jajnikowy, z którego podczas owulacji została uwolniona komórka jajowa. A więc po owulacji dochodzi do przekształcenia pęcherzyka jajnikowego w ciałko żółte. Jeśli doszło do zapłodnienia, to ciałko żółte będzie się powiększać. Jego nazwa od tej pory to ciałko żółte ciążowe. Jeśli jednak nie dojdzie do zapłodnienia, to hormon beta hCG nie będzie produkowany, a ciałko żółte zaniknie.  Ciałko żółte ciążowe jest gruczołem, który wytwarza progesteron. Progesteron z kolei jest hormonem, który warunkuje prawidłowy przebieg ciąży. Już od samego początku ciąży odpowiada za prawidłowe przygotowanie macicy, co ma wpływ na implantację zarodka. Progesteron odpowiada za podtrzymanie ciąży przez cały jej okres trwania oraz zapobiega wystąpieniu przedwczesnej czynności skurczowej macicy.  Progesteron jest bardzo ważnym hormonem. Jest niezbędny do tego, aby okres ciąży przebiegał prawidłowo. W późniejszym etapie ciąży, około 14-18 tygodnia za produkcję progesteronu całkowicie odpowiada łożysko. To łożysko będzie odpowiedzialne za produkcję progesteronu aż do samego porodu.

Znane są prawidłowe wartości stężenia hormonu beta hCG w czasie ciąży, podzielone na poszczególne tygodnie ciąży. Niektóre wartości mogą się trochę różnić w zależności od konkretnego laboratorium, dlatego jeśli chcemy powtórzyć to badanie, należy powtarzać je w tym samym laboratorium.

Badanie stężenia beta hCG z krwi jest dosyć czułym badaniem. Aby miało sens, zaleca się wykonanie go najwcześniej 8 dni od zapłodnienia. Najlepiej wykonać je jednak w terminie spodziewanej miesiączki. Za wartość graniczną uważa się 5 IU. Stężenie poniżej 5 IU pozwala na wykluczenie ciąży. Stężenie powyżej 5 IU wskazywać może na ciążę. Jeśli wynik tego badania jest bliski wynikowi 5 IU, najlepiej badanie to powtórzyć za około 48 godzin. Na początku ciąży stężenie tego hormonu bardzo szybko wzrasta i zazwyczaj podwaja swoją wartość co około 48 godzin, dlatego łatwo jest porównać ze sobą dwa wyniki. Stężenie hormonu bardzo szybko wzrasta i w 9 – 12 tygodniu ciąży osiąga najwyższe wartości, a następnie zaczyna powoli spadać. Od około 14 – 16 tygodnia ciąży beta hCG utrzymuje się na względnie stałym poziomie do końca ciąży. Jeśli stężenie hormonu spadnie wcześniej, prawdopodobnie będzie świadczyło to o nieprawidłowościach. Nagły spadek może świadczyć o samoistnym poronieniu - ta sytuacja będzie miała miejsce także w przypadku poronienia ciąży biochemicznej.

Oznaczenia stężenia hCG jest metodą oceny rozwoju wczesnej ciąży i stanowi czuły wskaźnik rozpoznawania zagrażającego poronienia. Warto również wiedzieć, że podwyższony poziom hCG najczęściej będzie świadczyć o ciąży, jednak istnieją także różne inne sytuacje, które mogą powodować podwyższenie stężenia tego markeru. Na szczęście oprócz badania biochemicznego istnieją dodatkowe badania, w tym badanie ultrasonograficzne, które pozwala na potwierdzenie lub wykluczenie ciąży, a także na znalezienie innej przyczyny podwyższenia stężenia tego markeru. Sprawdź także ten artykuł: Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, skutki, leczenie.

