Fazy porodu naturalnego - położna omawia krok po kroku

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Fazy porodu naturalnego

Porodem nie nazywamy tylko samego momentu, w którym rodzi się dziecko. Poród to złożony proces. Według podręczników poród podzielić możemy na IV okresy – etapy porodu, w trakcie których w naszym ciele zachodzą różne procesy oraz zmiany.

Rozpoczęcie się porodu możliwe jest dzięki hormonom. Pierwszy z nich to oksytocyna – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Oksytocyna to hormon, którego stężenie w naszym organizmie utrzymywane jest na względnie stałym poziomie. Podczas porodu hormon ten wydzielany jest w zdecydowanie wyższych stężeniach oraz w sposób pulsacyjny. Za pomocą oksytocyny nasza macica kurczy się, dzięki czemu dochodzi do rozwarcia szyjki macicy, a następnie do rodzenia się dziecka – jego przemieszczania się w kanale rodnym. Oksytocyna jest równie ważna po porodzie, ponieważ powoduje obkurczanie się macicy i zapobiega krwotokowi. Jest także hormonem, który warunkuje karmienie piersią – otwiera kanaliki mleczne.

Kolejnymi hormonami, które mają wpływ na poród są endorfiny. Endorfiny również wydzielane są w naszym organizmie poza okresem ciąży i porodu – ich wyższe stężenie wydzielane jest na przykład w trakcie naszej aktywności fizycznej czy po zjedzeniu czekolady. Endorfiny wydzielane są także w trakcie porodu, co wpływa między innymi na działanie kolejnych hormonów takich ja adrenalina oraz prolaktyna.

Adrenalina to hormon znany jako „hormon walki albo ucieczki”. Dzięki adrenalinie kobiety rodzące są pełne siły do przejścia tego niełatwego procesu. Jednak, jeśli hormon ten jest wydzielany w naszym organizmie na zbyt wysokim poziomie, to może wpłynąć na obniżenie się poziomu oksytocyny, która jak już wiemy – działa naskurczowo. Może się tak zdarzyć, jeśli zbyt mocno się zestresujemy, będzie nam zimno lub wtedy, kiedy będziemy głodne.

Prolaktyna to hormon, który ma znaczenie przede wszystkim dla karmienia piersią, ponieważ odpowiedzialna jest za odruch wypływania pokarmu. Jej wyższe stężenie wydziela się po urodzeniu łożyska. Prolaktynie przypisujemy również rolę, jaką jest wzmacnianie więzi mamy z noworodkiem.

I okres porodu

Pierwszy okres porodu to czas od początku porodu (czyli od rozpoczęcia się skurczów macicy, które powodują rozwieranie się szyjki macicy) do całkowitego rozwarcia się szyjki macicy, czyli rozwarcia na 10cm. Pierwszy okres porodu podzielony jest na dwie fazy. Pierwsza z nich to faza utajona. Faza utajona trwa od rozpoczęcia się skurczów porodowych do rozwarcia się szyjki macicy na 3-4 centymetry. Kiedy szyjka macicy osiągnie rozwarcie na 3 – 4 centymetry – wtedy rozpoczyna się faza aktywna. Faza aktywna trwa do rozwarcia się szyjki macicy na 10 cm – czyli do pełnego rozwarcia się szyjki macicy.

Co dzieje się w pierwszym okresie porodu? Skurcze macicy powodują napieranie główki dziecka na szyjkę macicy. Pod ich wpływem szyjka macicy skraca się oraz rozszerza. Cały pierwszy okres porodu polega na tym, aby doprowadzić do całkowitego rozwarcia się szyjki macicy, dzięki czemu płód może „wydostać się” z macicy. Zanim pojawią się skurcze porodowe, zazwyczaj (ale nie zawsze) wcześniej pojawiają się skurcze przepowiadające. Skurcze przepowiadające charakteryzują się tym, że są nieregularne, nie nasilają się oraz nie wydłużają się. Odczuwalne są zazwyczaj w podbrzuszu i ustępują po ciepłym prysznicu lub ciepłej kąpieli. Skurcze porodowe natomiast są regularne, nasilają się i nie ustępują, a czas ich trwania wydłuża się. Skurcze porodowe zaczynają się w podbrzuszu oraz przechodzą na cały brzuch. Poród rozpocząć może również biegunka – w ten sposób jelita same się oczyszczają. W momencie, kiedy zdajemy sobie sprawę, że poród się rozpoczął – najlepiej nie pędzić od razu do szpitala tylko przeżyć ten czas (o ile czujemy się bezpiecznie) w zaciszu domowym. To dobry moment, aby spróbować odpocząć, pomyśleć o czymś do jedzenia oraz picia, a jeśli skurcze robią się nieprzyjemne – najlepiej jest spróbować przyjmować pozycje, które sprawiają, że skurcze znosimy lepiej. Zazwyczaj ulgę przynosi również kołysanie i ruszanie biodrami w różnych kierunkach. Często bardzo pomocne okazuje się wydawanie różnych dźwięków. Pamiętać należy o spokojnym oddychaniu w dolne żebra, które również jest metodą łagodzenia bólu. Sposobów przynoszących ulgę jest całkiem sporo. Szukaj takich sposobów, które są dla Ciebie najlepsze i je wybieraj. Wielu kobietom ulgę przynosi ciepła kąpiel lub ciepły prysznic.

