Szyjka macicy w ciąży i przed nią - wygląd, zmiany, informacje

Co to jest szyjka macicy?

Szyjka macicy to część macicy. Sama macica jest zbudowana z mięśni gładkich i ma kształt podobny do odwróconej do dołu gruszki. Do takiej też można porównać ją wielkości. Wbrew pozorom macica wcale nie jest duża i jest praktycznie schowana za spojeniem łonowym u kobiety niebędącej w ciąży. Dopiero w ciąży rośnie wraz z dzieckiem i najwyżej sięga pod łuki żebrowe. Macica dzieli się na trzon, cieśń i szyjkę. Macica sąsiaduje od przodu z pęcherzem moczowym, od tyłu z odbytnicą, od dołu z pochwą, a od góry z jelitami. Trzon to większa część macicy, zdolna do powiększania się w ciąży. Trzon jest zakończony dnem, które znajduje się u samej góry i stanowi zakończenie macicy. Cieśń to bardzo niewielki środkowy odcinek macicy. Ma długość 1 – 1,5 cm i jest niewielkim zwężeniem między trzonem a szyjką. W jamie macicy, czyli w środku mięśniówki macicy znajduje się jej błona śluzowa – endometrium. Endometrium złuszcza się podczas miesiączki, a po niej zaczyna powoli wzrastać, po to by co miesiąc być przygotowane (odpowiedniej grubości) do ewentualnego zagnieżdżenia pęcherzyka ciążowego. Jeśli to nie nastąpi złuszcza się podczas kolejnej miesiączki. Podczas zapłodnienia endometrium może być grubości około 7 – 15 mm, jest to zależne od poziomu hormonów. Jednocześnie jedynie odpowiednio gruba błona śluzowa umożliwia zagnieżdżenie pęcherzyka.

Szyjka macicy jest w połowie objęta przez pochwę i wystaje do niej. Posiada ujście wewnętrzne, czyli skierowane do środka macicy oraz ujście zewnętrzne – skierowane do pochwy.

Szyjka macicy różni się u kobiety, która już rodziła i u kobiety, która nie miała jeszcze porodu za sobą (lub miała cięcie cesarskie). U nieródki szyjka ma kształt stożkowaty, a ujście zewnętrzne jest punktowate. U wieloródki (kobiety, która rodziła minimum raz) szyjka ma kształt walcowaty i ujście zewnętrzne szczelinowate.

Szyjka macicy widziana we wziernikach od strony pochwowej posiada tzw. tarczę oraz kanał szyjki. To z tych miejsc pobiera się specjalną szczoteczką cytologię. Tarcza szyjki pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a kanał szyjki nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. W kanale szyjki znajdują się gruczoły cewkowo – pęcherzykowe, które wytwarzają różne rodzaje śluzu, w zależności od stymulacji hormonalnej w każdej fazie cyklu. Śluz odpowiada konkretny zmianom hormonalnym.

Samobadanie szyjki macicy

Badanie szyjki macicy wykonuje ginekolog lub położna na fotelu ginekologicznym podczas każdej wizyty w ciąży, ale niezbyt dużo osób wie, że można samemu badać szyjkę nie będąc w ciąży, po to by móc obserwować swój cykl i interpretować dni płodne i niepłodne. Nie poleca się samemu badać szyjki w ciąży.

