Kwas foliowy w ciąży - jak go brać? Położna wyjaśnia

Czym jest kwas foliowy?

Kwas foliowy to inaczej folacyna. Znajdziesz go również pod nazwą witaminy B9 i B11, oraz M. Jest to związek organiczny, należący do grupy folianów – witamin rozpuszczalnych w wodzie. Pewne ilości kwasu foliowego znaleźć można w produktach zwierzęcych, natomiast najbogatsze źródło stanowią zielone pokarmy roślinne.

Nazwa “foliany” pochodzi z łacińskiego słowa “folium”, co w języku polskim oznacza “liść”. Z tego też powodu kwas foliowy przez niektórych nazywany jest kwasem listnym. Po raz pierwszy odkryto go bowiem w liściach szpinaku.

Foliany spożyte przez człowieka przekształcane są do tetrahydrofolianu, czyli substancji, absolutnie niezbędnej do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania komórek organizmu oraz ich podziałów. Jest to też składnik niezwykle kluczowy w rozwoju płodowym.

Ponieważ trudno jest o wystarczające spożycie kwasu foliowego z pożywieniem, przed ciążą oraz na początku ciąży powinnaś pamiętać o wprowadzeniu do swojej diety suplementów zawierających odpowiednie dawki tego składnika.

Kwas foliowy w ciąży – dlaczego jest tak ważny?

Witamina B11 (kwas foliowy) jest składnikiem, o którym nie możesz zapomnieć na etapie planowania ciąży. Jest on naprawde niezwykle istotny, a jego suplementacja niezbędna. A dlaczego?

To właśnie ta witamina znacznie redukuje ryzyko występowania wad cewy nerwowej u płodu w pierwszych miesiącach jego rozwoju. Z tego powodu powinnaś zwrócić szczególną uwagę na jego odpowiednie dawkowanie na kilka miesięcy zanim w twoim brzuchu zacznie rozwijać się nowe życie!

W pierwszych tygodniach życia płodowego rola kwasu foliowego jest nieoceniona dla twojego dziecka. Jest to bowiem czas, w którym rozwija się jego cewa nerwowa, czyli struktura, która w późniejszym czasie przekształci się w mózg i rdzeń kręgowy. Ważne jest zatem, aby nie dopuścić do niedoboru tego składnika.

W jakim celu suplementuje się kwas foliowy przed zajściem w ciążę?

Suplementacja kwasu foliowego przed ciążą jest istotna z kilku ważnych powodów:

Zapobieganie wadom cewy nerwowej

Kwas foliowy jest niezbędny do prawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu w pierwszych tygodniach ciąży, co często ma miejsce zanim jeszcze kobieta dowiaduje się, że jest w ciąży. Jego niedobór w tym okresie może prowadzić do poważnych wad rozwojowych, takich jak anencefalalia (brak czaszki i mózgu), spina bifida (nieprawidłowe zamknięcie cewy nerwowej skutkujące rozszczepem kręgosłupa), czy przepuklina mózgowo - rdzeniowa. Suplementacja przed ciążą zwiększa więc poziom kwasu foliowego w organizmie matki, co może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia wspomnianych wad u płodu.

Wczesne etapy rozwoju płodu

Kwas foliowy pełni kluczową rolę w procesach podziału komórek i syntezy DNA. Na początku ciąży, gdy komórki organizmu rozwijającego się płodu intensywnie się dzielą, zapotrzebowanie na kwas foliowy jest szczególnie wysokie. Suplementacja przed ciążą pomoże ci zapewnić odpowiednią ilość tego składnika od samego początku życia płodowego twojego dziecka.

Ochrona zdrowia matki

Niedobór kwasu foliowego w diecie matki może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak anemia megaloblastyczna (spowodowana nieprawidłowym rozwojem czerwonych krwinek), a także zwiększać ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Profilaktyka

Ponieważ pierwsze tygodnie ciąży są krytyczne dla zdrowego rozwoju płodu, suplementacja kwasem foliowym przed zajściem w ciążę jest zalecana jako środek zapobiegawczy wielu niepożądanych stanów, o jakich wspomnę za chwilę. Wielu ekspertów i organizacji zdrowia, takich jak WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i CDC (Centers for Disease Control and Prevention), rekomenduje kobietom planującym ciążę regularne przyjmowanie kwasu foliowego przez co najmniej miesiąc przed zajściem w ciążę i kontynuowanie suplementacji przez pierwsze trzy miesiące ciąży.

Sprawdź także ten artykuł: Kwas foliowy przed ciążą - kiedy brać, suplementacja, dawkowanie.

