Dieta cukrzycowa w ciąży - zasady, polecane produkty, przepisy

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Patrycja KaminieckaDrukujUdostępnij

Co to jest cukrzyca ciążowa? Podstawowe informacje

Cukrzyca należy do zaburzeń metabolicznych, w której dochodzi do stanu hiperglikemii. Jest to spowodowane nieprawidłowym wydzielaniem i/lub działaniem insuliny. Zwłaszcza dla ciężarnych, może być to bardzo niebezpieczne, ze względu na występowanie nieprawidłowości w przebiegu rozwoju i funkcjonowania płodu.

Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia stanu hiperglikemii to:

• wiek ciężarnej powyżej 35 roku życia,
• występowanie nadwagi lub otyłości u matki przed ciążą,
• wcześniejsza ciąża z przebiegiem cukrzycy,
• obecność cukrzycy w rodzinie,
• poronienia,
• wielowodzie w ciąży,
• masa ciała urodzonego dziecka powyżej 4000 g,
• wewnątrzmaciczne obumarcie płodu.

Cukrzyca ciążowa - diagnostyka

W trakcie ciąży bardzo ważne jest wykonanie badań laboratoryjnych, które ukazują aktualny stan organizmu i są pomocne w diagnostyce wielu schorzeń. Dla ciężarnych najważniejszymi badaniami w celu wykluczenia cukrzycy jest badania stężenia glukozy na czczo, które wykonuje się już w pierwszych tygodniach ciąży. Kolejnym badaniem, który należy wykonać między 24 a 28 tygodniem ciąży jest doustny test obciążenia glukozą (OGTT). U kobiet z grupy ryzyka badanie należy wykonać na początku ciąży.

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) jest standardem w rozpoznaniu cukrzycy ciążowej. Badanie trwa ponad dwie godziny, należy być na czczo i nie wolno przez ten czas spożywać żadnych pokarmów. Na początku pobiera się glukozę na czczo, następnie po pobraniu próbki krwi, należy wypić 75 g glukozy rozpuszczonej w wodzie. Kolejne pobrania próbki krwi są po 1 godzinie i po 2 godzinach.

IADPSG 2010 i WHO 2013

Dieta cukrzycowa w ciąży - podstawowe zasady

Dieta w ciąży cukrzycowej podobnie jak u zdrowej ciężarnej, polega na dostarczeniu wszystkich niezbędnych składników odżywczych takich jak białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne. Jednakże, należy zwrócić szczególną uwagę na ilość i jakość przyjmowanych w ciągu dnia węglowodanów. Najlepiej, aby procentowy udział węglowodanów wynosił 40-45 %, białka 30 %, a tłuszczy 20-30 %.

Dieta diabetyka w ciąży musi zawierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, które zapewniają uczucie sytości i nie wpływają na szybki wzrost stężenia glukozy we krwi. Jadłospis przy cukrzycy ciążowej powinien być prawidłowo zbilansowany, a posiłki powinny być spożywane w regularnych godzinach. Najlepiej, aby w codziennym menu znalazły się 3 posiłki główne (śniadanie, obiad i kolacja) oraz trzy posiłki dodatkowe (II śniadanie, przekąska, podwieczorek).

Dieta bezcukrowa w ciąży - polecane produkty

Dieta bezcukrowa w ciąży polega na eliminacji z codziennego menu wszystkich zbędnych cukrów dodawanych do żywności. Najlepiej do diety ciężarnej wprowadzić węglowodany złożone takie jak: owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe. Warto zadbać o odpowiednią podaż błonnika pokarmowego, który wpływa na obniżenie poposiłkowej glikemii i zmniejsza wahania glukozy we krwi.

Zalecane produkty, które są odpowiednie przy cukrzycy ciążowej to m.in.

• warzywa,
• owoce (najlepiej niskocukrowe),
• chleb np. razowy,
• gruboziarniste kasze np. gryczana,
• ryż brązowy,
• makaron pełnoziarnisty,
• ryby (oprócz niezalecanych w trakcie ciąży),
• chude mięso,
• niskotłuszczowe mleko i przetwory mleczne np. jogurty naturalne, twarogi,
• nasiona roślin strączkowych,
• orzechy, pestki, nasiona.

