Prawidłowa waga w ciąży - położna wyjaśnia, jak zmienia się waga

Z czego wynika przyrost masy w ciąży?

Przyrost masy ciała w ciąży jest naturalną koleją rzeczy. Spowodowany jest przez przemiany, które zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej. Poza okresem ciąży jej waga wynosi około 50 g, natomiast pod koniec ciąży jej masa wynosi około 1 kilogram. Do tego dochodzi stały wzrost płodu, który pod koniec ciąży waży przeciętnie ponad 3 kilogramy. W czasie ciąży rozwija się także łożysko, które również ma swoją wagę. Wzrastają także piersi, dochodzi do wzrostu objętości płynu owodniowego, płynów ustrojowych, a także gromadzenia się tkanki tłuszczowej.

Jaka powinna być prawidłowa waga w ciąży?

Aby ciąża miała jak największe szanse na prawidłowy rozwój, ważna jest zarówno prawidłowa masa ciała przed zajściem w ciążę, jak i prawidłowy przyrost masy ciała w trakcie ciąży. W celu oceny prawidłowości masy ciała przed zajściem w ciążę posługujemy się wskaźnikiem masy ciała BMI.

W czasie ciąży natomiast nie obliczamy indeksu BMI. Posługujemy się za to przyjętymi normami, które zależne są od masy ciała sprzed ciąży. Im wyższy wskaźnik BMI przed okresem ciąży, tym niższy powinien być przyrost masy w jej okresie. BMI wyliczyć można stosując kalkulator wagi. Kalkulator wagi dostępy jest na wielu stronach internetowych. BMI wyliczyć można również samodzielnie, stosując wzór: masa ciała (w kilogramach) / wzrost²(w metrach).

Zalecany przyrost masy ciała w ciąży pojedynczej:

W przypadku BMI sprzed ciąży: < 18,5 zalecany przyrost masy ciała wynosi 12, 5 kg – 18 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży: 18,5 – 24,9 zalecany przyrost masy ciała wynosi 11,5 – 16 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży: 25,0 – 29,9 zalecany przyrost masy ciała wynosi 7 – 11,5 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży > 30 zalecany przyrost masy ciała wynosi 5 – 9 kg.

W pierwszym trymestrze ciąży przyrost masy ciała powinien wynosić od 0,5 do 2 kg. Takie są zalecane wartości, jednak ze względu na to, że pierwszy trymestr ciąży bardzo często wiążę się z mdłościami i wymiotami, może okazać się, że kobieta ciężarna wcale nie przybiera na wadze, a nawet chudnie.

W drugim oraz trzecim trymestrze przyrost masy ciała jest znacznie szybszy, jednak nie powinien być większy niż 0,5 kilograma tygodniowo. Szczegółowe zalecenia co do przyrostu w 2 i 3 trymestrze ciąży (kg / tydzień) są następujące:

BMI sprzed ciąży: < 18,5 - zalecany przyrost masy ciała wynosi 0,51 kg/tydzień
BMI sprzed ciąży: 18,5 – 24,9 - zalecany przyrost masy ciała wynosi 0,42 kg/tydzień
BMI sprzed ciąży: 25,0 – 29,9 - zalecany przyrost masy ciała wynosi 0,28 kg/tydzień
BMI sprzed ciąży > 30 - zalecany przyrost masy ciała wynosi 0,22 kg/tydzień

Sprawdź także ten artykuł: BMI w ciąży - ile powinnaś przytyć? Tabela tydzień po tygodniu.

Zalecany przyrost masy ciała w ciąży bliźniaczej:

W przypadku BMI sprzed ciąży: < 18,5 zalecany przyrost masy ciała wynosi 17 – 24 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży: 18,5 – 24,9 zalecany przyrost masy ciała wynosi 14 – 23 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży: 25,0 – 29,9 zalecany przyrost masy ciała wynosi 11 – 13 kg,
W przypadku BMI sprzed ciąży > 30 zalecany przyrost masy ciała wynosi 9 – 11 kg.

Niedowaga w ciąży

Zbyt mały przyrost masy ciała w trakcie ciąży lub chudnięcie wiążę się z ryzykiem wystąpieniem powikłań. Jeśli zbyt mały przyrost masy ciała spowodowany jest zbyt małą ilością lub niską jakością spożywanych produktów, to zaleca się modyfikację naszej dotychczasowej diety.