Badanie szyjki macicy jako jeden ze wskaźników płodności (są nimi też śluz szyjkowy i temperatura ciała) jest najdokładniejszym parametrem, ponieważ szyjka macicy nie podlega zaburzeniom, które mogą się wydarzyć w cyklu tj. gorączka, niektóre leki itd. Szyjkę macicy może samemu badać każda kobieta, która chciałaby zacząć korzystać z naturalnych metod planowania bądź odkładania poczęcia. Warunkiem koniecznym jest bardzo dokładne umycie rąk, ustalenie jednej pory dnia w której będzie się badało szyjkę i przynajmniej 3 miesiące codziennych obserwacji, by zacząć obserwować zmiany szyjki i być ich pewną. Szacuje się, że tyle potrzeba czasu, by z pewnością móc ustalać, że widzi się konkretne zmiany. Ważne jest także dokładne przeszkolenie z metody badania szyjki i tego, jaką ma konsystencję w poszczególnych fazach cyklu. Szyjki macicy natomiast nie bada w cyklu jedynie podczas miesiączki, ponieważ nie wnosi to nic do celu obserwacji. Badanie szyjki macicy wykorzystują np. takie metody obserwacji płodności jak metoda objawowo – termiczna Rötzera i metoda angielska (tzw. podwójnego sprawdzania), które posiadają konkretne reguły obserwacji za pomocą minimum 2 wybranych wskaźników płodności (temperatura, śluz, szyjka). Stosując się do reguł opartych o fizjologię i zmiany hormonalne można zarówno odkładać jak i planować poczęcie, a co więcej - nawet zauważyć nieprawidłowości w cyklu, cykle bezowulacyjne i niektóre choroby, których objawy wpływają na cykl miesiączkowy. Dzięki temu wcześniej można zacząć leczenie niepłodności, ustalić jej przyczynę, problemy hormonalne i zacząć diagnostykę. Obserwacja cyklu jest przeznaczona nie tylko dla osób z regularnymi cyklami, ale przede wszystkim dla… wszystkich kobiet, nawet z chorobami, nieregularnymi cyklami. Ponieważ cykl i zmiany temperatury, śluzu szyjkowego i szyjki są odbiciem wydzielania hormonów w trakcie cyklu, a na te z kolei wpływa wiele chorób i zaburzeń. Sprawdź także ten artykuł: Łożysko przodujące - przyczyny, objawy, konsekwencje.

Jak badać szyjkę macicy?

Badanie szyjki macicy należy wykonywać najlepiej w łazience, stanowczo po dokładnym umyciu rąk. Najlepiej podnieść jedną nogę podpierając ją o coś, a palec środkowy lub wskazujący włożyć do pochwy i próbować dotknąć do jej końca. Na tym końcu będzie właśnie szyjka macicy. Co jest ważne – nie da się absolutnie włożyć palca do środka kanału szyjki, a już tym bardziej do macicy, więc nie ma się czego obawiać. Jest to niemożliwe ze względu na odległość i stopień otwarcia kanału. Nawet na fotelu ginekologicznym, gdy istnieje potrzeba rozszerzania kanału szyjki by dostać się do środka macicy, konieczne jest użycie odpowiednich narzędzi. To, co jest się w stanie wyczuć samobadaniem to tarcza szyjki oraz ujście zewnętrzne kanału szyjki.

Szyjka macicy w ciąży natomiast jest do badania jedynie przez położną lub lekarza ginekologa położnika, ponieważ szyjka w tym okresie pełni ogólnie rzecz biorąc rolę utrzymywania dziecka w macicy i nie należy zbyt często jej dotykać. Szczególnie w przypadku jej przedwczesnego skracania.

Długość szyjki macicy powinno się badać w USG, ponieważ z perspektywy sondy dopochwowej można dokładnie zobaczyć cały kanał szyjki oraz jej ujście wewnętrzne. Ujście wewnętrzne szyjki jest widoczne jedynie w USG. Ujście zewnętrzne natomiast najdokładniej jest widoczne we wziernikach.

Jak rozpoznać czy szyjka jest otwarta czy zamknięta? Szyjka macicy przed ciążą

Badając szyjkę macicy przed ciążą należy mieć na uwadze jej zmiany w trakcie cyklu:

