Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, skutki, leczenie

Co to jest przepuklina?

Przepuklina charakteryzuje się nieprawidłowym uwypukleniem tkanki lub narządu. Lokalizuje się w okolicy naturalnych otworów ciała lub miejsc o obniżonej oporności z powodu np. osłabienia mięśni danej partii ciała. Przepuklina brzuszna jest najczęściej spotykana, wyróżnia się następujące jej rodzaje:

• Przepuklina pępkowa – do powstającego w okolicy lub nad pępkiem uwypuklenia przedostają się narządy jamy brzusznej – głównie jelita,
• Przepuklina pachwinowa – umiejscowiona w okolicy pachwinowej, jej zawartość stanowią zazwyczaj jelita,
• Przepuklina udowa – przemieszczenie tkanek / narządów jamy brzusznej przez kanał udowy,
• Przepuklina kresy białej – powstaje na skutek rozstępu mięśni prostych brzucha w okolicy kresy białej (pionowa linia na środku brzucha nad pępkiem, gdzie łączą się mięśni obu stron brzucha),
• Przepuklina Spiegla – przepuklina boczna brzucha, zlokalizowana w obrębie kresy półksiężycowatej (kilka centymetrów od kresy białej w stronę bocznej części brzucha – po obu stronach),
• Przepuklina w bliźnie pooperacyjnej – powstaje jako powikłanie zabiegów chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej.

Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny

Ciąża jest stanem zwiększającym ryzyko powstania lub uwidocznienia wcześniej niezdiagnozowanej przepukliny brzusznej zlokalizowanej w okolicy lub nad pępkiem. Główną przyczyną jest powiększająca się w czasie ciąży macica, która powoduje przesunięcie innych narządów oraz wzrost ciśnienia w jamie brzusznej a tym samym napięcie powłok brzucha. Przepuklina może mieć różne rozmiary w zależności do wypełnienia worka przepuklinowego.

Przepuklina pępkowa w ciąży to powszechny problem u ciężarnych zwłaszcza niedługo przed porodem, kiedy ciążowy brzuszek jest już dość sporych rozmiarów – diagnozowana jest zwykle w II lub III trymestrze ciąży.

Czynniki zwiększające ryzyko powstania przepukliny pępkowej to:

• nadwaga, otyłość,
• ciąża mnoga,
• liczne ciąże,
• ciężkie, przedłużające się porody,
• nadmierna ilość płynu owodniowego (wielowodzie),
• choroby przewlekłe, których objawem jest częsty kaszel (dochodzi do zmniejszenia wytrzymałości powłok brzusznych),
• zwiększony wysiłek podczas oddawania moczu lub wypróżnień (zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej, napięcie mięśni),
• obciążająca fizycznie praca zawodowa (zwłaszcza podnoszenie ciężkich przedmiotów.

Wiele kobiet zadaje sobie pytanie: co z porodem? Czy przepuklina brzuszna może go w jakiś sposób utrudnić? Sama przepuklina pępkowa nie jest wskazaniem do planowego cięcia cesarskiego, nie zwiększa ryzyka powikłań dla matki ani noworodka podczas porodu naturalnego. Jednak jest to kwestia indywidualna, która zależy również od samopoczucia ciężarnej, odczuć bólowych związanych z przepukliną, ewentualnych chorób towarzyszących. Dlatego warto omówić ją z lekarzem prowadzącym.

Przepuklina w czasie ciąży – objawy i powikłania

Przepuklina pępkowa to zjawisko, które ciężko przegapić – charakteryzuje się obecnością uwypuklenia w postaci guzka najczęściej w okolicy pępka. Zazwyczaj jest niebolesna, choć może spowodować uczucie dyskomfortu. Odczucia bólowe mogą się nasilać np. podczas leżenia, dotykania okolicy wybrzuszenia, schylania się oraz kaszlu. Objawy stają się bardziej dokuczliwe wraz z rozwojem ciąży, co jest spowodowane powiększającą się masą macicy oraz ciała dziecka.

