Hemoroidy w ciąży - objawy, przyczyny, leczenie, zapobieganie

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Co nazywamy hemoroidami

Hemoroidy to inaczej guzki krwawnicze. Ich nazwa pochodzi od słów heama (krew) i rhoos (przepływ). Same hemoroidy nie są chorobą. Potocznie jednak, jeśli mówimy o hemoroidach, to mamy na myśli żylaki odbytu, czyli chorobę hemoroidalną.

Guzki krwawnicze to normalna, fizjologiczna struktura występująca w naszym organizmie. Znajdują się w kanale odbytu i odpowiadają za jego uszczelnienie. Ich budowa przypomina poduszkę, która wypełnia się krwią. Potrafią się przystosować do wielkości odbytu, co sprawia, że staje się on szczelny. Uczestniczą w prawidłowym zamykaniu odbytu. Ma to znaczenie między innymi w utrzymywaniu gazów, czy zatrzymywaniu stolca. Wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrzne wyczuć można palcem podczas badania przez odbyt, a zewnętrzne widoczne są gołym okiem na skórze w okolicy odbytu. Guzki krwawnicze przyczepione są do mięśnia zwieracza odbytu. Dodatkowo wspierane są poprzez więzadła.

Jeśli guzki krwawnicze prawidłowo wypełniają się krwią, to więzadła podtrzymujące je spełniają swoje funkcje. Jednak, kiedy guzki są nadmiernie wypełnione – więzadła mogą nie spełniać swojej funkcji i hemoroidy mogą nienaturalnie wypadać na zewnątrz odbytu. To właśnie wtedy potocznie mówimy o występowaniu hemoroidów.

Dokładna przyczyna powiększania się hemoroidów nie jest w pełni poznana. Najbardziej prawdopodobną przyczyną jest połączenie kilku mechanizmów. Na ich powstawanie wpływ ma dieta, zaparcia, nawyki toaletowe, tryb życia, wysiłek fizyczny, wykonywany zawód, a także okres ciąży i porodu.

Objawy oraz klasyfikacja choroby hemoroidalnej

Do najczęstszych objawów ze strony powiększonych hemoroidów należą:

• krwawienia, które pojawiają się zazwyczaj podczas defekacji – wynikają z miejscowych urazów. Zgłasza je 56 – 81% osób. Ilość krwi może być niewielka i zauważalna tylko na papierze toaletowym. Krew jest zazwyczaj jasnoczerwona,
• sączenie się śluzowej lub wodnistej wydzieliny – może dawać uczucie wilgoci lub powodować brudzenie bielizny,
• świąd i podrażnienie. Zazwyczaj występuje jako reakcja alergiczno – zapalna wskutek sączenia się wydzieliny,
• dyskomfort, uczucie pełności w okolicy odbytu, chęć defekacji, uczucie parcia – pojawia się z powodu uwypuklania się hemoroidów i ich nadmiernego wypełnienia,
• ból w okolicy odbytu. Zazwyczaj objaw ten nie występuje, jednak może się pojawić podczas wypadnięcia hemoroidów.

Istnieje klasyfikacja powiększonych hemoroidów, której używa się do oceny stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej.

• I stopień – hemoroidy są powiększone, ale nie wypadają. Zazwyczaj występuje tylko krwawienie,
• II stopień – hemoroidy wypadają podczas parcia, ale po zaprzestaniu parcia cofają się samoistnie. Zazwyczaj występuje krwawienie, sączenie oraz świąd,
• III stopień – hemoroidy wypadają poza odbyt, ale da się je ręcznie odprowadzić. Do wypadnięcia może dochodzić podczas defekacji czy kaszlu. Zazwyczaj występuje krwawienie, sączenie, świąd oraz brudzenie bielizny,
• IV stopień – hemoroidy wypadają poza odbyt i nie da się ich ręcznie odprowadzić. Zazwyczaj występuje krwawienie, sączenie, brudzenie bielizny oraz ból.

Leczenie może być różne w zależności od stopnia nasilenia choroby, jednak zawsze jako pierwsze zalecane jest postępowanie zachowawcze. W celu zmniejszenia objawów zazwyczaj stosuje się czopki lub maść na hemoroidy.