1. Na początku cyklu, czyli w fazie folikularnej (wzrostowej), od razu po miesiączce, szyjka jest twarda, sucha (kanał nie wydziela praktycznie śluzu), jest położona nisko (da się ją dotknąć, wyczuć palcem) oraz jest zamknięta, co jest wyczuwalne. Szyjka konsystencją przypomina twardość czubka nosa.
2. Z czasem, wraz z kolejnymi dniami fazy folikularnej, bliżej do owulacji, szyjka macicy powoli robi się coraz bardziej miękka, wilgotnieje (zaczyna wydzielać gęsty śluz), unosi się (trudniej już ją dotknąć), otwiera się z każdym dniem nieco więcej – to jest także wyczuwalne.
3. Niedługo przed owulacją szyjka jest mokra, czuć śliski, rozciągliwy śluz. Wyglądem i rozciągliwością przypomina białko jaja kurzego. Szyjka jest już coraz wyżej położona i nie można jej już dotknąć palcem – unosi się najwyżej w dniu owulacji. Wtedy też jest najbardziej miękka i otwarta. Szyjka konsystencją przypomina miękkość płatka ucha.
4. Po owulacji, w fazie lutealnej (wydzielniczej) szyjka z powrotem zamyka się, twardnieje, śluz zmienia się na gęsty, lepki.

W dniach niepłodnych zamknięta szyjka, z gęstym i lepkim śluzem, położona nisko, ma za zadanie zatrzymywać plemniki. Tuż przed owulacją – w dniach płodnych – i podczas owulacji szyjki otwiera się i wytwarza śluz, który zarówno umożliwia plemnikom przedostanie się do macicy, jak i przetrwanie do czasu owulacji, gdy np. współżycie nastąpiło 1- 3 dni przed owulacją. Nie ma możliwości zajścia w ciążę w dniach niepłodnych tuż po miesiączce (dni bez śluzu) oraz po owulacji, w fazie lutealnej. Jednak trzeba nauczyć się je wyznaczać obserwując organizm, bo nieznajomość metody jest przyczyną niepowodzeń w jej stosowaniu. Tak naprawdę dni płodne to mniej więcej 5 dni w ciągu cyklu, chyba że tuż przed owulacją nastąpi czynnik np. stresowy, który ją przesunie, co wpłynie na ciało i można to dokładnie u siebie zaobserwować. Wtedy widać jak dany czynnik działa na układ hormonalny. Kluczowe w metodach tzw. naturalnych jest dokładne i rzetelne nauczenie się zasad, fizjologii zmian w cyklu, co wpływa na pewność w interpretacji.

Jak sprawdzić szyjkę macicy w ciąży?

Żeby sprawdzić szyjkę macicy w ciąży, a interesuje nas wtedy także jej konsystencja i pod koniec ciąży szczególnie stopień otwarcia kanału szyjki (rozwarcie), należy udać się na wizytę u ginekologa lub u położnej.

Podczas wizyty, na fotelu ginekologicznym, w badaniu ręcznym, badana jest konsystencja szyjki – w ciąży powinna być twarda. Dopiero niedługo terminu porodu powinna robić się powoli miękka. Cała prawidłowa ciąża to zamknięta szyjka macicy – szyjka powinna otwierać się blisko terminu porodu, kiedy to dochodzi do jej rozwierania się. Zamknięta szyjka macicy to niejako gwarancja utrzymania ciąży i bezpieczeństwa dla dziecka, choć wpływ ma na to jeszcze wiele innych czynników. Zamknięta szyjka macicy, wypełniona tzw. czopem śluzowym, chroni także dziecko przed wszelkimi infekcjami, mogącymi dostać się drogą pochwową.

Szyjka macicy w ciąży oprócz tego, że powinna być twarda i zamknięta to nie powinna się także skracać. Długość szyjki macicy podczas zapłodnienia, we wczesnej ciąży, w połowie ciąży i trochę później powinna być podobna – jest to w granicach najczęściej około 3 - 4,5 cm. Nie ma dokładnej normy długości, każda kobieta będzie miała różną długość szyjki, zarówno we wczesnej ciąży jak i w kolejnych tygodniach. O skróconej szyjce macicy mówimy, gdy mierzona w USG w II trymestrze ciąży ma poniżej 2,5 cm. Przedwczesne skrócenie szyjki da się też w pewnym stopniu wyczuć w badaniu na fotelu ginekologicznym, jednak najdokładniejsze jest w tym wypadku USG. Pokazuje ono także jak zachowuje się ujście wewnętrzne kanału szyjki.