Problemy z zajściem w ciążę - przyczyny, co robić, badania, leczenie

Problemy z zajściem w ciążę

Kiedy można mówić o problemach z zajściem w ciążę? Według definicji WHO o niepłodności mówimy wtedy, kiedy po roku regularnych starań (tj. 3 – 4 stosunki płciowe w tygodniu bez używania żadnych środków antykoncepcyjnych) kobieta nie zachodzi w ciążę. Statystyka pokazuje, że 86% kobiet zachodzi w ciążę w ciągu 12 miesięcy starań. Zazwyczaj po tym okresie zaleca się diagnostykę, czyli wykonanie badań obojga partnerów. Badania mają na celu znalezienie przyczyny kłopotów z zajściem w ciążę. W przypadku kobiet po 35 roku życia konsultację ze specjalistą zaleca się wcześniej, po 6 miesiącach bezskutecznych starań.

Oprócz niepłodności spotkać się można również z definicją bezpłodności. Tych dwóch pojęć nie należy mylić, ponieważ bezpłodność to trwała niezdolność do rozrodu jednego z partnerów. Bezpłodności nie da się wyleczyć. W jej przypadku nie ma możliwości na zajście w ciążę w sposób naturalny. Z kolei niepłodność można leczyć. Jest zatem stanem odwracalnym.

Istnieją dwa rodzaje niepłodności. Pierwszy z nich to niepłodność pierwotna – mówimy o niej wtedy, kiedy kobieta nie była nigdy w ciąży i nie potrafi w nią zajść. Ten rodzaj niepłodności jest najczęstszy. Drugim rodzajem jest niepłodność wtórna. Mówimy o niej wtedy, jeśli kobieta zaszła wcześniej przynajmniej w jedną ciążę, ale nie potrafi zajść w kolejną. Istnieje wiele czynników ryzyka niepłodności.

Przyczyny niepłodności

Niepłodność dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Szacuje się, że 35% przypadków niepłodności leży po stronie żeńskiej, 35% przypadków po stronie męskiej 10% po stronie obojga partnerów, a w 20% przyczyna pozostaje niewyjaśniona. Powody trudności z zajściem w ciążę dzieli się na żeńskie i męskie.

Niepłodność u kobiet

Łatwo czy trudno jest zajść w ciążę? Aby kobieta zaszła w ciążę, przede wszystkim musi dojść do owulacji oraz do wytwarzania ciałka żółtego przez jej organizm. Owulacja to czas, kiedy uwalniana jest komórka jajowa, która może zostać zapłodniona. Prawidłowa owulacja ma miejsce wtedy, kiedy organizm prawidłowo wydziela hormony. Z kolei ciałko żółte to przekształcony pęcherzyk jajnikowy, z którego podczas owulacji została uwolniona komórka jajowa. Ciałko żółte pełni funkcję gruczołu dokrewnego – produkuje progesteron i odpowiada za podtrzymywanie ciąży. Jeśli ciałko żółte nie będzie funkcjonowało prawidłowo – prawdopodobnie ciąża zakończy się na bardzo wczesnym etapie. Zaburzenia hormonalne to pierwsza z przyczyn niepłodności.

Jeśli kobieta chce zajść w ciążę, dojść musi nie tylko do owulacji, ale także do prawidłowego pasażu komórki jajowej z jajnika do jajowodu, gdzie najczęściej dochodzi do zapłodnienia. Aby doszło do tego pasażu, jajowód musi być drożny. Jajowód to taka „rurka”, która łączy jajnik z macicą. Jeśli jest niedrożny, komórka jajowa będzie miała trudności z przemieszczeniem się. Niedrożność jajowodów jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności wśród kobiet. Najczęstsze przyczyny niedrożności jajowodów związane są ze zrostami powstałymi w wyniku zapalenia narządów miednicy mniejszej. Często wymienianą chorobą powodującą te powikłania jest chlamydia – choroba przenoszona drogą płciową.

Przypuśćmy, że jajowody są drożne i doszło do zapłodnienia. Jednak, aby zarodek mógł się dalej rozwijać, musi przemieścić się do macicy. Żeby macica stwarzała odpowiednie warunki do rozwoju zarodka, musi być prawidłowo zbudowana. Dlatego kolejną przyczyną niepłodności oraz wczesnych poronień są zaburzenia związane z samą macicą – na przykład mięśniaki macicy, przegroda w jamie macicy, czy zrosty wewnątrzmaciczne.

Kolejną przyczyną niepłodności może być endometrioza – choroba polegająca na obecności endometrium, czyli błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Objawia się między innymi bólami podbrzusza zarówno podczas miesiączki, jak i poza miesiączką, a także bolesnym współżyciem. Kobiety chorujące na tą chorobę niestety mają mniejszą szansę na zajście w ciążę.

Bywa również tak, że wszystkie wykonane badania w trakcie diagnostyki sugerują, że organizm zarówno kobiety, jak i mężczyzny funkcjonuje prawidłowo. Nie zawsze można znaleźć odpowiedź na pytanie co powoduje kłopoty z zajściem w ciążę. Niestety mimo ciągłego rozwoju medycyny, w dalszym ciągu nie jest ona jednak doskonała i nie zawsze można określić przyczynę niepłodności. Szacuje się, że przyczynami w tym przypadku mogą być wszelkie zaburzenia genetyczne komórek rozrodczych, zaburzenia genetyczne partnerów, których nie da się aktualnie zdiagnozować, a także zaburzenia implantacji zarodka. Sprawdź także ten artykuł: Badania przed ciążą, które warto wykonać – lista, ceny, porady.