W trakcie ciąży bardzo ważne jest dostarczanie naszemu organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych. Większość z nich dostarczana jest wraz z urozmaiconą, racjonalną dietą. Niektóre składniki pomimo odpowiedniego odżywania się i tak powinny być dodatkowo suplementowane. Należy do nich witamina D, jod, kwasy DHA oraz kwas foliowy. Więcej o suplementacji przeczytasz tutaj: odpowiednia suplementacja.

Zbyt niska masa ciała w ciąży może mieć wpływ na wystąpienie niedoborów witamin i składników odżywczych. Niedobory żywieniowe prowadzą również do gorszego rozwoju łożyska. Skutkiem niedoborów może być nawet wystąpienie niektórych wad rozwojowych, zwiększone ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego czy zwiększone ryzyko urodzenia dziecka ze zbyt niską masą ciała.

Istnieją czynniki, które wpływają na powstawanie niedoborów w diecie. Zaliczamy do nich przede wszystkim: wszelkiego rodzaju uzależnienia, palenie papierosów, stosowanie diet oraz głodzenie się, a także zaburzenia odżywiania.

Nadwaga i otyłość w ciąży

W dalszym ciągu usłyszeć można mit, że w ciąży należy jeść za dwoje. Odżywianie w ciąży nie powinno polegać na przyjmowaniu podwójnych ilości pokarmów, ponieważ mogłoby dostarczać zbyt dużą liczbę kalorii. W trakcie ciąży zamiast jeść za dwoje, należy jeść dla dwojga, czyli przyjmować odpowiednią ilość składników odżywczych, które będą odpowiadać aktualnemu zapotrzebowaniu kobiety ciężarnej oraz rozwijającego się w niej dziecka.

Szacuje się, że obecnie w Europie prawie 1/3 kobiet jest obciążona przedciążową otyłością. Zarówno zbyt wysoka masa ciała w ciąży, jak i nadmierny przyrost masy ciała w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia niektórych chorób. Jednym z najczęstszych konsekwencji zbyt wysokiej masy ciała w ciąży jest cukrzyca ciążowa. U osób otyłych cukrzyca ciążowa dosyć często spowodowana jest z powodu insulinooporności. Insulinooporność to zaburzenie charakteryzujące się zmniejszoną wrażliwość tkanek organizmu na działanie insuliny, która jest hormonem obniżającym poziom cukru.

Kolejną dosyć częstą konsekwencją otyłości w ciąży jest nadciśnienie tętnicze, które w tej sytuacji spowodowane jest defektem śródbłonka naczyniowego. Śródbłonek naczyniowy może zostać uszkodzony w wyniku nieprawidłowości metabolicznych, które wiążą się z otyłością. Oprócz nadciśnienia tętniczego, zwiększa się również ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, zaburzeń czynności serca czy przedwczesnego odpłynięcia płynu owodniowego.

Kobieta w zaawansowanej ciąży trzymająca wagę pod pachą, a także prawidłowa waga w ciąży krok po kroku — Prawidłowa waga w ciąży krok po kroku, czyli jaki powinien być przyrost masy ciała na poszczególnych etapach ciąży

Otyłość w ciąży wpływa na zwiększenie ryzyka poronienia, a także na zwiększenie ilości wykonywanych cięć cesarskich. Zwiększa również ryzyko wystąpienia krwawień w ciąży, zapalenia układu moczowego czy pęcherzyka żółciowego. Wiążę się również z częstszym doświadczaniem zaparć, powstawaniem żylaków, hemoroidów oraz bólów kręgosłupa.

Zbyt wysoka masa ciała w ciąży wpływa również na rozwój dziecka w jego późniejszym wieku. Wśród dzieci z tej grupy występuje zwiększone ryzyko otyłości, cukrzycy typu 2 czy nadciśnienia tętniczego.

Nadwaga i otyłość w ciąży znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia wielu chorób. Oczywiście wymienione stany chorobowe nie zawsze muszą wystąpić, jednak ciążę taką traktuje się zawsze jako ciążę podwyższonego ryzyka. To dlatego tak bardzo zachęca się kobiety ciężarne i te planujące ciążę do szczególnego dbania o prawidłową masę ciała, co nie zawsze jest łatwe do osiągnięcia.

Jak dbać o prawidłowy przyrost wagi w ciąży?