Czego unikać przy cukrzycy ciążowej? - przykładowe produkty

W diecie cukrzycowej należy unikać produktów z wysokim indeksem glikemicznym, gdyż nie zapewniają uczucia sytości na dłużej, natomiast wpływają na podwyższony cukier, co jest bardzo niekorzystne zwłaszcza w przebiegu ciąży. Ważne jest, aby z diety wyeliminować produkty, które zawierają źródło cukrów dodanych do żywności np. syrop glukozowo-fruktozowy. Warto, także ograniczyć produkty przetworzone, które znajdują się m.in w słonych przekąskach lub słodyczach.

Produkty niezalecane przy cukrzycy ciążowej to:

• produkty z białej oczyszczonej mąki np. chleb biały lub makaron pszenny,
• ziemniaki gotowane,
• płatki kukurydziane,
• ryż biały (rozgotowany),
• suszone owoce,
• produkty bardzo tłuste np. śmietana, boczek lub smalec,
• fast foody,
• syropy wysokocukrowe,
• słodzone napoje,
• nektary owocowe,
• miód,
• słodycze.

W codziennym żywieniu należy zachować zdrowo rozsądkowe podejście, nie oznacza to, że do końca życia nie można spożywać produktów z powyższej listy. Warto w takich sytuacjach zastosować czynniki, które wpływają na obniżenie indeksu glikemicznego (IG) posiłku. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł: Zdrowa dieta w ciąży - co powinna jeść kobieta ciężarna?

Co to jest indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny (ŁG)?

Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik, który określa wzrost stężenia glukozy we krwi po 2 h od spożycia produktu, który zawiera 50 g węglowodanów przyswajalnych. Wartości indeksu glikemicznego można podzielić na produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG ≤ 55), o średnim indeksie glikemicznym (IG 55–70) oraz o wysokim indeksie glikemicznym (IG > 70).

Czynniki, które mają wpływ na obniżenie indeksu glikemicznego to:

• dodatek do posiłku węglowodanowego białka i/lub tłuszczu,
• dodatek do posiłku błonnika pokarmowego,
• stopień dojrzałości (najlepiej wybierać mniej dojrzałe produkty),
• stopień rozdrobnienia (najlepiej unikać przetartych, rozdrobnionych i zmielonych produktów),
• przyrządzanie i spożywanie produktów al dente,
• temperatura posiłków (najlepiej unikać bardzo gorących posiłków).

Pod jakimi nazwami kryje się cukier?

Warto przez zakupem dokładnie przeczytać etykietę produktu spożywczego i zwrócić uwagę na jego skład. Niestety, często zdarzają się produkty, które nie są korzystne dla naszego zdrowia, ponieważ zawierają zbędne dodatki i charakteryzują się wysoką zawartością cukrów dodanych.

Cukier występuje w żywności pod wieloma nazwami, dlatego należy zwrócić uwagę na zawartość w składzie cukrów prostych takich jak:

• syrop glukozowy, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop kukurydziany
• syrop z agawy, syrop klonowy, syrop daktylowy, syrop ryżowy
• glukoza, galaktoza, fruktoza, sacharoza, maltoza, dekstroza, laktoza
• maltodekstryna, słód jęczmienny, miód, karmel, melasa
• cukier trzcinowy, cukier brązowy, cukier buraczany, cukier gronowy, cukier palmowy,
• sok owocowy, zagęszczony sok owocowy, koncentrat soku.

Dieta diabetyka w ciąży - przykładowe przepisy

Odpowiednio zbilansowany jadłospis jest kluczowym elementem w utrzymywaniu poprawnych wartości glikemii. Należy o tym pamiętać, ponieważ wysoki cukier u kobiet ciężarnych z cukrzycą ciążową może doprowadzić do wielu niekorzystnych powikłań. Aby było łatwiej wdrożyć w życie codzienne posiłki, które są korzystne dla zdrowia mamy i dziecka przedstawię moje przykładowe propozycje na śniadania, obiady, przekąski i kolacje.

