Mdłości w ciąży - przyczyny i sposoby radzenia sobie z nimi

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Zmiany zachodzące w organizmie podczas ciąży

Ciąża to czas, w którym dochodzi do wielu zmian w całym organizmie kobiety. Niektórych zmian nie da się dostrzec gołym okiem, jednak cały organizm pracuje zupełnie inaczej niż przed ciążą. Zmiany te zachodzą już we wczesnej ciąży i spowodowane są poprzez hormony – progesteron i estrogeny. Zmienia się układ rozrodczy – macica się powiększa oraz zwiększa się przepływ krwi przez nią. Zmienia się także układ sercowo – naczyniowy - wzrasta objętość krwi krążącej i dochodzi do zwiększenia objętości komór, a także zmniejszenia liczba płytek krwi. W układzie moczowym dochodzi na przykład do powiększenia się pojemności pęcherza moczowego. Jeśli chodzi o nasz układ oddechowy – przepona unosi się do góry, a nasz tor oddychania zmienia się na przeponowy. I w końcu zmiany ciążowe dotyczą także układu pokarmowego, czego objawem mogą być mdłości, a także wymiotowanie.

Mdłości w ciąży

Mdłości to nieprzyjemne odczucie silnej potrzeby zwymiotowania. Są dosyć częstą dolegliwością wśród kobiet ciężarnych. Niektóre źródła podają, że odczuwa je nawet 80% kobiet w ciąży. Kiedy zaczynają się mdłości w ciąży? Mdłości w ciąży zacząć się mogą bardzo wcześnie – u niektórych kobiet pojawiają się już w 4 tygodniu ciąży.

W którym tygodniu ciąży są największe mdłości, a kiedy mijają mdłości w ciąży? Największe nasilenie mdłości przypada na okres 9 tygodnia ciąży. Na szczęście u większości kobiet (u 60%) dolegliwość ta ustępuje samoistnie przed końcem pierwszego trymestru ciąży, a w 91% przypadków do 20 tygodnia ciąży.

Jak wyglądają mdłości w ciąży? Najczęściej słyszymy o porannych mdłościach, ponieważ faktycznie zazwyczaj w okresie ciąży mdłości nasilają się w godzinach porannych, jednak występować mogą o każdej porze dnia. Część kobiet może odczuwać także wieczorne mdłości. Istnieją kobiety, u których nudności nigdy nie występowały rano, ale pojawiały się codziennie na przykład od godziny 16. Niektóre kobiety doświadczają jedynie mdłości bez wymiotów, a inne borykają się również z towarzyszącymi im wymiotami.

W czasie ciąży dochodzi do wyostrzenia zmysłu węchu, co przejawia się zwiększoną wrażliwością na zapachy. Często zdarza się, że konkretne produkty wywołują mdłości u konkretnej osoby. U niektórych kobiet efekt ten powodują produkty spożywcze, czasami przyprawy czy nawet kosmetyki. Mdłości nie stanowią zagrożenia zdrowia, jednak mogą wpływać na zmniejszenie spożycia białka, węglowodanów, minerałów oraz witamin.

Skąd biorą się mdłości w ciąży? Prawdopodobnie objaw ten spowodowany jest zmianą stężenia hormonów - wzrastającym poziomem progesteronu, estrogenów oraz gonadotropiny kosmówkowej (beta – hCG), podrażnieniem układu autonomicznego i obniżeniem napięcia ścian żołądka. Mdłości nasilać się mogą również poprzez wystąpienie czynników takich jak: podświadomy niepokój o przebieg ciąży, lęk przed porodem oraz lęk przed przyjęciem nowej roli – mamy.

Jedna teoria mówi o tym, że mdłości oraz związane z tym ograniczenie przyjmowania pokarmów przez kobietę ciężarną sprzyja wczesnemu rozwojowi łożyska. Druga teoria mówi natomiast o tym, że dzięki mdłościom kobieta ciężarna unika posiłków, które mogłyby być szkodliwe dla jej nienarodzonego dziecka, które na początku ciąży (czyli również wtedy, kiedy mdłości występują) bardzo szybko się rozwija. Uważa się również, że nudności spowodowane są wczesnym, prawidłowym rozwojem łożyska i dużym stężeniem gonadotropiny kosmówkowej (beta -hCG). Z tego względu nudności mogą być szczególnie nasilone u kobiet, które są w ciąży mnogiej, a także rzadko występują u kobiet, które palą papierosy w ciąży (palenie papierosów negatywnie wpływa na stan łożyska).