Jak już wiemy - odpowiednia masa ciała w ciąży jest bardzo ważna, ponieważ ma duży wpływ zarówno na stan zdrowia kobiety, jak i na rozwój płodu. Z tego względu osoba prowadząca ciążę kontroluje przyrost masy ciała w ciąży, a wyniki zapisywane są w karcie przebiegu ciąży.

Zarówno zbyt niska masa ciała, jak i zbyt wysoka masa ciała w ciąży stanowią zagrożenie dla prawidłowego rozwoju ciąży. Jak możemy wpłynąć na to, aby nasz przyrost masy ciała w ciąży był prawidłowy?

Nieprawidłowa masa ciała może być uwarunkowana wieloma czynnikami - genetycznymi, biologicznymi, środowiskowymi, żywieniowymi, farmakologicznymi oraz psychologicznymi. Przyjrzyjmy się dzisiaj czynnikom, na które my sami mamy bezpośredni wpływ - diecie oraz aktywności fizycznej. Aktualnie wiemy, że to, co spożywamy ma bardzo znaczący wpływ na funkcjonowanie organizmu, na nasz stan fizyczny, a także psychiczny. W każdym okresie życia nasza dieta powinna być racjonalna. Racjonalna dieta to taka, która zaspokaja zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze, jest pełnowartościowa, urozmaicona oraz zrównoważona. Oprócz dostarczania odpowiednich składników odżywczych, urozmaicona dieta w trakcie ciąży wpływa na wczesne kształtowanie się późniejszych prawidłowych nawyków żywieniowych u dziecka.

Warto wiedzieć, że zapotrzebowanie kaloryczne zwiększa się od drugiego trymestru ciąży. Średnie zapotrzebowanie kaloryczne kobiety ciężarnej określa się jako około 2800 kcal na dobę. W pierwszym trymestrze ciąży zapotrzebowanie jest podobne do zapotrzebowania, jakie miało miejsce przed zajściem w ciążę. W związku z tym, że w drugim trymestrze ciąży dochodzi do intensywnego rozwoju płodu, a także rozwoju łożyska – zapotrzebowanie zwiększa się o 360 kcal na dzień. W trzecim trymestrze ciąży zapotrzebowanie zwiększa się jeszcze bardziej – o 475 kcal na dzień.

Aktywność fizyczna to kolejny kluczowy czynnik wpływający na prawidłową masę ciała. Aktywność fizyczna w ciąży jest bardzo ważna, a przeciwwskazania do jej podejmowania występują dosyć rzadko. Dawniej zalecano zaniechanie aktywności fizycznej u kobiet ciężarnych w wielu przypadkach. Dzisiaj wiemy, że aktywność fizyczna ma wiele korzyści i z tego względu zalecana powinna być większości kobiet ciężarnych.

Oprócz tego, że przyczynia się do utrzymywania prawidłowej sylwetki ciała oraz zapobiega nadmiernemu przyrostowi masy ciała, aktywność fizyczna zmniejsza odczuwanie dolegliwości charakterystycznych dla okresu ciąży, takich jak: bóle pleców, zaparcia czy żylaki. Ponadto, wpływa na poprawę samopoczucia, zwiększa wydolność i sprawność, zapewnia lepszy przepływ krwi również w obrębie łożyska i macicy, a także korzystnie wpływa na stan zdrowia dziecka po porodzie. Kolejnymi korzyściami jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób takich jak cukrzyca ciążowa czy nadciśnienie tętnicze. Wpływa również na przyspieszenie odzyskania sprawności sprzed ciąży po porodzie.

Jeśli Twoja położna lub lekarz prowadzący ciążę nie stwierdzili przeciwwskazań do uprawiania aktywności fizycznej – staraj się ją wprowadzić do swojej rutyny, a na pewno zauważysz różnicę w samopoczuciu oraz w lepszej sprawności fizycznej.

Bibliografia:

Połocka – Molińska M., Plagens – Rotman K., Pawlak M.: Wpływ masy ciała matki na przebieg ciąży, porodu oraz stan noworodka. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 4 (53), 2017.
Miturski A., Lisak – Gurba K., Malec A., Semczuk – Sikora A.: Przyrost masy ciała u otyłych ciężarnych. W: Maciąg M., Maciąg K. (red): Medyczne Aspekty kosmetologii i dietetyki. Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, Lublin 2018.
Wendełowicz A., Stefańska E., Ostrowska L.: Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3, 341 – 345.
Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia, Warszawa, 2021.