Hemoroidy w ciąży

Choroby hemoroidalnej doświadcza około 25 – 35% ciężarnych. Najczęściej występuje w III trymestrze ciąży. Większe ryzyko wystąpienia choroby hemoroidalnej posiadają kobiety, które już wcześniej borykały się z tym problemem.

Ciąża jest okresem, który sprzyja występowaniu powiększonych hemoroidów. Pierwszym sprzyjającym czynnikiem jest rosnąca macica, która może uciskać niektóre naczynia krwionośne w organizmie. Macica ze względu na swoje położenie w organizmie uciskać może żyły jamy brzusznej oraz miednicy. Kiedy macicy uciska żyły, to dochodzi do zwiększenia w nich panującego ciśnienia żylnego. Z kolei zwiększone ciśnienie żylne wpływa na zmniejszony przepływ krwi. Krew w żyłach płynie wolniej, a czasami nawet dochodzi do jej zastoju. Powiększająca się macica wywiera ucisk również na odbytnicę, co powoduje obrzęk i poszerzenie się naczyń żylnych. Ciąża to okres, w którym częściej dochodzi do utrudnionego odpływu krwi między innymi ze splotów żylnych odbytu. Kolejnym czynnikiem jest wzrost ciśnienia w jamie brzusznej. Mechanizmy te przyczyniają się do nadmiernego wypełniania się krwią hemoroidów i tym samym powiększania się ich oraz wypadania na zewnątrz.

Kolejnym czynnikiem predysponującym do powiększania się hemoroidów w ciąży są zaparcia. Niestety zaparcia są dolegliwością, która w czasie ciąży występuje częściej niż poza tym okresem. Na ich występowanie skarży się do 40% kobiet ciężarnych. Do ich powstawania przyczynia się podwyższony poziom żeńskich hormonów płciowych. Hormony te sprawiają, że perystaltyka jelit jest zwolniona, a w jelicie grubym dochodzi do zwiększonego wchłaniania zwrotnego wody, przez co masy kałowe są bardziej zbite.

Dolegliwości towarzyszące hemoroidom mogą być nieprzyjemne i przyczyniać się do obniżenia jakości życia. Na szczęście istnieją sposoby, które zmniejszają ich nasilenie. Kolejną dobrą wiadomością jest fakt, że w większości objawy te samoistnie ustępują po porodzie. Sprawdź także ten artykuł: Kiedy widać ciążę na USG? Specjalistka wyjaśnia terminy.

Leczenie hemoroidów w ciąży

Co zrobić, żeby wchłonęły się hemoroidy? Leczenie hemoroidów w ciąży polega przede wszystkim na zastosowaniu leczenia zachowawczego. Jednym z elementów leczenia zachowawczego jest dieta. Modyfikacja diety pomaga w ograniczeniu zaparć, które są czynnikiem przyczyniającym się do powstania choroby hemoroidalnej. Podstawowym zaleceniem dietetycznym jest unikanie produktów, które wzmagają zaparcia oraz spożywanie produktów bogatych w błonnik.

Błonnik pokarmowy to włókno roślinne, które nie poddaje się działaniu enzymów trawiennych. Jest to substancja, która pobudza pracę jelit, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko zaparć. Często można spotkać się z określeniem, że włókno to jest miotłą w naszych jelitach, ponieważ niczym miotła wymiata wszystkie resztki pokarmowe znajdujące się w nich. Błonnik skraca czas pasażu jelitowego, który jak już wiadomo – w czasie ciąży jest wydłużony. Dzięki swoim właściwościom wspomaga pracę jelita grubego oraz rozluźnia masy kałowe, które w czasie ciąży z powodu wzmożonego wchłaniania wody z jelita grubego są twardsze. Dzięki spożywaniu błonnika przeciwdziałamy tym dwom mechanizmom, które w czasie ciąży naturalnie występują i przyczyniają się do występowania zaparć. Co jest źródłem błonnika pokarmowego? Są to przede wszystkim produkty roślinne, produkty pełnoziarniste, otręby oraz płatki owsiane. Dużą ilość błonnika zawierają owoce takie jak: jabłka ze skórką, banany, kiwi, awokado, gruszki, jeżyny czy truskawki. Sporą ilość błonnika pokarmowego zawierają także surowe warzywa. Aby wykorzystać cały potencjał błonnika, należy pamiętać o piciu odpowiedniej ilości płynów. Zaleca się spożywanie co najmniej 2 litrów płynów dziennie. Taka ilość działa korzystnie na zmiękczenie stolca oraz zniwelowanie zaparć. Spożyty błonnik powoduje także uczucie sytości, dzięki czemu przyczynia się dodatkowo do ułatwienia kontrolowania masy ciała.