Przydatny również może być ciepły okład na podbrzusze czy na dolną część pleców. W trakcie między skurczami staraj się jak najbardziej relaksować oraz rozluźniać. Jeśli planujesz rodzić szpitalu, to zazwyczaj zalecane jest udanie się do niego wtedy, kiedy skurcze występują co 5 minut. Do szpitala jednak należy udać się wcześniej wtedy, kiedy nie czujesz się bezpiecznie, a także wtedy, kiedy odeszły Ci wody płodowe o zielonym zabarwieniu lub w przypadku wystąpienia krwawienia. Pierwszy okres porodu jest zazwyczaj najbardziej męczącym etapem. Na pewno słyszałaś o kryzysie 7 centymetra. Faktycznie, zazwyczaj wtedy, kiedy szyjka macicy jest już mocno rozwarta, przychodzi taki moment, kiedy kobiety są zmęczone i mają naprawdę dość porodu, co zazwyczaj przejawia się za pomocą słów, że chcą cięcie cesarskie albo że nie dadzą już rady. To jednak tylko chwilowy i przejściowy etap, po którym kobiety rodzące odzyskują siłę oraz motywację. Pierwszy okres porodu kończy się wtedy, kiedy szyjka macicy jest całkowicie rozwarta, czyli wtedy, kiedy mamy tak zwane pełne rozwarcie i bardzo się cieszymy, ponieważ do urodzenia się dziecka została krótsza droga. Sprawdź także ten artykuł: Jak przebiega poród naturalny – położna opowiada krok po kroku.

II okres porodu

Drugi okres porodu to czas od pełnego rozwarcia szyjki macicy do momentu urodzenia się dziecka. W tej fazie dziecko obniża się w kanale rodnym i rodzi się. Drugi okres porodu może zacząć się od wyciszenia się akcji porodowej. Skurcze mogą być początkowo rzadsze. Niektóre kobiety na początku drugiego okresu porodu mogą nawet przysypiać. Wszystko dzieje się po to, aby możliwe było zebranie sił na ostatnią prostą, jaką jest rodzenie się dziecka. Po pewnym czasie pojawiają się znowu silniejsze skurcze. Mają one za zadanie wyparcie dziecka z kanału rodnego. Siła skurczu jest bardzo mocna. Dodatkowo pojawia się naturalny odruch parcia, który wspomaga skurcze macicy. Z każdym skurczem dziecko coraz bardziej obniża się w kanale rodnym. W pewnym momencie będzie się znajdowało już na tyle nisko w kanale rodnym, że w szparze sromowej widoczna będzie jego główka.

Ból w drugim okresie porodu różni się od tego w pierwszym okresie. Zazwyczaj druga faza porodu jest dla kobiet łatwiejsza do przejścia, ponieważ kobiety w tym okresie czują większą sprawczość za pomocą odruchu parcia. Oprócz bólu wynikającego z samego skurczu w czasie, kiedy główka znajduje się już bardzo nisko i napiera na krocze – pojawia się uczucie rozpierania, szczypania i pieczenia. To normalne – krocze adaptuje się i rozciąga po to, aby dziecko mogło się urodzić. W tym czasie położna zapewne zapyta czy nie chciałabyś dotknąć główki swojego dziecka. Część kobiet ma taką ochotę, a samo dotknięcie główki bardzo często dodaje sił kobietom, które już za parę chwil staną się mamą.

Moment rodzenia się główki to ważny etap porodu. W tym czasie bardzo liczy się współpraca z położną, która będzie starała się ochronić krocze przed pęknięciem. Położna może poprosić Cię o zaprzestanie parcia, co czasami może wydawać się bardzo trudne, jednak naprawdę warto współpracować oraz wytrzymać to nieprzyjemne uczucie rozpierania. Dzięki temu w wielu przypadkach udaje się całkowicie ochronić krocze.

Podczas porodu monitorowana jest akcja serca płodu. Dzięki tej czynności personel medyczny podejmuje decyzje na temat tego, czy poród może odbywać się naturalnie, własnym tempem. Czasami bywają sytuacje, że rodzące się dziecko źle znosi końcówkę porodu. W takim przypadku konieczne może okazać się wykonanie nacięcia krocza, które wykonywane jest wtedy, kiedy główka mocno napiera na krocze. Wskazaniem do nacięcia krocza jest konieczność szybszego ukończenia porodu.