Poronienia – częstość i przyczyny

Trudno jest dokładnie określić ilość przebytych ciąż biochemicznych wśród wszystkich kobiet, jednak znana jest liczba poronień tych ciąż, które były potwierdzone. Niestety do poronień dochodzi dosyć często, bo aż w przypadku 15 – 20% wszystkich potwierdzonych ciąż. Poronienie samoistne to najczęstsze powikłanie ciąży. Szacuje się, że około ¼ wszystkich kobiet, które były kiedykolwiek w ciąży, straciło minimum jedną z nią. Poronieniem nazywamy zakończenie ciąży do jej 22 tygodnia. Do poronienia najczęściej dochodzi do 12 tygodnia ciąży. Największe ryzyko poronienia istnieje jeszcze przed implantacją – czyli w przypadku ciąży biochemicznej. Po implantacji zarodka ryzyko to zmniejsza się do około 12 -24 %. Po 13 tygodniu ciąży samoistnemu poronieniu ulega już tylko 1% ciąż. Utrata ciąży jest zazwyczaj bardzo trudnym momentem dla kobiety, która go doświadcza. Niezależnie od tego czy do poronienia doszło na etapie ciąży biochemicznej, czy na późniejszym etapie.

Dlaczego dochodzi do ciąży biochemicznej? Zarówno poronienie biochemiczne, jak i poronienie na późniejszym etapie ciąży nie jest niczyją winą – oczywiście wykluczając zachowania takie jak spożywanie alkoholu, palenie papierosów czy zażywanie innych trujących substancji, które działają na zarodek i płód toksycznie. Niestety nie zawsze powstała ciąża ma szansę na prawidłowy rozwój i zakończenie jej w odpowiednim terminie porodu. Znane są konkretne czynniki, które wpływają na poronienie.

Najczęstszą przyczyną stanowią czynniki genetyczne. Są nimi wszelkie zaburzenia chromosomów – ich nieprawidłowa struktura lub liczba. Zaburzenia mogą być przekazane przez rodzica lub powstać dopiero po zapłodnieniu. Najwięcej zaburzeń genetycznych spowodowanych jest z powodu nieprawidłowego procesu powstawania komórek płciowych, nieprawidłowego procesu zapłodnienia lub nieprawidłowego procesu podziału zarodka. Istnieje także niewielki procent przypadków, kiedy jedno z rodziców jest nosicielem wadliwego genu, który przekazuje swojemu potomstwu. Jeśli kolejna ciąża kończy się poronieniem, należy zbadać ich przyczynę. W przypadku powtarzających się poronień pary kierowane są do poradni genetycznej, gdzie rodzice między innymi są badani pod kątem występujących u nich ewentualnych zaburzeń, wad genetycznych.

Wiadomym jest także, że dla prawidłowego rozwoju ciąży bardzo istotną rolę stanowi prawidłowa funkcja ciałka żółtego. Jeśli ciałko żółte nie funkcjonuje prawidłowo, zaburzać to może proces zagnieżdżenia się zarodka w jamie macicy, co w konsekwencji przyczynia się do poronienia.

Kolejną dużą grupą stanowią czynniki anatomiczne. Zaliczyć do nich można wszelkie wady macicy, na przykład macicę dwurożną lub macica z przegrodą. Do tych czynników zaliczane są także występujące zrosty wewnątrzmaciczne, mięśniaki macicy oraz endometrioza.

Przyczyną poronienia może być także schorzenie endokrynologiczne. Aby ciąża prawidłowo się rozwijała, potrzebne jest odpowiednie stężenie hormonów w organizmie. Przyczyną poronienia mogą być na przykład zaburzenia czynności tarczycy. Dlatego przed planowaną ciążą należy zadbać między innymi o zbadanie i ewentualne wyregulowanie poziomu hormonów.

Kiedy możliwa jest kolejna ciąża? W przypadku poronienia samoistnego ciąży biochemicznej - oprócz aspektu psychicznego wydarzenie to zazwyczaj nie ma negatywnego wpływu na organizm kobiety. Dlatego jeśli para pragnie zajść w kolejną ciążę, starania można zacząć już w kolejnym cyklu. Ciąża biochemiczna jest przykrym doświadczeniem. Jeśli jednak mamy wyciągnąć z tej sytuacji jakąś pozytywną informację – po stwierdzeniu ciąży biochemicznej wiadomym jest, że w organizmie kobiety wystąpiła owulacja, dlatego prawdopodobnie dojdzie również do następnych owulacji, a więc i do możliwego kolejnego zapłodnienia.