Niepłodność u mężczyzn

Według klasycznego książkowego podziału przyczyny niepłodności męskiej dzielimy na:

• Czynniki przedjądrowe - do tej grupy zaliczane są różne problemy z hormonami, a także czynniki środowiskowe oraz nieprawidłowy styl życia.
• Czynniki jądrowe – do tej grupy zaliczane są różne zaburzenia w budowie jąder oraz ich urazy mechaniczne.
• Czynniki pozajądrowe – do tej grupy zaliczane są zaburzenia w obrębie nasieniowodów, najądrzy, cewki moczowej, a także zaburzenia seksualne, które uniemożliwiają współżycie płciowe (brak wzwodu, brak wytrysku) oraz zaburzenia w budowie prącia.

Diagnostyka i leczenie niepłodności

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, zaleca się rozpoczęcie diagnostyki po roku regularnych starań o ciążę. Zalecenia te dotyczą zdrowych kobiet poniżej 35 roku życia. W przypadku kobiet po 35 roku życia rozpoczęcie diagnostyki zaleca się po 6 miesiącach, a w przypadku kobiet po 40 roku życia nawet wcześniej. Podczas diagnostyki zazwyczaj wykonywane są badania ginekologiczne, obrazowe (na przykład USG oraz HSG), a także badania stężeń hormonów. Zbierany jest również wywiad, za pomocą którego określa się prawidłowość cyklu miesiączkowego. Ginekolog zadaje więc pytania związane z miesiączką. Za pomocą diagnostyki stwierdzić można skąd bierze się niemożność zajścia w ciążę oraz zaplanować leczenie. Kiedy kobieta nie może zajść w ciążę, diagnozuje się zarówno nią, jak i jej partnera. W przypadku mężczyzn przede wszystkim ocenia się jakość nasienia. Znane są normy ustalone przez WHO dotyczące tego, jakie parametry powinno mieć prawidłowe nasienie mężczyzny. W badaniu ocenia się objętość ejakulatu, ilość plemników, ich ruchliwość, żywotność oraz ich budowę. Jeśli wynik jest nieprawidłowy – nie oznacza to, że ciąża nie jest możliwa, ale szansa na nią jest niestety mniejsza. Czasami przeprowadza się również badania genetyczne, a także biopsję jądra (nakłucie i pobranie niewielkiej ilości materiału biologicznego).

Leczenie niepłodności niestety często jest procesem długotrwałym. Może trwać zarówno 6 miesięcy, jak i kilkanaście lat. Ginekolog ustala proces leczenia w zależności od konkretnego przypadku. Leczenie może polegać jedynie na wyrównaniu poziomu hormonów (czasami tylko zmianą trybu życia) tak, aby zachodziła prawidłowa owulacja. Jeśli podejrzewa się, że przyczyną niepłodności są na przykład zmiany w obrębie narządów rodnych, konieczne może okazać się leczenie operacyjne.

Jak zwiększyć swoje szanse na zajście w ciążę?

Co zrobić aby szybko zajść w ciążę? Nie ma złotego środka, który gwarantowałby zajście w ciążę już w pierwszym cyklu starań. Znane są jednak czynniki, które mają wpływ na płodność. Już na etapie planowania ciąży warto zadbać o prawidłową suplementację kwasu foliowego. Kwas foliowy nie tylko zmniejsza ryzyko urodzenia dziecka z wadą cewy nerwowej. Kobiety, które mają problemy z płodnością, a suplementują kwas foliowy, częściej zachodzą w ciążę.

Aby zwiększyć szanse na zajście w ciążę, należy unikać czynników zwiększających ryzyko niepłodności. Zaleca się unikania ekspozycji na metale ciężkie, odstawienie używek takich jak alkohol, tytoń, narkotyki. Czynnikiem niepłodności męskiej jest również stosowanie sterydów anabolicznych oraz przebywanie w wysokiej temperaturze otoczenia.

Aktywność fizyczna oraz dobrze zbilansowana dieta przekładają się na sprawność organizmu, na ogólne zdrowie oraz samopoczucie. Są również czynnikami, które mają wpływ na utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Ta z kolei jest bezpośrednim czynnikiem wpływającym płodność. Kobiety o zbyt niskim indeksie BMI częściej doświadczają trudności z zajściem w ciążę. Według niektórych źródeł czas zajścia w ciążę u tych kobiet wydłuża się czterokrotnie. Zbyt niska masa ciała generować może problemy z hormonami, a także prowadzić do niedoborów witaminowych. Z kolei zbyt duża masa ciała związana jest z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej, która powoduje zaburzenia hormonalne. W przypadku kobiet otyłych często dochodzi do insulinooporności, która może powodować zaburzenia czynności jajników. Również masa ciała mężczyzn nie jest bez znaczenia. Nadmierna masa ciała u mężczyzn związana jest z niższą jakością nasienia oraz niższym poziomem testosteronu. Dlatego racjonalne odżywianie jest bardzo ważnym elementem zdrowego trybu życia. Warto postawić na odżywanie się zgodne z piramidą żywienia, które pozytywnie wpływa między innymi na prawidłową gospodarkę hormonalną i przekłada się na płodność kobiet i mężczyzn.