Kiedy główka urodzi się na zewnątrz, dochodzi do zwrotu barków, które znajdują się jeszcze wewnątrz kanału rodnego. W trakcie całego porodu dziecko wykonuje konkretne ruchy, które umożliwiają mu dopasowanie się do kształtu kanału rodnego. Po urodzeniu się główki czekamy na to, aż barki się zrotują, a następnie urodzą. Po urodzeniu się barków, reszta ciałka dziecka zazwyczaj rodzi się już bardzo szybko. Po urodzeniu się dziecka położna osusza je oraz przekazuje mamie w ramiona. Wtedy rozpoczyna się przytulanie i kangurowanie, czyli kontakt skóra do skóry.

Wiele kobiet chciałoby uzyskać jasną informację, ile trwa poród od pierwszych skurczy. Czas trwania porodu jest sprawą bardzo indywidualną, dlatego nie da się konkretnie odpowiedzieć na to pytanie. Drugi okres porodu może być bardzo krótki i trwać zaledwie kilka skurczów – może to być nawet tylko 10 minut (zazwyczaj w przypadku kobiet, które wcześniej już rodziły). Może jednak trwać dużo dłużej. Podczas porodu w szpitalu przestrzegana jest zasada, aby drugi okres porodu nie trwał dłużej niż 2 godziny oraz nie dłużej niż 3 godziny, jeśli stosowane jest znieczulenie.

III okres porodu

Trzeci okres porodu to czas od narodzin dziecka do urodzenia popłodu, czyli łożyska oraz błon płodowych. To czas, kiedy dziecko znajduje się już w Twoich ramionach. W tym czasie personel medyczny ocenia jego stan w skali Apgar. Oceny dokonuje się na podstawie parametrów takich jak: kolor skóry, oddychanie, akcja serca, napięcie mięśniowe oraz reakcja na bodźce. W trakcie trzeciego okresu porodu personel medyczny oczekuje na to, aż pępowina, która w dalszym ciągu łączy noworodka oraz mamę przestanie tętnić. Po ustaniu tętnienia pępowina zostaje przecięta. Personel medyczny umożliwia oraz proponuje przecięcie pępowiny przez partnera. Niektóre kobiety bardzo chcą same odciąć pępowinę – zazwyczaj jest to możliwe, należy jedynie o takiej chęci poinformować położną. Po odpępnieniu personel medyczny czeka na urodzenie się łożyska. W tym okresie porodu w szpitalu może zostać podana oksytocyna, która wspomaga szybkie urodzenie się łożyska oraz zapobiega wystąpieniu krwotokowi poporodowemu. Łożysko po urodzeniu jest dokładnie oglądane przez personel medyczny. Dokładna ocena jest bardzo ważna, ponieważ zdarzają się sytuacje, kiedy łożysko nie rodzi się w całości, a jakaś jego część dalej znajduje się w jamie macicy. Jest to nieprawidłowa sytuacja, ponieważ ta zalegająca tkanka uniemożliwi prawidłowe obkurczanie się macicy. Jeśli łożysko nie rodzi się w całości, to zespół medyczny przeprowadza instrumentalną kontrolę jamy macicy, co potocznie nazywa się łyżeczkowaniem. W ten sposób za pomocą narzędzi medycznych usuwane są resztki popłodu z macicy. Ile trwa 3 faza porodu? Zazwyczaj do urodzenia się łożyska dochodzi w ciągu 10 – 15 minut po urodzeniu się dziecka.

IV okres porodu

Czwarty okres porodu to czas, który trwa dwie godziny od urodzenia się łożyska. Ten okres porodu nazywany jest również wczesnym połogiem. W tym okresie położna ocenia, czy doszło do uszkodzenia kanału rodnego, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Krocze może być w stanie nienaruszonym. Może dojść do otarć, które nie wymagają zakładania szwów. Podczas porodu może również dojść do pęknięcia krocza. W zależności od rozległości pęknięcia – wyróżnia się pęknięcie pierwszego, drugiego, trzeciego oraz czwartego stopnia. Jeśli doszło do nacięcia krocza lub pęknięcia, które wymaga założenia szwów, to odbywa się to właśnie w tym czasie. Czwarty okres porodu to czas na dalszy kontakt skóra do skóry matki i noworodka pod obserwacją położnej. Położna w tym czasie kontroluje krwawienie, obkurczanie się macicy, laktację oraz parametry stanu ogólnego takie jak temperatura, tętno czy ciśnienie tętnicze.

Bibliografia:

1. Oleś K.: Poród naturalny. Natuli, 2021.
2. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2019
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001756/O/D20181756.pdf.