Niska hemoglobina w ciąży – objawy, przyczyny, leczenie

Opublikowano: 13.01.2024Autor: Paulina AmbroziakDrukujUdostępnij

Niedokrwistość, czyli anemia w ciąży

Anemia (niedokrwistość) jest stanem chorobowym, który charakteryzuje się obniżoną liczbą erytrocytów oraz pomniejszoną ilością hemoglobiny krążącej we krwi, odpowiedzialnych za prawidłowe utlenowanie tkanek w całym organizmie. Ciąża jest wyjątkowym czasem, kiedy twój organizm musi pracować za dwa, a więc wymaga szczególnego traktowania.

Czy widziałaś o tym, że w ciąży objętość krwi w organizmie zwiększa się nawet o 45%? Dodatkowo sama masa erytrocytów (krwinek czerwonych) wzrasta o około 20%. Taki nierównomierny wzrost może powodować spadek wartości tzw. hematokrytu, czyli procentowego obniżenia się ilości krwinek czerwonych w całej objętości krwi krążącej w organizmie.

Około 75% przypadków anemii w ciąży spowodowanych jest przez niedobór żelaza – nazywamy to niedokrwistością mikrocytową. Generalnie niska hemoglobina w ciąży występuje bardzo często, gdyż jest to jedna z konsekwencji zmian, jakie zachodzą w tym czasie. Rozpoznanie objawów, badanie oraz odpowiednie leczenie pozwolą uniknąć ci przykrych powikłań, a poznając temat lepiej, będziesz wiedziała, jak zapobiegać pojawieniu się anemii. Sprawdź także: Anemia w ciąży - przyczyny, leczenie, porady położnej.

Jaka hemoglobina w ciąży jest prawidłowa – normy hemoglobiny

Ze względu na występujący niski poziom hemoglobiny skorelowany z ciążą, Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca wykonywanie badania morfologii krwi w ciąży co miesiąc lub, maksymalnie, co dwa miesiące. Granice normy dla kobiety ciężarnej będą różnić się od podanych na wynikach, dlatego należy konsultować je ze swoim ginekologiem. Jeżeli chodzi o kontrolę wykładników anemii w ciąży, patrzymy przede wszystkim na ilość krwinek czerwonych (RBC, E) oraz hemoglobiny (HGB, HB).

Dla przeciętnej osoby norma erytrocytów (RBC) mieści się w przedziale 4,2–5,4 mln/mikrolitr, natomiast w ciąży jest ona obniżona do 3,5–4,5 mln/mikrolitr. W przypadku hemoglobiny (HB) norma dla kobiety wynosi 11,5–15,5 g/dl, a dla ciężarnej 11,5–13,5 g/dl. Jak widzisz, granice norm nachodzą na siebie, jednak nie interpretuj wyników samodzielnie. Pomimo tak małych różnic, każde odchylenie od normy musi być skonsultowane z lekarzem.

Jaka hemoglobina w ciąży – badania dodatkowe

Normy hemoglobiny już poznałaś, ale czy wiesz, że niedokrwistość w ciąży z niedoboru żelaza diagnozuje się już przy stężeniu hemoglobiny równym 11 g/dl? Obniżona hemoglobina wymusza do kontroli innych wskaźników z krwi, takich jak:

• MCV – określa średnią objętość krwinek czerwonych,
• Ferrytyna – wskazuje zapas żelaza w organizmie,
• Żelazo – jego stężenie w organizmie,
• TIBC – całkowita zdolność wiązania żelaza,
• Wysycenie transferryny żelazem.

W takim razie, ile powinno wynosić żelazo w ciąży? Norma dla kobiety zawiera się w przedziale 55–180 µg/dl, jednak stężenie ferrytyny w ciąży dopiero powyżej 70 µg/dl odzwierciedla prawidłowe ilości tego pierwiastka w organizmie.

Jaki poziom hemoglobiny jest niebezpieczny w ciąży?

Nie każdy stopień anemii oznacza zagrożenie dla ciebie i twojego maluszka, jednak musisz ustalić z lekarzem czy istniejącą niedokrwistość będziesz w stanie pokonać odpowiednią dietą i wystarczy uzupełnianie jej suplementami, czy będziesz potrzebowała specjalistycznych leków.

Dla kobiet w ciąży obowiązuje następująca klasyfikacja wartości hemoglobiny:

• brak niedokrwistości: ≥ 11,0 g/dl,
• łagodna niedokrwistość: 10,0–10,9 g/dl,
• umiarkowana niedokrwistość: 7,0–9,9 g/dl,
• ciężka niedokrwistość: < 7,0 g/dl.

W pierwszym trymestrze ciąży anemia podwyższa ryzyko poronienia lub nieprawidłowego zagnieżdżenia się jaja płodowego w macicy. W drugim trymestrze stawiamy na szali zdrowie i rozwój dziecka, gdyż niedokrwistość może prowadzić do uszkodzenia płodu, zahamowania wzrastania płodu i wielu nieprzyjemności z tym związanych.

W trzecim trymestrze wzrasta ryzyko porodu przedwczesnego, co w konsekwencji wiąże się z problemami dotyczącymi wcześniaków. Okołoporodowo mogą wystąpić zaburzenia skurczów macicy i obkurczania się jej po porodzie. Myślę, że istotną i pozytywną informacją jest ta, która mówi, że anemia u kobiety ciężarnej nie stanowi przeciwwskazania do pobrania krwi pępowinowej w czasie porodu.

Przyczyny i objawy anemii w ciąży

Najczęściej występującą anemią w ciąży jest ta, którą powoduje niedobór żelaza (około 75% przypadków). Ile powinno wynosić żelazo w ciąży podpowiedziałam ci powyżej, ale czy zdajesz sobie sprawę z tego, dlaczego dochodzi do niedoborów tego pierwiastka?

