Paciorkowiec w ciąży - przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Co to jest paciorkowiec Streptococcus agalactiae?

Bakterie paciorkowca są powszechnie obecne w otoczeniu człowieka – kolonizują skórę, jamę ustną, jelita i drogi oddechowe. Niemniej jednak, niektóre gatunki paciorkowców mogą powodować poważne problemy zdrowotne, w tym różę, zapalenie gardła, płuc czy opon mózgowych.

W przypadku kobiet w ciąży szczególnie groźne są paciorkowce grupy B, zwane również Streptococcus agalactiae. Te bakterie naturalnie występują w przewodzie pokarmowym i łatwo przenoszą się do blisko sąsiadującej pochwy, gdzie stanowią poważne zagrożenie dla rodzącego się noworodka. Badanie GBS w ciąży jest niezbędne, aby wykryć obecność paciorkowca w pochwie i podjąć odpowiednie leczenie.

Co oznacza paciorkowiec w ciąży?

Większość kobiet może nie zdawać sobie sprawy, że posiadają w swoim organizmie bakterie paciorkowca grupy B, które pomimo, że nie są przenoszone drogą płciową, mogą skolonizować drogi rodne. Bakterie te przemieszczają się często z odbytu do pochwy i dalej do macicy, co z kolei zagraża bezpieczeństwu płodu rozwijającego się w pęcherzu płodowym. Poród naturalny szczególnie naraża noworodki na zakażenie paciorkowcem, gdyż ich układ odpornościowy jest jeszcze słabo rozwinięty. Ryzyko przeniesienia paciorkowca z matki na dziecko wynosi nawet 70%. Zakażenie noworodka może prowadzić do poważnych chorób, takich jak zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych czy sepsa, która w niektórych przypadkach może być śmiertelna. W związku z tym, bardzo ważne jest, aby przeprowadzić profilaktykę okołoporodową w przypadku obecności GBS w drogach rodnych.

Objawy zakażenia paciorkowcem

Typowe objawy kliniczne paciorkowca w ciąży są rzadkie i zwykle nie występują. Jednym z możliwych objawów może być infekcja układu moczowego, która charakteryzuje się bólem pęcherza i cewki moczowej, uczuciem parcia na pęcherz, częstomoczuem oraz pieczeniem podczas oddawania moczu.

Zakażenie paciorkowcem w ciąży lub połogu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie błon płodowych, a w niektórych przypadkach nawet zapalenie opon mózgowych.

Dodatni wynik GBS – posiew dodatni

Jeśli wynik testu na obecność GBS w pochwie ciężarnej jest dodatni, oznacza to, że przyszła matka jest zakażona paciorkowcami grupy B. W takim przypadku lekarz może zalecić wykonanie antybiogramu, aby określić, na które antybiotyki bakteria paciorkowca jest wrażliwa, szczególnie jeśli kobieta nie może być leczona penicyliną. Jeśli wynik testu jest dodatni, kobieta otrzymuje antybiotyk podczas porodu, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia noworodka.

Jak leczyć paciorkowca w ciąży?

Leczenie paciorkowca w ciąży polega na podaniu antybiotyków w celu zmniejszenia ryzyka przeniesienia bakterii na noworodka podczas porodu. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są penicylina i ampicylina.

Podawanie antybiotyków zwykle rozpoczyna się w momencie rozpoczęcia porodu. Czas trwania leczenia zależy od zaleceń lekarza i może się różnić w zależności od indywidualnego przypadku.

W przypadku kobiet uczulonych na penicylinę, stosowane są inne antybiotyki, takie jak klindamycyna czy erytromycyna. W przypadku wystąpienia powikłań lub nawrotu zakażenia, konieczne może być dalsze leczenie antybiotykami.

Skąd się bierze paciorkowiec w ciąży? Przyczyny

Czy wiesz, jak można zarazić się paciorkowcem w ciąży? Zakażenie dróg rodnych paciorkowcami grupy B zazwyczaj pochodzi z przewodu pokarmowego, a kolonizacja bakterii może rozprzestrzeniać się z odbytu na drogi rodne. Kobiety narażone na zakażenie drogą pokarmową, np. przez spożycie niepasteryzowanych produktów mlecznych, są podatne na zakażenie GBS. Według szacunków, aż 10-30% kobiet w ciąży jest zakażonych tymi bakteriami.

Paciorkowce mogą być również przenoszone drogą kropelkową lub płciową. Niewłaściwy styl życia i brak higieny również sprzyjają zakażeniu, np. brak mycia rąk. Zagrożenie związane z paciorkowcami grupy B występuje również w miejscach o dużym skupisku ludzi, takich jak szkoły czy szpitale.

Paciorkowiec typu B w ciąży – profilaktyka okołoporodowa

W przypadku wykrycia obecności S. agalactiae u kobiety ciężarnej, ginekolog wpisuje tę informację do Karty Ciąży wraz z wynikiem oznaczenia lekowrażliwości. Podczas porodu profilaktykę zakażenia S. agalactiae należy wprowadzić u kobiet, u których w 35-37 tygodniu wykryto obecność S. agalactiae lub u kobiet, które podały wystąpienie zakażenia okołoporodowego S. agalactiae u jednego z ich poprzednich dzieci, nawet jeśli wynik badania mikrobiologicznego jest ujemny.