Kolejnym elementem leczenia jest unikanie produktów nasilających zaparcia. Dlatego w przypadku wystąpienia choroby hemoroidalnej, należy unikać produktów takich jak:

• Kawa
• Mocna herbata
• Ostre przyprawy
• Czekolada oraz słodycze
• Tłuszcze zwierzęce

Zaleca się regularne spożywanie posiłków, najlepiej 4-5 razy dziennie. Należy szczególnie pamiętać o zjedzeniu pożywnego, bogatego w błonnik śniadania. Oprócz produktów bogatych w błonnik zaleca się także spożywanie produktów mlecznych.

Modyfikacji diety powinien także towarzyszyć umiarkowany, regularny wysiłek fizyczny. Szczególnie zalecanymi formami aktywności fizycznej dla ciężarnych są spacery, aerobik wodny, czy jazda na rowerze stacjonarnym.

Nawyki toaletowe

Bardzo ważnym elementem zapobiegania wystąpieniu hemoroidów jest stosowanie prawidłowych nawyków toaletowych. Niestety mało osób wie, że podczas oddawania moczu oraz stolca powinno się przyjmować określone pozycje. Pozycje te sprawiają, że te fizjologiczne procesy przebiegają w sposób prawidłowy. Podczas oddawania moczu oraz stolca nie powinno się używać mięśni brzucha – czyli nie powinno się przeć. Parcie powoduje zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, co przyczynia się do powstawania nie tylko choroby hemoroidalnej, ale także problemów związanych z nietrzymaniem moczu, nietrzymaniem gazów, czy z obniżeniem się narządów rodnych. Nieprawidłowe nawyki toaletowe wpływają na obciążenie mięśni dna miednicy. Mięśnie te muszą prawidłowo działać, aby narządy znajdujące się w miednicy były utrzymywane w przeznaczonym dla nich miejscu. Kolejną funkcją mięśni dna miednicy jest odruchowe zamykanie cewki moczowej oraz odbytu podczas kaszlu czy kichania. Mięśnie te muszą potrafić się także rozluźniać, co ma kluczową rolę między innymi podczas porodu. Prawidłowa pozycja przyjmowana na toalecie sprawia, że załatwiamy potrzeby fizjologiczne prawidłowo, bez parcia i zwiększania ciśnienia w jamie brzusznej, a co za tym idzie – dbamy o profilaktykę występowania nieprawidłowości. Przyjmowanie prawidłowej pozycji podczas oddawania stolca nie tylko spełnia funkcję profilaktyczną, ale także zmniejsza nasilenie objawów choroby hemoroidalnej.

Wprowadź prawidłowe nawyki toaletowe:

• W celu oddania stolca zadbaj o prawidłową pozycję – czyli pozycję kuczną. Siedząc na toalecie weź stołeczek, podnóżek lub kosz na śmieci i postaw na nich nogi. Pozycja ta sprawi, że twoje kolana będą wyżej niż biodra, co spowoduje rozluźnienie mięśni dna miednicy. W tej pozycji odbytnica – czyli końcowy odcinek jelita grubego jest rozprostowana – co ułatwia defekację. Podczas klasycznego siedzenia na toalecie z nogami postawionymi na podłodze odbytnica jest zagięta, co utrudnia defekację. Prawidłową pozycję podczas oddawania stolca staraj się stosować zawsze. Jeśli przebywasz w podróży – do podłożenia pod nogi możesz użyć na przykład swojej walizki.
• Nie korzystaj z toalety na zapas, na przykład przed wyjściem czy przed podróżą.
• Staraj się skorzystać z toalety wtedy, kiedy poczujesz taką potrzebę. Częste wstrzymywanie stolca może zaburzać pracę mięśni.
• Korzystaniu z toalety powinno towarzyszyć rozluźnienie się oraz spokój. Nie należy przyspieszać oddawania stolca ani moczu – nie powinno się przeć ani nic wyciskać. Usiądź wygodnie i po prostu oddychaj.
• Spróbuj rozluźnić całe ciało. Nie zaciskaj ust czy zębów. Rozluźnij brzuch oraz pośladki. Aby pomóc sobie w rozluźnieniu możesz delikatnie pokołysać się na toalecie albo spróbować wydawania niskich, spokojnych dźwięków.
• Siedząc na toalecie nie powinno się spędzać więcej czasu niż 5 minut. Dlatego najlepiej nie zabierać ze sobą telefonu czy książki.
• Aby wspomóc pasaż jelitowy, możesz stosować masaż brzucha. W tym celu masuj brzuch ruchami okrężnymi zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Co stosować na bolące hemoroidy?

