Ciąża bliźniacza - położna wyjaśnia, co trzeba wiedzieć

Ciąża bliźniacza - podział

Ciąża bliźniacza to rodzaj ciąży mnogiej. Ze względu na sposób powstania ciąży dzielimy ją na:

• Ciążę bliźniaczą jednojajową,
• Ciążę bliźniaczą dwujajową – to najczęstsza postać ciąży wielopłodowej u człowieka.

Ciążę bliźniaczą jednojajową dodatkowo dzielimy na:

• Ciążę bliźniaczą jednokosmówkową jednoowodniową – to znaczy, że bliźniaki posiadają jedną, wspólną kosmówkę oraz jedną wspólną owodnię (czyli znajdują się w jednym worku owodniowym).
• Ciąża bliźniaczą jednokosmówkową dwuowodniową – to znaczy, że bliźniaki posiadają jedną wspólną kosmówkę oraz każdy z nich posiada swoją owodnię.
• Ciąża bliźniaczą dwukosmówkową dwuowodniową – to znaczy, że każdy z bliźniaków posiada swoją kosmówkę oraz swoją owodnię.

Ciąża bliźniacza dwujajowa zawsze jest ciążą dwuowodniową dwukosmówkową.

Jak powstaje ciąża bliźniacza?

Ciąża bliźniacza powstać może na dwa sposoby:

• Ciąża bliźniacza dwujajowa – w tym przypadku dwa plemniki zapładniają dwie komórki jajowe, które zostały uwolnione z osobnych pęcherzyków Graafa w procesie poliowulacji. Powstałe w ten sposób zarodki są genetycznie różne. Ich podobieństwo genetyczne można porównać do podobieństwa, które występuje wśród rodzeństwa powstałego z dwóch różnych ciąż (średnio posiadają 50% wspólnych genów). Rozwijające się bliźniaki mogą być tej samej lub odmiennej płci.

Ciekawostka - do ciąży bliźniaczej dwujajowej dojść może w wyniku zjawiska, które nazywamy nadpłodnieniem. Nadpłodnienie to zapłodnienie dwóch komórek jajowych, które uwolnione zostały w tym samym cyklu miesiączkowym, ale przez plemniki, które pochodzą z dwóch różnych stosunków płciowych (które odbyły się w niedużym odstępie – zazwyczaj kilka dni, ale możliwy jest również odstęp czasu wynoszący 1 – 2 tygodnie). Możliwe jest zatem, aby bliźniaki dwujajowe posiadały dwóch różnych ojców, co zostało niejednokrotnie opisane w literaturze. Uważa się, że ciąża bliźniacza powstała w wyniku nadpłodnienia stanowi do 5% ciąż dwujajowych.

• Ciąża bliźniacza jednojajowa – w tym przypadku jeden plemnik zapładnia jedną komórkę jajową, a następnie dochodzi do podziału na dwa zarodki. Powstałe w ten sposób zarodki są prawie identyczne genetycznie.

Jak już wiemy, ciążę bliźniaczą jednojajową dzielimy na 3 rodzaje. Rodzaj ciąży jednojajowej zależeć będzie od tego, po jakim czasie od zapłodnienia doszło do podziału zygoty. Do ciąży dwuowodniowej dwukosmówkowej dochodzi w wyniku podziału zygoty do 4 dnia od zapłodnienia. Do ciąży jednokosmówkowej dwuowodniowej dochodzi w wyniku podziału zygoty pomiędzy 4., a 7. dniem od zapłodnienia. W przypadku ciąży jednokosmówkowej jednoowodniowej do podziału zygoty dochodzi pomiędzy 7., a 14. dniem od zapłodnienia. Jeśli do podziału zygoty doszłoby dopiero po 14 dniu od zapłodnienia, to powstałyby bliźnięta zrośnięte (syjamskie).

Nie do końca wiadomo co ma wpływ na powstanie ciąży jednojajowej. Przyjmuje się, że jest to po prostu przypadek. Jednak znane są doniesienia, które wskazują na to, że istnieje niewielka skłonność dziedziczna w linii matczynej. Oprócz tego obserwuje się zwiększoną częstość ciąż bliźniaczych jednojajowych w przypadku zapłodnienia pozaustrojowego oraz sztucznej indukcji owulacji.

Rozpoznanie ciąży bliźniaczej

Ciążę bliźniaczą stwierdzić można w I trymestrze ciąży za pomocą badania ultrasonograficznego. W przypadku ciąży dwukosmówkowej w badaniu USG zauważa się dwa oddzielne pęcherzyki ciążowe. W przypadku ciąży jednokosmówkowej w badaniu USG widoczny jest jeden pęcherzyk, ale z dwoma zarodkami.

Kiedy widać, że ciąża jest bliźniacza? Licząc od daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki, ciążę bliźniaczą zaobserwować można już w 5 tygodniu ciąży za pomocą USG wykonanego sondą dopochwową. W 6 tygodniu ciąży zbadać można natomiast czynności serc płodów, więc pewność rozpoznania ciąży bliźniaczej staje się wtedy stuprocentowa.

Ciążę mnogą można podejrzewać na podstawie wyniku badania gonadotropiny kosmówkowej (beta – hCG). Ze względu na to, że w ciąży bliźniaczej rozwijają się dwa płody, a nie jeden, to stężenia produkowanych przez nie substancji powinny być znacznie wyższe. Stąd wynik wyższy, wykraczający poza normę może sugerować ciążę bliźniaczą. Wynik badania pomiędzy 4., a 10 tygodniem ciąży bliźniaczej powinien być 3 – 10 razy wyższy niż w przypadku ciąży pojedynczej.