Profilaktyka powinna być rozpoczęta niezwłocznie po przyjęciu do szpitala. Penicylina G jest rekomendowanym lekiem, jednak w przypadku uczulenia na ten lek, istnieją alternatywne leki takie jak erytromycyna, klindamycyna, cefazolina lub wankomycyna, które należy stosować w odpowiedniej dawce dożylnie. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat innych dolegliwości w ciąży.

Postępowanie z noworodkiem matki GBS-dodatniej po porodzie

Dla dzieci, których matki otrzymały okołoporodową profilaktykę antybiotykową w celu zwalczania GBS, istnieją zalecenia co do obserwacji ich stanu zdrowia. Dzieci te powinny być obserwowane przez minimum 24 godziny, a jeśli pojawią się oznaki zakażenia, powinny zostać poddane diagnostyce i leczeniu w kierunku GBS. Dla dzieci urodzonych po co najmniej 34 tygodniu ciąży, bez objawów klinicznych zakażenia, których matki otrzymały profilaktykę okołoporodową co najmniej 4 godziny przed porodem, zalecana jest obserwacja w szpitalu przez 24-48 godzin bez dodatkowych badań mających na celu wykluczenie zakażenia GBS. Jeśli w ciągu tego czasu nie pojawią się żadne objawy, dziecko może zostać wypisane do domu.

Paciorkowiec w ciąży – powikłania

W przypadku kobiet ciężarnych, Streptococcus agalactiae może być przyczyną różnych powikłań, takich jak gorączka śródporodowa, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, zakażenie jamy owodni, zakażenie dróg moczowych, przedwczesny poród, poporodowe zapalenie jamy macicy, poporodowe zakażenie rany oraz sepsa. Oczywiście, jeśli wystąpią objawy zakażenia paciorkowcem, konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniego leczenia.

W czasie porodu, gdy dziecko przechodzi przez kanał rodny matki z GBS, istnieje ryzyko przeniesienia bakterii na noworodka. To zjawisko występuje u 70% dzieci, których matki są nosicielkami GBS. Paciorkowce grupy B można wykryć u noworodków tuż po porodzie, w miejscach takich jak ucho, pępek i jama ustna. Na szczęście, w większości przypadków bakterie te nie powodują zakażeń, ponieważ w czasie ciąży matka przekazuje dziecku swoje przeciwciała, chroniąc je przed infekcją.

Niestety, u noworodków urodzonych przedwcześnie, zakażenia wywołane przez te bakterie mogą być niebezpieczne. Zdarzają się one u 2-4 na 1000 żywo urodzonych dzieci. Najczęściej objawiają się jako zapalenie płuc, posocznica lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Zakażenia te dzielimy na wczesne, rozwijające się w pierwszych siedmiu dniach życia i późne, występujące między 7. a 90. dniem życia.

Czy cesarka jest bardziej bezpieczna niż poród naturalny w kontekście zakażenia noworodka?

W przypadku paciorkowca grupy B (GBS) ryzyko zakażenia noworodka jest podobne zarówno przy porodzie naturalnym, jak i cesarskim cięciu. Jednakże, w przypadku cięcia cesarskiego, zwykle noworodek jest narażony na mniejsze ryzyko kontaktu z bakteriami z pochwy matki. W czasie porodu naturalnego, dziecko przechodzi przez kanał rodny, gdzie może dojść do zakażenia bakteriami z pochwy matki, w tym GBS. W przypadku cięcia cesarskiego, dziecko nie przechodzi przez kanał rodny, co zmniejsza ryzyko zakażenia.

Należy jednak pamiętać, że cięcie cesarskie to inwazyjna procedura chirurgiczna i wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań dla matki, w tym infekcji, krwawienia i uszkodzenia narządów. Dlatego zawsze decyzja o trybie porodu powinna być podejmowana indywidualnie dla każdej kobiety przez lekarza prowadzącego, z uwzględnieniem czynników ryzyka i stanu zdrowia matki i dziecka.

Nosicielstwo paciorkowców grupy B nie jest wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego. Podanie antybiotyku przed porodem jest jedynie działaniem profilaktycznym mającym na celu zmniejszenie ryzyka zakażenia noworodka podczas porodu. Decyzja o rodzaju porodu powinna być podejmowana na podstawie innych czynników, takich jak stan zdrowia matki i dziecka, a nie obecność paciorkowców grupy B.

1. Szych, Z. (2013). Diagnostyka i terapia bakteryjnego zakażenia uro-płciowego u kobiet w ciąży. Postępy Nauk Medycznych, 26(7), 534-540.
2. Heczko, P., & Adamski, P. (2017). Profilaktyka przedporodowa okołoporodowa zakażeń wewnątrzpochodnych. Ginekologia Polska, 88(3), 156-162.
3. Górska, E. (2012). Infekcje układu moczowo-płciowego w ciąży. Przegląd Menopauzalny, 11(5), 359-362.
4. Kotarski, J., & Sawicki, S. (2017). GBS w ciąży – objawy, diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo, 4, 28-31.