Mimo, że nudności w czasie ciąży są dosyć częstym objawem, o ich wystąpieniu zawsze należy informować swoją położną oraz lekarza prowadzącego ciążę. Objawy ze strony układu pokarmowego zazwyczaj są objawem ciąży, jednak mogą być także wywoływane poprzez choroby współistniejące. Nudności i wymioty charakterystyczne dla okresu ciąży rozpoczynają się zazwyczaj przed dziewiątym tygodniem ciąży oraz nie towarzyszy im gorączka, ból głowy ani ból jamy brzusznej.

Czy nudności w ciąży to dobry znak? Tak, nudności i wymioty uważa się za całkiem prawidłowy objaw wczesnej ciąży. Szczególnie dobrze kojarzone są poranne mdłości. Badania pokazują, że poranne mdłości związane są z mniejszym ryzykiem poronienia, mniejszym ryzykiem porodu przedwczesnego, małej masy urodzeniowej dziecka oraz zgonu okołoporodowego.

Kto bardziej narażony jest na występowanie mdłości w ciąży?

Istnieją pewne czynniki ryzyka doświadczenia nudności i wymiotów w czasie ciąży. Należą do nich:

• Młody wiek kobiety ciężarnej,
• Niski wskaźnik BMI,
• Pierwsza ciąża,
• Płód płci żeńskiej,
• Występowanie mdłości i wymiotów w poprzedniej ciąży,
• Zakażenie Helicobacter pylori,
• Choroby takie jak: nadczynność tarczycy, cukrzyca, astma.

Domowe sposoby na mdłości w ciąży

• Unikaj głodu – nie dopuszczaj do jego odczuwania, ponieważ niskie stężenie glukozy we krwi może sprzyjać występowaniu mdłości. W tym celu rano, najlepiej chwilę po przebudzeniu zjeść od razu mały posiłek – mogą to być np. herbatniki czy bakalie,
• Wstawaj z łóżka bardzo powoli,
• Spożywaj mniejsze posiłki, ale z większą częstotliwością. Najlepiej, jeśli posiłki będą małe objętościowo oraz łatwostrawne. Posiłki powinny być bogate w białko i węglowodany,
• Unikaj pikantnych potraw,
• Pamiętaj o przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów– np. woda z dodatkiem owoców, mięty lub imbiru,
• Nie przemęczaj się – zadbaj o odpoczynek i zmniejszenie odczuwania stresu,
• Staraj się unikać ekspozycji na zapachu i produkty, które wyzwalają mdłości,
• Często wietrz pomieszczenia, unikaj przebywania w tłocznych i dusznych pomieszczeniach oraz staraj się spędzać jak najwięcej czasu na świeżym powietrzu.

Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat dolegliwości w ciąży.

Co jeść, aby nie mieć mdłości w ciąży?

Często polecanym sposobem na łagodzenie mdłości jest spożywanie imbiru. Zmniejszenie odczuwania mdłości za pomocą imbiru zostało wykazane w badaniach naukowych. Przyjrzyjmy się zatem jego właściwościom zdrowotnym. Roślina ta pochodzi z Azji i została opisana już w starożytności przez Greckiego lekarza, botanika i aptekarza. Korzeń imbiru zawiera substancje działające przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwalergicznie i przeciwutleniająco. Imbir stymuluje ruch przewodu pokarmowego oraz ułatwia trawienie poprzez pobudzenie wytwarzania śliny i soków trawiennych. Imbir już w starożytności spożywany był przez Greków po obfitych ucztach, co miało przynosić ulgę w nudnościach.