Ciąża mnoga – objawy

Wczesne objawy ciąży są takie same jak w przypadku ciąży pojedynczej. W ciąży mnogiej częściej jednak obserwuje się występowanie mdłości i wymiotów. Więcej o objawach ciąży przeczytasz tutaj: pierwsze objawy ciąży.

Ile procent ciąż to bliźniaki?

Istnieje reguła Hellina, który lata temu obliczył, że w populacji europejskiej bliźnięta rodzą się średnio raz na 80 porodów, trojaczki raz na 80² porodów, a czworaczki raz na 80³ porodów. Szacuje się, że ciąża bliźniacza w Polsce występuje z częstością ok. 1%.

Od początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku obserwujemy wzrost powstawania ciąż wielopłodowych. Jeśli chodzi o ciąże bliźniacze jednojajowe – częstość występowania jest stała na całym świecie i wynosi około 0,4% wszystkich ciąż.

Natomiast na powstawanie ciąży bliźniaczej dwujajowej wpływ mają czynniki, które związane są ze zmianą środowiska życia człowieka. Obserwuje się tendencję wzrostową ciąż bliźniaczych, co przede wszystkim związane jest z coraz częstszym stosowaniem technik wspomaganego rozrodu.

Ciąże bliźniacze najczęściej występują wśród kobiet rasy czarnej, a najrzadziej wśród kobiet rasy żółtej. Jeśli chodzi o Europę – ciąże bliźniacze częściej występują na północy niż na południu Europy.

Kiedy zwiększa się prawdopodobieństwo zajścia w ciążę bliźniaczą?

Aby doszło do ciąży bliźniaczej dwujajowej, warunkiem koniecznym jest wystąpienie poliowulacji. Poliowulacja to zjawisko, w trakcie którego dochodzi do uwolnienia co najmniej dwóch komórek jajowych. Do poliowulacji może dojść naturalnie oraz w wyniku stosowania leków, których zadaniem jest stymulacja owulacji.

Na wystąpienie naturalnej poliowulacji wpływ mają niektóre czynniki. Większość z nich związana jest prawdopodobnie z insulinopodobnym czynnikiem wzrostu (IGF). Czynnik ten jest wydzielany w organizmie przez wątrobę w odpowiedzi na działanie hormonu wzrostu.

W jaki sposób IGF wpływa na wystąpienie poliowulacji? IGF powoduje wzrost wrażliwości jajników na działanie hormonu folikulotropowego (FSH), co zwiększa liczbę owulacji. Badania wykazały, że kobiety spożywające dużą ilość produktów mlecznych posiadają 5 – krotnie zwiększone prawdopodobieństwo zajścia w ciążę dwujajową (prawdopodobnie przyczyną jest właśnie IGF, który jest obecny w mleku).

Na wystąpienie poliowulacji i tym samym na powstanie ciąży bliźniaczej dwujajowej wpływ mają czynniki takie jak:

• Wiek matki powyżej 35 roku życia,
• Przynależność rasowa matki (szczególnie rasa czarna),
• Dziedziczenie (istnieje genetyczna predyspozycja do występowania ciąż dwujajowych w tej samej rodzinie. Predyspozycja te jest dziedziczona przez płeć żeńską, jednak nie można wykluczyć również czynnika ojcowskiego, który związany jest z lepszą jakością nasienia),
• Wielorództwo powyżej trzech razy,
• Wysoki wzrost (prawdopodobieństwo poczęcia bliźniaków jest znacznie wyższe przy wzroście kobiety powyżej 164 cm, w porównaniu z kobietami, których wzrost wynosi poniżej 155 cm),
• Otyłość (BMI równe bądź powyżej 30),
• Ciąża poczęta w okresie laktacji (prawdopodobieństwo zwiększone jest aż 10 – krotnie),
• Pora roku (większa szansa na ciążę bliźniaczą jest wtedy, kiedy do poczęcia dochodzi pomiędzy majem, a wrześniem),
• Stosowanie preparatów stymulujących owulację,
• Okres po przerwaniu doustnej antykoncepcji (przez 1 lub 2 cykle).

Sprawdź także ten artykuł: Urlop macierzyński - ile trwa, ile wynosi, jakie prawa Ci przysługują.

Ciąża bliźniacza – możliwe powikłania

Życie z bliźniakami dla wielu ludzi wydaje się być bardziej wymagające lub skomplikowane. Niestety w przypadku bliźniaków, już okres ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia komplikacji. Z tego względu ciąża bliźniacza uznawana jest za ciążę wysokiego ryzyka.

Rozwój ciąży bliźniaczej dwujajowej jest podobny, jak rozwój ciąży jednopłodowej. Natomiast rozwój ciąży jednojajowej różni się od rozwoju ciąży pojedynczej i znacznie częściej obarczony jest ryzykiem powikłań. Istnieją powikłania typowe dla ciąży bliźniaczej jednojajowej, takie jak na przykład: zespół przetoczenia krwi między płodami czy zespół odwróconego kierunku przepływu. Powikłania te mają miejsce dlatego, że w ciążach jednopłodowych wytwarza się tylko jedno łożysko, w którym może dojść do wytworzenia się połączeń naczyniowych pomiędzy dwoma bliźniakami.

W ciąży mnogiej zwiększone jest także ryzyko wystąpienia powikłań położniczych. Najczęstszym powikłaniem położniczym ciąży wielopłodowej jest poród przedwczesny, czyli poród, który ma miejsce przed 37. tygodniem ciąży. Do porodu przedwczesnego dochodzi w 50 - 60% przypadków ciąż bliźniaczych. Średni czas trwania ciąży bliźniaczej wynosi 35 tygodni. Innymi możliwymi powikłaniami położniczymi są na przykład: nadciśnienie tętnicze, stan przedrzucawkowy, cukrzyca ciężarnych, cholestaza ciężarnych oraz łożysko przodujące.