Śluz w ciąży - po zapłodnieniu i w trakcie ciąży

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Rola śluzu

Śluz szyjkowy to naturalna wydzielina tworzona przez gruczoły szyjki macicy. Natomiast produkcja śluzu stymulowana jest przez estrogeny. Śluz szyjkowy pełni przede wszystkim dwie funkcje:

• zapobiega przedostawaniu się patogenów do górnego odcinka narządów płciowych - macicy, jajowodów i jajników,
• pomaga w przedostaniu się plemników do komórki jajowej w trakcie owulacji, a poza owulacją utrudnia ich przedostanie się.

W skład śluzu szyjkowego wchodzą przede wszystkim: woda, lipidy, cholesterole, węglowodany oraz białka. Za funkcję hamującą rozwój patogenów odpowiadają substancje takie jak: lizozym, laktoferyna, cynk czy fibronektyna. Śluz stanowi półprzepuszczalną barierę - zapobiega przedostawaniu się patogenów takich jak bakterie, wirusy czy grzyby, ale jednocześnie (w trakcie owulacji) wspomaga wniknięcie plemników oraz ułatwia zapłodnienie. Oprócz tych dwóch ważnych funkcji, śluz nawilża błonę śluzową dróg rodnych.

Śluz w trakcie cyklu miesiączkowego

Cykl miesiączkowy rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki. Pod koniec miesiączki wydzielina z pochwy może przybierać kolor różowy. Pojawić się może także brunatny śluz. Po zakończeniu miesiączki śluz produkowany jest w małej ilości, a czasami wydawać się może, że nie jest produkowany wcale. Po kilku dniach ilość śluzu zaczyna się zwiększać. Jego kolor jest zazwyczaj biały, mleczny lub jasnożółty. Jeśli go dotkniemy, to okaże się, że w konsystencji jest lepki, gęsty i kleisty. Gdybyśmy chcieli rozciągnąć go pomiędzy dwoma palcami, to się to nie uda, ponieważ na tym etapie śluz jest zupełnie nierozciągliwy. Po kilku dniach śluz będzie coraz to bardziej kremowy i mniej lepki. Wraz ze zbliżającą się owulacją stężenie estrogenów w naszym organizmie będzie rosło, a śluz będzie przeźroczysty oraz wodnisty. Najbardziej płodny śluz ma konsystencję białka jaja kurzego. Przy próbie rozciągnięcia go pomiędzy dwoma palcami okaże się, że daje się rozciągnąć nawet na kilka centymetrów. Śluz ten nadaje poślizg oraz ułatwia przemieszczanie się plemników. Po owulacji śluz będzie znowu będzie stawał się mętny, może być również galaretowaty, a jego kolor z przeźroczystego powróci do białego, kremowego lub jasnożółtego. Tuż przed okresem pojawić się może wymieszany śluz z krwią.

Jeśli dojdzie do zapłodnienia, to zamiast miesiączki pojawić się może plamienie implantacyjne. Plamienie implantacyjne to pojawienie się niewielkiej ilości krwi w śluzie – zazwyczaj jest to wydzielina zawierająca nitki krwi. Plamienie implantacyjne to objaw zagnieżdżania się zarodka w jamie macicy, do którego dochodzi na około 2 tygodnie po zapłodnieniu, co zbiega się z terminem spodziewanej miesiączki. Plamienie to może wystąpić, ale wcale nie musi. Występuje u około 30% kobiet w ciąży.

Śluz w ciąży

Już we wczesnej ciąży pojawić się może zwiększona ilość śluzu, co spowodowane jest wzrostem stężenia estrogenów. Dodatkowo część kobiet zauważyć może w śluzie nitki krwi, co jak już wiemy zazwyczaj jest jednym z objawów wczesnej ciąży – plamienia implantacyjnego.