Śniadanie I - Jajecznica z szynką i pomidorami

Sprawdź mój przepis na jajecznicę z szynką i pomidorami

Śniadanie II - Nocna owsianka czekoladowa z truskawkami i orzechami

Sprawdź mój przepis na nocną owsiankę czekoladową z truskawkami i orzechami

Śniadanie III - Klasyczne kanapki z mozzarellą i pomidorem

Sprawdź mój przepis na klasyczne kanapki z mozzarellą i pomidorem

Obiad I - Pieczony dorsz z batatami i surówką z marchewki i jabłka

Sprawdź mój przepis na pieczonego dorsza z batatami i surówkami z marchewki i jabłka

Obiad II - Ryż brązowy z papryką, cukinią i kurczakiem

Sprawdź mój przepis na brązowy ryż z papryką, cukinią i kurczakiem

Obiad III - Kasza gryczana w sosie pomidorowym z kurczakiem

Sprawdź mój przepis na kaszę gryczaną w sosie pomidorowym z kurczakiem

Przekąska I - Koktajl truskawkowy z chia

Sprawdź mój przepis na koktajl truskawkowy z chia

Przekąska II - Skyr z malinami i gorzką czekoladą

Sprawdź mój przepis na skyr z malinami i gorzką czekoladą

Przekąska III - Kefir z orzechami i borówkami

Sprawdź mój przepis na kefir z orzechami i borówkami

Kolacja I - Kanapki z twarożkiem, rzodkiewką i szczypiorkiem

Sprawdź mój przepis na kanapki z twarożkiem, rzodkiewką i szczypiorkiem

Kolacja II - Serek wiejski z bułką grahamką i warzywami

Sprawdź mój przepis na serek wiejski z bułką grahamką i warzywami

Kolacja III - Sałatka z jajkiem i brokułem

Sprawdź mój przepis na sałatkę z jajkiem i brokułem

Podsumowanie

Dieta w ciąży cukrzycowej jest ważnym czynnikiem, który pomaga utrzymać prawidłowe wartości glikemii i wpływa na rozwój dziecka. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe przyczyniają się do niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych oraz niepokojących objawów np. podwyższony cukier, może dawać sygnały zmęczenia i senności. Warto więc, obserwować swój organizm, włączyć do swojej diety zdrowe przepisy i dbać o swój dobrostan psychiczny.

Bibliografia:

• Cypryk K. Cukrzyca ciążowa - rozpoznanie i leczenie. Gin. Perinat. Prakt. 2016;(1)2:41–44.
• Wender-Ożegowska E, Bomba-Opoń D ,Brązert J, Celewicz Z, Czajkowski K, Gutaj P, Malinowska-Polubiec A, Zawiejska A, Wielgoś M. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą. Gin. Perinat. Prakt. 2017;(2)5:215-229.
• Pawlik D, Radziszewska R. Cukrzyca u matki i jej konsekwencje dla dziecka. Endokrynol. Ped. 2015;(14)1:43-51.
• Grzelak T, Janicka E, Kramkowska M, Walczak M, Czyżewska K. Cukrzyca ciążowa - skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii. Nowiny Lekarskie 2013;(82)8:163–169.
• Łagoda K, Kobus G, Bachórzewska-Gajewska H. Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat. 2008;4(4):168-173.
• Bienkiewicz M, Bator E, Bronkowska M. Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol 2015;96(1):57-63.
• Ostrowska J, Jeznach-Steinhagen A. Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego oraz jego zastosowanie w leczeniu dietetycznym cukrzycy. Forum Medycyny Rodzinnej 2016;(10)2:84–90.
• Lange E. Zastosowanie indeksu glikemicznego w dietoterapii zespołu metabolicznego. Kosmos 2010;(59)3-4:355-363.
• https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/cukier-w-produktach-spozywczych