Kwas foliowy to unikalny składnik

W organizmie każdej z nas, niezależnie czy jesteśmy w ciąży, czy nie, kwas foliowy odgrywa kilka ważnych funkcji. Tyczy się to szczególnie tkanek, w których zachodzą liczne procesy podziałów komórkowych, a więc układu krwiotwórczego i nabłonka przewodu pokarmowego. Ponadto, reguluje on syntezę i dojrzewanie erytrocytów (krwinek czerwonych). Co więcej, foliany biorą udział w tworzeniu noradrenaliny i serotoniny, które są neuroprzekaźnikami odpowiedzialnymi za regulację nastroju, emocji i wielu innych funkcji w organizmie.

Serotonina jest neuroprzekaźnikiem znanym ze swojej roli w regulacji nastroju i kontroli snu. Niedobór kwasu foliowego może wpłynąć na zdolność organizmu do wytwarzania wystarczającej ilości serotoniny, co może prowadzić do zaburzeń nastroju, takich jak depresja oraz do bezsenności.

Kwas foliowy jest również zaangażowany w syntezę noradrenaliny (norepinefryny) poprzez wpływ na przemiany aminokwasu – tyrozyny. Noradrenalina jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za reakcje na stres i kontrolę ciśnienia krwi. Niedobór kwasu foliowego wpływa negatywnie na produkcję noradrenaliny i może zaburzać zdolność organizmu do radzenia sobie ze stresem.

Wytyczne PTG dotyczące suplementacji kwasu foliowego przed ciążą

Podstawą w zapewnieniu sobie odpowiedniej podaży kwasu foliowego podczas planowania ciąży jest dieta. Staraj się jeść różnorodnie, nie zapominając o wysokofolianowych produktach. Bogate źródło tego składnika to:

• szpinak,
• produkty z pełnego ziarna (kasze, pieczywo pełnoziarniste),
• sałata,
• brokuł,
• orzechy i nasiona,
• kapusta,
• wątróbka,
• płatki śniadaniowe wzbogacane folianami, czyli tzw. żywność fortyfikowana,
• żółtko jaja,
• rośliny strączkowe - groch i soja,
• szparagi,
• pomidory,
• papryka,
• otręby pszenne.

Suplementacja przed ciążą

Jeśli jesteś kobietą w wieku rozrodczym i znajdujesz się w grupie niskiego ryzyka* wad płodu i powikłań ciążowych, powinnaś wprowadzić suplementację kwasem foliowym w dawce 0,4 mg/ dobę przez 12 tygodni przed planowaną ciążą.

Jeżeli jednak należysz do grupy podwyższonego ryzyka* wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu oraz powikłań ciąży, dawka kwasu foliowego, jaką powinnaś przyjmować w ciągu doby wynosi 0,8 mg przez okres minimum 12 tygodni przed zajściem w ciążę.

Kobiety z grupy wysokiego ryzyka* powinny co najmniej 12 tygodni przed zajściem w ciążę stosować dobową dawkę kwasu foliowego 4mg.

Część źródeł zaleca stosowanie tego suplementu w połączeniu z witaminą B12. Pamiętaj, aby nigdy samodzielnie nie ustalać dawkowania, to zadanie dla twojej położnej i lekarza!

*grupy ryzyka omawiam w tabeli poniżej

Po co suplementować kwas foliowy tak wcześnie?

Badania wykazują, że odpowiednie stężenie folianów w krwinkach czerwonych uzyskuje się dopiero po 12 tygodniach stosowania suplementów w okresie przedkoncepcyjnym.

Suplementacja w ciąży

Ciężarnym w pierwszym trymestrze ciąży zaleca się dawkę 0,4-0,8 mg kwasu foliowego na dobę.

W drugim trymestrze (po 12. tygodniu ciąży) oraz w okresie laktacji u pacjentek z grupy niskiego ryzyka zaleca się suplementację w dawce 0,6-0,8 mg/dobę.

Ciężarne z grupy podwyższonego ryzyka, w drugim trymestrze oraz podczas karmienia piersią powinny suplementować kwas foliowy dawką 0,8 mg codziennie.

Jeśli jesteś w ciąży, w której istnieje duże ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, lub jeśli w poprzedniej ciąży wywiad w tym kierunku był dodatni, powinnaś stosować 4 mg kwasu foliowego w ciągu doby. Suplementacja dotyczy zarówno okresu przed ciążą, jak i pierwszego trymestru. Po 12. tygodniu ciąży rekomenduje się zmniejszenie dawki do 0,6-0,8 mg/dobę.