Przepuklina pępkowa stosunkowo rzadko stwarza niebezpieczeństwo, jednak nie należy jej całkowicie bagatelizować – istnieją przypadki kiedy dochodzi do tak zwanego uwięźnięcia przepukliny. To sytuacja kiedy fragment jelita cienkiego (zazwyczaj) lub grubego zaklinuje się w worku przepuklinowym, czyli miejscu widocznym jako uwypuklenie na brzuchu - w tym przypadku może dojść do niedokrwienia jelita. Opisana sytuacja na szczęście nie zdarza się często i zawsze towarzyszą jej konkretne objawy, które warto mieć na uwadze:

• skóra nad workiem przepuklinowym jest zaczerwieniona i sprawia wrażenie cieńszej niż dotychczas (główny i najważniejszy objaw)
• silny ból brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• problemy z wypróżnieniem (zatrzymanie stolca oraz gazów)

Jeśli wystąpi jeden lub kilka z powyższych objawów należy pilnie skontaktować się z pogotowiem ratunkowym lub osobiście udać na najbliższy szpitalny oddział ratunkowy.

Przepuklina brzuszna - profilaktyka

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia lub pogłębienia przepukliny pępkowej przyszła mama powinna prowadzić oszczędzający tryb życiu oraz unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów. Zalecana jest umiarkowana aktywność fizyczna - spacery, pływanie (o ile nie ma przeciwwskazań wynikających z przebiegu ciąży), która zapobiega zaparciom i sprzyja regularnemu wypróżnianiu. Bardzo istotne jest przyjmowanie dużej ilości płynów – około 2 litrów na dobę. Rekomenduje się także lekkostrawną dietę oraz posiłki bogate w błonnik.

Przykładowe produkty bogate w błonnik

Rodzaj produktu	Zawartość błonnika (na 100g produktu)
Otręby pszenne	42 g
Migdały	12,9 g
Morele suszone	10,3 g
Śliwki suszone	9,4 g
Orzechy laskowe	8,9 g
Płatki owsiane	6,9 g
Rodzynki	6,5 g
Nasiona słonecznika	6 g

Źródło: Tuszyński PK. Zdrowie kobiety z perspektywy farmaceuty. Wydawnictwo farmaceutyczne, Kraków 2022.

Produkty zapierające takie jak: białe pieczywo, biały ryż, dania mączne oraz czekolada nie są zalecane.

Powyższe działania mogą ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia przepukliny pachwinowej, jednak nie są w stanie całkowicie jej zapobiec ani doprowadzić do wyleczenia.

Przepuklina pępkowa w ciąży – jak wygląda leczenie?

Postępowanie w przypadku wystąpienia przepukliny pępkowej w czasie ciąży różni się w zależności od indywidualnego stanu ciężarnej. Jedyną formą leczenia przepukliny pępkowej jest operacja, jednak nie zawsze musi być wykonana pilnie – zazwyczaj może być odłożona w czasie i zaplanowana na najbardziej dogodny czas. Przepuklina pępkowa nie wpływa negatywnie na płód ani dalszy rozwój ciąży. Wyróżnia się 3 ogólne sposoby postępowania w zależności od sytuacji pacjentki:

1.  Przepuklina pępkowa jest niewielkich rozmiarów oraz nie sprawia uciążliwych dolegliwości bólowych – stan ten nie wymaga żadnych interwencji w czasie ciąży, a zabieg operacyjny może zostać odłożony do czasu rozwiązania ciąży. Leczenie podejmuje się zazwyczaj po od 3 do 6 miesiącach od porodu, choć w ostatnim czasie niektóre podmioty lecznicze preferują przeprowadzenie jej podczas cięcia cesarskiego, jeśli taki akurat jest sposób rozwiązania ciąży. Jeśli przepuklina jest mała i jej obecność nie przeszkadza kobiecie w codziennym funkcjonowaniu a planuję kolejne potomstwo to możliwe jest zaplanowanie operacji na czas po ukończeniu następnej ciąży.
2. Przepuklina nie niesie ryzyka powikłań ale sprawia duży ból i utrudnia codzienne funkcjonowanie - zaleca się przeprowadzenie operacji jeszcze w czasie ciąży – najbardziej rekomendowanym jest II trymestr ciąży.
3. Ciężarna odczuwa silny ból oraz inne niepokojące objawy a jej przepuklina pępkowa zostaje zdiagnozowana jako uwięźnięta i bezpośrednio zagraża jej życiu - konieczna jest natychmiastowa operacja. Taka sytuacja zdarza się bardzo rzadko a sam zabieg jest obarczony minimalnym ryzykiem powikłań zarówno dla matki jak i płodu.