W czasie ciąży nabłonek szyjki macicy wytwarza gęsty i galaretowaty śluz, który nazywamy czopem śluzowym. Czop śluzowy pełni bardzo ważną funkcję - stanowi mechaniczne oraz chemiczne zabezpieczenie przed wtargnięciem patogenów ze środowiska pochwy do jałowego środowiska macicy, w którym znajduje się płód. Ochrona przed wtargnięciem patogenów do jamy macicy w trakcie ciąży jest bardzo ważna, ponieważ infekcja wewnątrzmaciczna jest głównym czynnikiem powodującym poród przedwczesny. Czop śluzowy pełni swoją funkcję przez cały okres ciąży i zazwyczaj na kilka dni przed porodem zostaje wydalony na zewnątrz, co nazywamy odejściem czopa śluzowego. Odejście czopa śluzowego jest objawem zbliżającego się porodu.

Śluz w trakcie ciąży oprócz tego, że może występować w zwiększonej ilości, to swoim kolorem nie powinien odbiegać od wyglądu sprzed ciąży. Zmieniony wygląd śluzu najczęściej jest objawem toczącej się infekcji intymnej.

O czym świadczyć może wygląd śluzu?

Wygląd śluzu nie tylko może dawać nam informacje na temat tego, w jakiej fazie cyklu miesiączkowego się znajdujemy. Jeśli nasz układ płciowy walczy z jakąś infekcją, to objawem będzie zmiana konsystencji i zabarwienia śluzu. Jak już wiemy, wygląd śluzu zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego oraz w trakcie ciąży, co spowodowane jest zmianą stężeń hormonów płciowych. Jednak śluz zawsze powinien być bezwonny lub o delikatnym zapachu. Jego kolor powinien być jasny (przeźroczysty, biały, mleczny, kremowy lub jasnożółty) oraz nie powinien towarzyszyć mu świąd czy pieczenie. Konsystencja śluzu może być zarówno śluzowa, jak i kłaczkowata. Jeśli śluz posiada te cechy, to jest prawidłowy. Jeśli natomiast nagle zmienił swój kolor, zapach i być może towarzyszą mu nieprzyjemne objawy – na przykład zaczerwienienie, swędzenie czy pieczenie w pochwie, to nie jest już śluzem prawidłowym, tylko nieprawidłową wydzieliną z pochwy. Na co wskazywać mogą upławy? 

• Śluz biały i serowaty (o konsystencji twarogu) - świadczy o infekcji grzybiczej. Infekcja grzybicza to infekcja, która występuje u kobiet ciężarnych najczęściej, ponieważ ciąża jest czynnikiem predysponującym do jej wystąpienia. W okresie ciąży ilość upławów w przebiegu zakażenia grzybiczego jest zazwyczaj bardzo duża. Poza okresem ciąży upławy mogą być bardzo skąpe. Oprócz charakterystycznego wyglądu wydzieliny z pochwy, grzybicy towarzyszy również świąd. Grzybica wywołana jest zazwyczaj patogenem Candida albicans. Czynnikiem predysponującym do wystąpienia grzybicy oprócz okresu ciąży jest również cukrzyca, otyłość oraz antybiotykoterapia.
• Śluz żółtoszary, szary lub żółtozielony o mdłym zapachu jest objawem rzęsistkowicy, czyli zapalenia pochwy spowodowanego rzęsistkiem pochwowym. Śluzowi temu może towarzyszyć dziwna konsystencja – pienista. Rzęsistek pochwowy to pasożyt, który wykrywany jest u około 70% kobiet w wieku rozrodczym. Rzęsistkowica zazwyczaj ma charakter przewlekły i nie powoduje dużych dolegliwości. Po jej rozpoznaniu konieczne jest leczenie, które obejmuje nie tylko kobietę, ale również jej partnera. W trakcie leczenia nie powinno się odbywać stosunków płciowych. Zakażenie rzęsistkiem pochwowym może mieć miejsce również w ciąży - wtedy najczęściej kobieta leczenie odbywa się za pomocą preparatów dopochwowych.
• Śluz szary, o nieprzyjemnym rybim zapachu jest objawem bakteryjnego zapalenia pochwy (waginozy bakteryjnej). Zakażenie to spowodowane jest zaburzeniem równowagi flory bakteryjnej pochwy - zmniejszeniem liczby pałeczek kwasy mlekowego oraz namnażaniem się różnych gatunków bakterii
• Śluz żółtawy, zielony oraz zielonkawy świadczyć może o chorobach przenoszonych drogą płciową, na przykład o rzeżączce.
• Śluz różowy lub brązowy to śluz z krwią. Może być prawidłowym objawem, jeśli znajdujemy się w okresie okołoowulacyjnym, jeśli rozpoczyna lub kończy się nam miesiączka, a także jeśli jesteśmy po porodzie. Jednak, jeśli śluz ten nie jest związany z wymienionymi sytuacjami, to świadczyć może o nieprawidłowościach.

Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat dolegliwości w ciąży.

Śluz po porodzie

Zanim śluz przyjmie taką postać, jak przed ciążą i porodem, przede wszystkim musi minąć okres połogu, który charakteryzuje się występowaniem odchodów połogowych. Odchody połogowe to inaczej krwawienie poporodowe. Jest ono wynikiem gojenia się błony śluzowej macicy w miejscu, gdzie znajdowało się łożysko. Krwawienie poporodowe trwa zazwyczaj od 2 do 6 tygodni. Na początku połogu odchody są krwiste oraz obfite. Ich objętość wynosić może około 250g. na dobę. Po kilku dniach barwa odchodów zmienia się na brunatną, a konsystencja staje się bardziej płynna. Następnie odchody są coraz jaśniejsze, a pod koniec przybierają kolor białoszary, aż w końcu ustępują. Po porodzie zarówno błona śluzowa macicy, jak i błona śluzowa pochwy muszą się zregenerować. Natomiast sama produkcja śluzu szyjkowego zależna będzie od stężenia estrogenów.

Prawidłowa higiena okolic intymnych

Niezależnie od okresu, w jakim się znajdujemy – czy jesteśmy w ciąży, w połogu czy też nie, powinnyśmy stosować zasady prawidłowej higieny okolic intymnych. Należy pamiętać o tym, że pochwa czyści się sama – tak samo jak same czyszczą się na przykład nasze oczy. Nie ma potrzeby oraz nawet nie wolno myć w środku pochwy, ponieważ zaburzamy tym samym jej mikroflorę oraz stwarzamy ryzyko złapania infekcji intymnej. Myć powinnyśmy wyłącznie narządy zewnętrzne. Dodatkowo nie zaleca się używania środków myjących, a jeśli już ich używamy, to nie należy przesadzać z ich ilością. Wystarczy mała ilość delikatnego płynu rozcieńczona dużą ilością wody. Bardzo ważnym elementem zapobiegającym infekcjom jest wietrzenie okolic intymnych. W tym celu zaleca się spanie bez bielizny, a w czasie połogu nie tylko spanie, ale również jak najczęstsze wietrzenie krocza w ciągu dnia. W czasie miesiączki oraz w czasie połogu należy pamiętać o częstej zmianie podpasek / tamponów. Poza okresem krwawienia nie powinno się używać żadnych wkładek. Należy również pamiętać o tym, że po skorzystaniu z toalety powinniśmy podcierać się w kierunku z góry na dół, aby nie przenosić bakterii z okolic odbytu.

Bibliografia:

1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 2. PZWL, Warszawa 2019.
2. Han L., Taub R., Jensen J.T: Cervical mucus and cotraception: what we know and what we don’t. Contraception, 2017.
3. Curlin M., Bursac D.: Cervical mucus: from biochemical structure to clinical implications. Bioscience, Scholar, 2013.