Jak stosować imbir? Imbir ma charakterystyczny smak, więc najlepiej znaleźć taką formę, które będzie nam odpowiadać. Przyjmować można zarówno świeży imbir – na przykład jako dodatek do potraw, jak i imbir suszony czy kandyzowany. Często stosowany jest jako dodatek do herbaty. Części kobiet najbardziej pomaga w formie chłodnego, ostudzonego naparu. Istnieją również tabletki na mdłości w ciąży z dodatkiem tej rośliny.

Czy wszyscy mogą spożywać imbir? Spożywania imbiru nie zaleca się osobom, które chorują na nadciśnienie tętnicze ze względu na możliwe oddziaływanie imbiru z lekami. Imbiru nie należy również łączyć z roślinami takimi jak: czosnek, żeń-szeń i miłorząb japoński ze względu na to, że ich połączenie może zakłócać prawidłowe krzepnięcie krwi. Należy również pamiętać, aby nie przesadzać z ilością imbiru. Imbir, tak jak każda substancja spożywana w nadmiernych ilościach może być przyczyną działań niepożądanych i zagrażać naszemu zdrowiu.

W jakich ilościach zatem można spożywać imbir? Zalecana dawka imbiru, która ma złagodzić mdłości to 1g standaryzowanego ekstraktu z imbiru. Kobiety w ciąży nie powinny przekraczać dawki 4g. na dzień. 1g standaryzowanego ekstraktu z imbiru to: 1 łyżeczka (5g.) świeżego startego kłącza imbiru, 2 ml płynnego ekstraktu z imbiru, 2 łyżeczki (10 ml) syropu imbirowego, 4 filiżanki paczkowanej herbaty imbirowej lub 4 filiżanki herbaty imbirowej przygotowanej poprzez zaparzenie pół łyżeczki świeżego startego imbiru.

Innym sposobem na zapobieganie wystąpieniu mdłości oraz wymiotów w ciąży jest stosowanie preparatów wielowitaminowych dla kobiet ciężarnych.

Wymioty

Mdłościom w ciąży niestety bardzo często towarzyszą wymioty. W czasie ciąży doświadcza ich około 50% kobiet. Bywają sytuacje, kiedy mdłości i wymioty są tak bardzo nasilone, że uniemożliwiają jedzenie oraz picie, co prowadzić może do odwodnienia organizmu. Jeśli dolegliwości ciążowe są na tyle nasilone, że nie jesteś w stanie odpowiednio pić oraz jeść, powinnaś skonsultować się z położną lub lekarzem. Mocno nasilone i przedłużające się nudności i wymioty nazywane są niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych. Szacuje się, że niepowściągliwe wymioty ciężarnych występują u 0,5 – 2% kobiet w ciąży i mogą prowadzić do utraty masy ciała powyżej 5%, do odwodnienia oraz zaburzeń elektrolitowych. W takich sytuacjach możliwe, że konieczna będzie hospitalizacja, podczas której być może konieczne okaże się nawodnienie dożylne, podawanie preparatów wielowitaminowych, a także leków przeciwwymiotnych.

Przy okazji wymiotów w ciąży, chciałabym poruszyć ważną kwestię, jaką jest odpowiednia higiena jamy ustnej. W trakcie ciąży dochodzi do zmian, które zachodzą również w obrębie jamy ustnej. Mimo stosowania prawidłowej higieny jamy ustnej, ciąża to okres, w którym odnotowuje się większą skłonność do powstawania chorób w obrębie jamy ustnej. Między innymi dochodzi do zmiany mikroflory bakteryjnej, co przekłada się na większe ryzyko rozwoju próchnicy. Jeśli dołożymy do tego dolegliwości ciążowe takie jak zgaga czy wymioty, to okaże się, że nasza jama ustna jest narażona jeszcze bardziej. Jaki związek mają wymioty z jamą ustną? Częste wymioty wpływają na demineralizację tkanek zęba. Aby zapobiec erozji szkliwa należy trzymać się zaleceń specjalistów: po wymiotowaniu należy przepłukać jamę ustną wodą oraz bardzo ważne - nie należy myć od razu zębów. Mycie zębów należy odroczyć o 30 minut. Dodatkowo, w okresie ciąży warto szczotkować zęby pastą z fluorem najlepiej po każdym posiłku. Do mycia zębów najlepiej jest używać miękkiej szczoteczki oraz pamiętać o oczyszczaniu powierzchni języka. W II i III trymestrze dodatkowo można płukać jamę ustną bezalkoholowym roztworem chlorheksydyny (0,12%).

