Jak zmienia się macica w ciąży? Położna wyjaśnia

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

1. Macica przed ciążą
2. Macica w ciąży
3. Badania macicy
4. Badania macicy - co jeszcze trzeba wiedzieć
5. Macica po porodzie

Macica przed ciążą

Macica to główny narząd płciowy. Zbudowana jest z trzech błon: surowiczej, mięśniowej oraz śluzowej. Błona śluzowa macicy pod wpływem hormonów płciowych takich jak progesteron oraz estrogeny co miesiąc podczas miesiączki ulega złuszczeniu (jeśli nie doszło do zapłodnienia komórki jajowej).

Macica znajduje się w środku miednicy, pomiędzy pęcherzem, a odbytnicą. Kształt macicy zazwyczaj porównywany jest do odwróconej gruszki. Zbudowana jest z dna, trzonu, cieśni oraz szyjki. Dno macicy wbrew pozorom nie znajduje się na dole, ale u samej góry. Trzon to główna część macicy. W jego wnętrzu znajduje się jama macicy wyścielona błoną śluzową. W tej części macicy zagnieżdża się zarodek. Cieśń to miejsce pomiędzy trzonem, a szyjką macicy. Natomiast szyjka stanowi połączenie pomiędzy macicą, a pochwą.

Macica w ciąży

Przed ciążą oraz na jej wczesnym etapie macica nie jest przez nas wyczuwalna, ponieważ schowana jest za spojeniem łonowym. Natomiast w ciąży macica rośnie razem ze wzrastającym w niej dzieckiem. Wraz z kolejnymi tygodniami i miesiącami, macica się powiększa się, a jej dno unosi się w kierunku żeber. W związku z powiększaniem się macicy, sąsiadujące z nią narządy są uciskane, co powoduje pojawienie się niektórych dolegliwości ciążowych, takich jak częstsze odczuwanie parcia na pęcherz.

Zmiany w obrębie macicy zachodzą już na wczesnym etapie ciąży. Około 4 – 5 tygodnia ciąży dochodzi do rozpulchnienia i powiększenia jednego z rogów macicy, co związane jest z zagnieżdżaniem się zarodka. Objaw ten nazywamy objawemPiskáčka. W 5 – 6 tygodniu ciąży pod wpływem działania progesteronu szyjka macicy, a także pochwa i srom stają się przekrwione i rozpulchnione. To wczesny objaw ciąży, który nazywamy objawem Chadwicka. Około 6 – 8 tygodnia ciąży obserwuje się rozpulchnienie okolicy cieśni macicy, co nazywa się objawem Hegara. Sprawdź także ten artykuł: Śluz a pierwsze objawy ciąży - na co zwrócić uwagę? Położna doradza.

Macica wraz z kolejnymi tygodniami rośnie, a jej dno z tygodnia na tydzień unosi się ku górze, w stronę żeber. Na podstawie wysokości dna macicy możemy orientacyjnie określić wiek ciąży. Wysokość dna macicy badane jest przez położne i ginekologów w czasie ciąży, a także po porodzie w celu oceny jej prawidłowego obkurczania się. Aby znaleźć dno macicy w trakcie ciąży, wystarczy przyłożyć dłoń prostopadle do powłok brzucha i poszukać górnej części (szczytu) brzuszka.

Gdzie znajduje się macica w ciąży? Wysokość dna macicy w trakcie ciąży jest następująca:

• 16 tydzień ciąży: 1-2 palce nad spojeniem łonowym,
• 20 tydzień ciąży: 2-3 palce poniżej pępka,
• 24 tydzień ciąży: wysokość pępka,
• 28 tydzień ciąży: 2-3 palce powyżej pępka,
• 32 tydzień ciąży: między pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym,
• 36 tydzień ciąży: dno macicy jest wysoko - przylega do łuków żebrowych,
• 40 tydzień ciąży: dno macicy obniża się, ponieważ dziecko wstawia się w kanał rodny. Wyczuwalne jest na wysokości 1-2 placów poniżej łuków żebrowych.

Badania macicy

W celu zbadania macicy wykorzystuje się różne metody. Podstawowym badaniem narządów rodnych jest badanie ultrasonograficzne. Badanie to wykonuje się zarówno w okresie ciąży, jak i poza okresem ciąży, jako badanie profilaktyczne stanowiące element wizyty u ginekologa.

W trakcie ciąży wykonuje się również badanie długości szyjki macicy za pomocą USG wykonywanego dopochwowo. Badanie to wykonuje się pomiędzy 18, a 24 tygodniem ciąży. Jaki jest cel tego badania? Skracanie szyjki macicy pod koniec ciąży jest normalnym, fizjologicznym objawem. Natomiast zbyt wczesne skracanie szyjki macicy może być objawem niepokojącym, ponieważ stanowi ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego. Za pomocą badania długości szyjki macicy pomiędzy 18, a 24 tygodniem ciąży wyodrębnia się te kobiety, które mają zwiększone ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego. Następnie, jeśli zachodzi taka potrzeba – wprowadza się działania, które mają za zadanie zapobiec wystąpieniu porodu przedwczesnego. Prawidłowy wynik badania to długość szyjki macicy wynosząca powyżej 25 mm.