Jak zwiększyć szansę na prawidłowy rozwój ciąży?

Istnieją elementy, które mają wpływ na rozwój ciąży. Istnieją zalecenia, które mają na celu przygotowanie organizmu do ciąży w celu stworzenia jak najlepszych warunków do rozwoju, co może zapobiec ciąży biochemicznej.

Podstawowym zaleceniem dla każdej kobiety w wieku rozrodczym jest profilaktyczne przyjmowanie folianów. Suplementacja folianów zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, czyli na przykład rozszczepu kręgosłupa czy rozszczepu podniebienia. Aby stężenie folianów w organizmie kobiety było na odpowiednio wysokim poziomie, należy suplementować kwas foliowy na minimum 12 tygodni przed planowanym zajściem w ciążę. Według aktualnych zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dawki stosowanego kwasu foliowego powinny być uzależnione od możliwego ryzyka wystąpienia wad płodu. Każda zdrowa kobieta, u której w rodzinie nie wystąpiła wada płodu, powinna przyjmować dawkę 0,4 mg / dobę na 12 tygodni przed zajściem w ciążę, a następnie przez cały okres ciąży i laktacji.

Kolejnym elementem dobrego przygotowania się do zajścia w ciążę jest zrezygnowanie z alkoholu oraz palenia papierosów. Stosowanie używek negatywnie wpływa na płodność. Zalecenie to dotyczy również mężczyzn. Według badań naukowych alkohol i papierosy mają wpływ na obniżenie jakości nasienia.

Przed planowaną ciążą warto jest udać się na badanie stomatologiczne w celu kontroli stanu jamy ustnej oraz przeprowadzenia ewentualnego leczenia jeszcze przed zajściem w ciążę. Udowodniono, że stan jamy ustnej matki ma wpływ na stan zdrowia płodu.

Jedyną z przyczyn poronień stanowią zakażenia wirusowe i bakteryjne. Pod tym względem groźną chorobą jest między innymi różyczka, odra, świnka czy ospa wietrzna. Przeciwko wymienionym chorobom istnieją szczepionki, które w dużym stopniu chronią przed zachorowaniem, które w czasie ciąży jest niebezpieczne i może mieć ogromny wpływ na płód. Przed planowanym zajściem w ciążę zaleca się szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce kobietom, które w przeszłości nie zostały zaszczepione. W przypadku ospy wietrznej – szczepienie zaleca się kobietom, które w przeszłości nie przechorowały tej choroby i nie były szczepione. Szczepionki przeciwko odrze, śwince, różyczce oraz ospie są szczepionkami żywymi, dlatego po szczepieniu kobieta nie powinna zachodzić w ciążę przez okres minimum 1 miesiąca.

Bibliografia

1. Lachowicz M.: Co należy wiedzieć o testach ciążowych i owulacyjnych? Aptekarz Polski, Naczelna Izba Aptekarska, 2020
2. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2019
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-szczepeinia-zaleca-sie-kobietom-w-ciazy/
4. Górska R., Wielgoś M., Czajkowski K., Konopka T., Bomba – Opoń D., Kowalski J.: Zdrowie jamy ustnej a ciąża. Wspólne stanowisko dwóch środowisk: lekarzy dentystów oraz lekarzy ginekologów i położników. Raport ze spotkania panelowego, Warszawa 2018
5. Bomba – Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak - Mrozikiewicz A.: Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017
6. Annan, John & Gudi, Anil & Bhide, Priya & Shah, Amit & Homburg, Roy.: Biochemical Pregnancy During Assisted Conception: A Little Bit Pregnant. Journal of clinical medicine research, 2013