Przeciętny człowiek pokrywa zapotrzebowanie na żelazo dzięki codziennej diecie – szacuje się, że dieta zachodnia zawiera 15 mg żelaza przyjmowanego na dobę. W przewodzie pokarmowym zostaje wchłonięte zaledwie 10% zawartego w pożywieniu żelaza, więc nie ma szans, aby pokryć zwykłą dietą zapotrzebowanie kobiety ciężarnej:

• I trymestr: 1–2 mg na dobę,
• II trymestr: 4 mg na dobę,
• III trymestr: 6 mg na dobę.

Jak widzisz, szanse są znikome na pokrycie tego zapotrzebowania zwykłą dietą, ale dobrze dobrana i skomponowana dieta potrafi zdziałać cuda. Zaledwie 9% kobiet w pierwszym trymestrze boryka się z niedokrwistością, w drugim to około 14%. Najwięcej ciężarnych, bo aż 37% dotyka anemia w trzecim trymestrze.

Objawy niedoboru żelaza możesz wychwycić sama, obserwując swój organizm. Drażliwość, słaba koncentracja, zmęczenie, spadek aktywności – są to objawy niedoboru żelaza, ale możliwe, że bez niedokrwistości. Idealny moment na interwencję i uzupełnianie swoje diety.

Niedokrwistość daje o sobie znać następującymi objawami:

• słaba tolerancja wysiłku,
• duszność wysiłkowa,
• bóle głowy,
• kołatanie serca, podwyższone tętno,
• problemy z przełykaniem pokarmu,
• bladość powłok skórnych,
• czerwony i wygładzony język,
• wypadanie i rozdwajanie się włosów,
• zajady,
• łyżeczkowate paznokcie.

Jeżeli zaobserwowałaś u siebie powyższe objawy, koniecznie udaj się do swojego lekarza prowadzącego ciąże, gdyż konieczne będzie wprowadzenie farmakoterapii.

Jak podwyższyć hemoglobinę w ciąży?

Przy zaburzeniu jakim jest anemia, niezwykle istotne jest wzbogacenie swojej codziennej diety o produkty bogate w żelazo oraz witaminę B12. Mała wskazówka, jak podnieść przyswajalność żelaza z pokarmów – suplementuj witaminę C, przede wszystkim pijąc soki z żurawiny, porzeczki i aronii.

Zgodnie z zaleceniami WHO w profilaktyce niedokrwistości stosuje się prawidłowo zbilansowaną dietę oraz suplementację doustną preparatami, które zawierają 30–60 mg żelaza. Pamiętaj jednak, aby nigdy nie brać tych preparatów na własną rękę, gdyż nadmiar żelaza ma niekorzystne działanie na twój organizm. Twój ginekolog powie ci, jak podwyższyć hemoglobinę w ciąży.

W takim razie, co jeść, kiedy pojawiają się niedobory żelaza? Zależy nam na tym, aby pokarmy zawierały żelazo trójwartościowe, gdyż jest ono łatwo wchłaniane przez organizm. Poniższa lista przedstawia, co jeść i na jakie produkty zwrócić szczególną uwagę:

• mięso – przede wszystkim cielęcinę i wołowinę (zobacz również Wątróbka w ciąży – można jeść czy nie?)
• ryby – te, które lubisz najbardziej,
• warzywa – burak, brokuły, szpinak, sałata, botwinka, bób, pietruszka,
• nasiona roślin strączkowych,
• owoce – maliny, porzeczki,
• suszone owoce – śliwki, daktyle, morele,
• orzechy,
• kakao i czekolada.

Ostatnia pozycja na liście najbardziej nam się podoba, prawda? Nie zapominaj tylko, że wszystko wymaga umiaru. Dodatkowo możesz pić herbatę z pokrzywy, która zawiera żelazo i witaminy, a przy okazji poprawia kondycję twoich włosów, skóry i paznokci.

Jeżeli wyniki badania krwi wskazują już niedokrwistość, lekarz zaleci ci przyjmowanie preparatów z wysokimi dawkami żelaza (nawet 100–300 mg na dobę), aż do uzyskania prawidłowej wartości hemoglobiny. Następnie, przez kolejne trzy miesiące kontynuuje się stosowanie preparatów, aby uzupełnić zapasy. Skrajne przypadki mogą wymagać podaży dożylnej leków, a nawet przetoczenia krwi.

Pamiętaj! Najważniejsza jest profilaktyka i wykonywanie zleconych badań, aby zachować kontrolę nad sytuacją i nie mierzyć się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Koniecznie przeczytaj artykuł: Jakie badania w ciąży? Położna przedstawia kalendarz badań.

Bibliografia:

1. G. H. Bręborowicz, Położnictwo, tom 1, wydanie III, red. naukowa G.H. Bręborowicz, K. Czajkowski, Warszawa 2020.
2. P. Kubik, et al. Badanie gospodarki żelazem u kobiet w przebiegu ciąży niepowikłanej oraz we krwi pępowinowej ich dzieci, Ginekologia Polska, 2010, Nr 5, str. 358–363.
3. https://www.forumginekologii.pl/artykul/leczenie-niedokrwistosci-w-poloznictwie-i-ginekologii dostęp: 5.12.2023.
4. https://www.medonet.pl/zdrowie,anemia-w-ciazy---czym-grozi--jak-rozpoznac--morfologia,artykul,1731640.html dostęp: 5.12.2023.
5. https://podyplomie.pl/medycyna/16188,zelazo-hemowe-zastosowanie-u-kobiet-w-ciazy dostęp: 5.12.2023.