*Grupy ryzyka wad cewy nerwowej a suplementacja kwasu foliowego

Poniższa tabela przedstawia dawkowanie oraz informacje na temat tego, jak długo brać kwas foliowy w ciąży u kobiet z wybranych grup ryzyka.

Dawkowanie kwasu foliowego

Grupa niskiego ryzyka	Grupa podwyższonego ryzyka	Grupa wysokiego ryzyka
0,4 mg/dobę (12 tygodni przed ciążą, cały okres ciąży, laktacja)	0,8 mg/dobę (w tym witamina B12 i aktywne foliany) (12 tygodni przed ciążą, cały okres ciąży, laktacja)	5 mg/dobę ( w tym witamina B12 i aktywne foliany) (12 tygodni przed ciążą, cały okres ciąży, laktacja) 0,8 mg/dobę (II i III trymestr i okres laktacji)
Zdrowe kobiety bez obciążeń ryzykiem wad płodu (u siebie i w najbliższej rodzinie)	Występowanie wad płodu u siebie lub w najbliższej rodzinie	Wady cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa
	Ciąża bliźniacza
	Stan przedrzucawkowy i/lub IUGR w wywiadzie
	Cukrzyca typu 1 lub 2 (przedciążowa)
	Choroby układu pokarmowego: choroba Leśniowskiego-Crohna wrzodziejące zapalenie jelita grubego celiakia
	Niewydolność nerek (dializoterapia)
	Niewydolność wątroby
	Otyłość (BMI >30 kg/m2)
	Stan po operacji bariatrycznej
	Obniżona aktywność genu MTHFR
	Przyjmowanie leków na stałe: metotreksat metformina leki przeciwpadaczkowe sulfasalazyna cholestyramina
	Używki: narkotyki papierosy alkohol nadużywanie leków

Suplementacja kwasu foliowego podczas karmienia piersią

Karmienie piersią dostarcza maluchowi cały zestaw najważniejszych składników i witamin potrzebnych dla prawidłowego rozwoju i wzrostu. W mleku występują foliany, więc dziecko nie jest narażone na ich niedobór. Jednak karmiąca mama już tak! Warto zatem w okresie laktacji kontynuować przyjmowanie suplementów kwasu foliowego w dawkach opisanych w tabeli powyżej. Najlepiej jednak uzgodnić tę decyzję z lekarzem lub położną, która posiada informacje na temat Twojego stanu zdrowia.

Czy kwas foliowy pomaga zajść w ciążę?

Choć kwas foliowy sam w sobie nie jest środkiem zwiększającym płodność, jego spożycie jako część zdrowej diety lub w formie suplementów jest niezwykle ważnym elementem przygotowań do ciąży. Jak już wielokrotnie wspomniałam, składnik ten zmniejsza ryzyko wad płodu.

Co ciekawe, u mężczyzn kwas foliowy może wpłynąć na jakość nasienia, co z kolei wykazuje pozytywny wpływ na płodność. Badania sugerują, że niedobór kwasu foliowego u mężczyzn może wpływać na jakość nasienia, a więc odpowiednia suplementacja może poprawić te parametry.

O jakiej porze dnia najlepiej brać kwas foliowy?

Pamiętaj, że kwas foliowy jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, więc możesz go przyjmować w różnych porach dnia. Kluczowe jest regularne spożycie i właściwe dawkowanie, aby zapewnić odpowiedni poziom kwasu foliowego we krwi. Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza oraz uważnie zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania preparatów, które przyjmujesz.

Czy tylko kwas foliowy...?

Podstawą zdrowej ciąży i macierzyństwa jest dbanie o swój organizm poprzez zapewnienie sobie zdrowej, zbilansowanej diety jeszcze na etapie planowania rodziny. Ponieważ okres ciąży jest istnie rewolucyjny dla kobiecego organizmu, należy przykładać szczególną uwagę do tego, jak się odżywiamy. Jest to niezwykle ważne, gdyż w czasie ciąży z uwagi na wzrost zapotrzebowania na witaminy, minerały oraz mikro- i makroelementy, bardzo łatwo o niedobory. Jeśli planujesz ciążę, przeczytaj artykuł na temat badań, suplementacji i diety w przygotowaniu do ciąży.

Zadbaj o odpowiedni poziom kwasu foliowego w organizmie!

Ponieważ kwas foliowy to witamina, której nasz organizm nie jest w stanie syntezować samodzielnie, często skutkuje to niedoborem. Z tego samego powodu trudniej jest o nadmiar witaminy B9. Jednak obie te sytuacje mogą skutkować poważnymi konsekwencjami.