Kolejnym badaniem jest cytologia ginekologiczna, czyli badanie komórek nabłonka szyjki macicy. Badanie to jest wykonywane również w trakcie ciąży, zazwyczaj na pierwszej wizycie (o ile nie było wykonywane w ciągu ostatnich 6 miesięcy). Badanie cytologiczne polega na pobraniu materiału przy użyciu specjalnej szczoteczki. Za pomocą tego badania określa się prawidłowość komórek szyjki macicy. Badanie to jest testem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy, który może wystąpić również w okresie ciąży – stąd konieczność wykonania tego badania również w tym okresie.

Macica badana jest również za pomocą badania palpacyjnego, czyli przy użyciu rąk. W trakcie ciąży i porodu badanie to skupione jest przede wszystkim na ocenie szyjki macicy. Badanie szyjki macicy w ciąży i podczas porodu nazywane jest badaniem wewnętrznym. Przeprowadzane jest przez położne oraz ginekologów. Polega na wprowadzeniu dwóch palców do pochwy i określeniu jakie jest jej położenie w stosunku do osi kanału rodnego, a także określenie jej długości, konsystencji oraz ewentualnego rozwarcia (czyli tego, czy ujście szyjki macicy jest zamknięte, czy otwarte, a jeśli otwarte, to na ile centymetrów).

Badania macicy - co jeszcze trzeba wiedzieć

W trakcie ciąży szyjka macicy skierowana jest w stronę kości krzyżowej (czyli do tyłu) oraz jest twarda i zamknięta. Otwarta szyjka macicy mogłaby stwarzać ryzyko infekcji wewnątrzmacicznej, dlatego jej ujście zabezpieczone jest przez czop śluzowy, który stanowi barierę przed patogenami. Wraz ze zbliżającym się porodem szyjka macicy stopniowo ustawia się coraz bardziej w osi kanału rodnego (czyli bardziej pionowo). Pod koniec ciąży lub w czasie porodu szyjka macicy staje się coraz bardziej miękka oraz rozciągliwa. Zmiany zachodzące w szyjce macicy bardziej wyraźne są u wieloródek, czyli u kobiet, które wcześniej już rodziły. U niektórych kobiet przed rozpoczęciem się porodu może występować może niewielkie rozwarcie. U kobiet, które rodzić będą po raz pierwszy szyjka macicy najpierw będzie się skracać, a następnie rozwierać. Natomiast szyjka macicy kobiet, które mają już chociaż jeden poród za sobą będzie się skracać oraz rozwierać jednocześnie. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat szyjki macicy, przeczytaj ten artykuł: szyjka macicy w ciąży.

Podczas porodu skurcze macicy mają za zadanie doprowadzić do zgładzenia oraz pełnego rozwarcia szyjki macicy, czyli rozwarcia na 10 centymetrów. Badanie wewnętrzne podczas porodu służy do oceny postępu porodu. Za pomocą badania wewnętrznego uzyskuje się również informacje na temat tego, w jaki sposób dziecko wstawia się do kanału rodnego. Umożliwia nam to otwarta szyjka macicy. Na główce dziecka znajdują się charakterystyczne punkty, takie jak ciemiączka oraz szwy czaszkowe. Dzięki tym informacjom położne sprawdzają w jaki sposób dziecko się rodzi. Uzyskane informacje podczas badania pozwalają na odpowiednie wspomaganie prawidłowego procesu porodu oraz jeśli zajdzie taka potrzeba – zaproponowanie pewnych działań, takich jak na przykład przyjęcie konkretnej pozycji ciała.

Macica po porodzie

Po porodzie dochodzi do cofania się zmian, które powstały w trakcie ciąży oraz porodu. Bezpośrednio po urodzeniu łożyska macica obkurcza się i z dnia na dzień powraca do swojej wielkości sprzed ciąży. W każdym dniu połogu macica zmniejsza swój wymiar o około 1 cm. W 10 dniu połogu macica zazwyczaj jest już niewyczuwalna nad spojeniem łonowym. Obkurczanie się macicy nie należy do przyjemnych doświadczeń - zazwyczaj jest odczuwalne przez kobiety i może być bolesne. Skurcze macicy mogą być bardziej odczuwalne szczególnie w trakcie karmienia piersią.

Bibliografia:

1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2019.
2. Berghelli V.: Położnictwo według zasad EBM. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016.