Leki

Jeśli nudności i wymioty nie występują z bardzo dużym nasileniem i nie utrudniają normalnego funkcjonowania, to zazwyczaj nie stosuje się leczenia farmakologicznego. Jednak, jeśli dolegliwości są uciążliwe, a domowe metody nie pomagają, skorzystać można ze środków leczniczych, które są bezpieczne do stosowania w okresie ciąży. Leki w okresie ciąży zawsze stosujemy po konsultacji z lekarzem, ponieważ zawsze przed przyjęciem leku w trakcie ciąży należy ocenić korzyści oraz ryzyko wynikające z przyjęcia danego leku.

Lekiem, który ma udowodnione działanie zmniejszające nasilenie mdłości i wymiotów w ciąży jest połączenie dwóch substancji: pirydoksyny i doksylaminy. Pirydoksyna jest formą witaminy B6 i nie do końca wiadomo w jaki sposób, ale wykazuje działanie zmniejszające nasilenie nudności. Doksylamina jest z kolei lekiem antyhistaminowym (takie leki przyjmują na przykład osoby, które są alergikami w celu zmniejszenia objawów alergii). Doksylamina wykazuje działanie uspokajające, nasenne oraz łagodzące nudności. Badania pokazują, że stosowanie preparatów dla kobiet ciężarnych zawierających pirydoksynę i doksylaminę zmniejsza nasilenie mdłości oraz wymiotów, a także jest bezpieczne dla płodu. Jeśli chodzi o działania niepożądane u kobiet ciężarnych przyjmujących te substancje – u części kobiet występuje zmęczenie oraz senność. Oprócz tego stosując ten lek, pojawić się może również ból i zawroty głowy, a także suchość w jamie ustnej. Przykładem leku zawierającego pirydoksynę oraz doksylaminę jest Xonvea. Lek ten jest na receptę i dedykowany jest kobietom ciężarnym, którym nie pomagają inne, niefarmakologiczne metody.

Niestety może okazać się tak, że ani domowe sposoby ani leki nie będą przynosiły w 100% ulgi. Warto wypróbować wszystkich sposobów, jednak, jeśli nic z tych rzeczy do końca nie działa, to ten okres czasami trzeba po prostu przetrwać. Kobiety, które w ciąży doświadczyły mdłości często mówią, że dolegliwości te przeszły zupełnie pewnego dnia, najczęściej w okolicy 13 – 20 tygodnia i to wtedy poczuły ulgę. Jeśli odczuwasz mdłości, wypróbowałaś już wszystkich polecanych sposobów i dalej borykasz się z tą nieprzyjemną dolegliwością ciążową - powtarzaj sobie codziennie, że to w końcu minie. Może akurat jutro obudzisz się bez mdłości.

Bibliografia:

1. Iwanowicz – Palus G., Bień A.: Edukacja przeporodowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie. Warszawa 2020.
2. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2019.
3. Bień A.: Opieka nad kobietą ciężarną. PZWL, Warszawa 2009.
4. Błaszczak B., Piotrowska M., Brukwicka I., Kopański Z., Rowiński J., Strychar J.: Problemy zdrowotne jamy ustnej u kobiet w ciąży. Journal of Clinical Healthcare 1/2017.
5. Glibowski P., Długołęcka A., Grdeń A., Toczek K.: Właściwości prozdrowotne imbiru.
6. Jenifer R., Niebyl M., D.: Nudności i wymioty w czasie ciąży. Ginekologia po dyplomie, 2011.
7. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie stosowania produktu leczniczego Xonvea® do leczenia nudności i wymiotów u kobiet w ciąży. Ginekologia i Perinatologia praktyczna, 2022.
8. BorrelliF., Capasso R., Aviello G.,  Pittler M.H, Izzo A.A.: Effectiveness and safety of ginger in the treatment of pregnancy-induced nausea and vomiting. Obstetrics & Gynecology, 2005.