Znane są już czynności profilaktyczne, prawidłowe nawyki oraz dieta, która ma wpływ na zmniejszenie dolegliwości związanymi z hemoroidami. Czy oprócz tego istnieje inne leczenie? W sytuacji, kiedy zmiana diety oraz trybu życia nie przynosi skutecznych efektów, sięgnąć można po dodatkowe środki, które posiadają właściwości przeciwzapalne i uszczelniające naczynia krwionośne. Preparaty te powinny również wpływać na gojenie się uszkodzonej śluzówki. Środki te będą szczególnie przydatne w celu złagodzenia objawów, które powoduje pęknięty hemoroid.

W celu łagodzenia objawów zaleca się stosowanie kąpieli nasiadowych oraz okładów chłodzących. Bardzo ważna jest także higiena oraz zakładanie przewiewnej, bawełnianej bielizny. Na bolący lub pęknięty hemoroid zastosować można miejscowo kremy, czopki lub maść na hemoroidy. Nie wszystkie leki są bezpieczne w okresie ciąży, dlatego ich stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem lub farmaceutą. Leki zawsze należy przeanalizować pod kątem bezpieczeństwa, korzyści oraz ryzyka.

Cenionym naturalnym sposobem na chorobę hemoroidalną jest kora dębu. Kora dębu ma działanie ściągające, przeciwkrwotoczne, odkażające, a także obkurczające naczynia krwionośne. Polecanym sposobem jest zaparzenie mocnego naparu z kory dębu, a następnie wychłodzenie go i zastosowanie w postaci okładów bezpośrednio na żylaki odbytu. Okłady chłodzące również powinny przynieść ulgę. Aby miały szansę dobrze działać – najlepiej je zmieniać co 15 minut. Polecanym produktem jest także sztyft krioterapeutyczny, który uprzednio się schładza, a następnie aplikuje doodbytniczo na określony czas.

Jak się pozbyć hemoroidów w ciąży?

Usuwanie hemoroidów w ciąży poprzez zabiegi wykonuje się zazwyczaj tylko w poważnych przypadkach. Zawsze pierwszym postępowaniem jest leczenie zachowawcze. Bardzo często dolegliwości związane z hemoroidami samoistnie ustępują po porodzie. Jeśli po ukończeniu ciąży choroba hemoroidalna nie ustąpi, wówczas zaproponowane może zostać postępowanie zabiegowe. Krwawiące i bolące hemoroidy czasami warto skonsultować z proktologiem, który zajmuje się leczeniem choroby hemoroidalnej.

Bardzo pomocna może być także wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego, który pomoże w zniwelowaniu przyczyny występowania żylaków odbytu. Terapia zazwyczaj polega zmniejszeniu dolegliwości poprzez prawidłową aktywację mięśni dna miednicy, zwiększenie ruchomości w odcinku lędźwiowo – krzyżowym oraz w rozluźnieniu nadmiernych mięśni dna miednicy i przepony.

Bibliografia

1. Michalak J., Wolski A.: Choroba hemoroidalna. Medycyna Rodzinna 2/2001

2. Tylec – Osóbka E., Wojtuń S., Gil J.: Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012

1. Jabłoński M.: Choroba hemoroidalna u kobiet w ciąży. Lek w Polsce, 2020
2. Iwanowicz – Palus G., Bień A.: Edukacja przeporodowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie. Warszawa 2020
3. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2007
4. Berghelli V.: Położnictwo według zasad EBM. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016
5. Bień A.: Opieka nad kobietą ciężarną. PZWL, Warszawa 2009