TSH w ciąży - normy, przyczyny wahań, porady położnej

Za co odpowiada TSH i co to tak właściwie jest?

TSH (inaczej tyreotropina, hormon tyreotropowy) to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Do jego głównych zadań należy stymulowanie gruczołu tarczycy do syntezy kluczowych hormonów: trójjodotyroniny (trijodotyroniny, T3) oraz tyroksyny (T4). Działanie wspomnianych hormonów jest regulowane właśnie przez poziom TSH – odbywa się to na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Obniżone wydzielanie tyreotropiny związane jest ze wzrostem produkcji T3 i T4 oraz odwrotnie. Zbyt niskie stężenie hormonów wytwarzanych w tarczycy koreluje z podwyższeniem poziomu TSH we krwi.

Wynik TSH mówi nam więc bardzo dużo o tym, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. To proste badanie daje nam możliwość wychwycenia różnego rodzaju zaburzeń. Faktem jest jednak, że w ciąży łatwiej jest przeoczyć sygnały mogące świadczyć o jakichś nieprawidłowościach. Wynika to z tego, że część typowych dla choroby tarczycy objawów pokrywa się z objawami charakterystycznymi dla przebiegającej fizjologicznie ciąży. Jak więc możesz się domyślać, badanie TSH w ciąży jest niezwykle istotne!

Czy ciąża wpływa na Twoją tarczycę?

Tak, wpływ ten jest bardzo znaczący! W ciąży dochodzi do wzrostu zużycia jodu. Gruczoł tarczowy (tarczyca) może zwiększyć swój rozmiar. To z kolei wymusza zwiększoną produkcję hormonów tarczycowych.

W pierwszym trymestrze ciąży stężenie TSH ulega obniżeniu, z uwagi na wzrost wydzielania gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG), która oddziałuje na komórki tarczycy podobnie do tyreotropiny. Organizm przyszłej mamy zaczyna więc wytwarzać większe ilości T4 i T3.

Delikatna nadczynność tarczycy na początku ciąży jest więc często uznawana za stan fizjologiczny, nazywany przejściową tyreotoksykozą ciężarnych. Oczywiście nie można lekceważyć tego stanu, gdyż zaburzenia w poziomie tych hormonów mogą wywoływać inne choroby tarczycy, jak na przykład:

• autoimmunizacyjne (autoimmunologiczne) zapalenie tarczycy,
• choroba Gravesa-Basedowa,
• gruczolak tarczycy,
• wole toksyczne guzowate,
• zaśniad groniasty.

Kolejne trymestry ciąży związane są z ponownym wzrostem poziomu hormonu tyreotropowego, co z kolei powoduje obniżenie stężenia tyroksyny(T4) i trójjodotyroniny (T3). Jaki zatem poziom TSH możemy uznawać za prawidłowy? Odpowiedź brzmi: to zależy, w którym miesiącu jesteś!

Wynik TSH w ciąży – jakie są normy na różnych jej etapach?

Poziom TSH w ciąży waha się przez całą ciążę, zależnie od stopnia jej zaawansowania. Wyniki badań interpretuje się w oparciu o normy odpowiadające poszczególnym trymestrom. Aktualne wytyczne mówią, że prawidłowe TSH u ciężarnej kobiety powinno mieścić się w zakresie:

• w pierwszym trymestrze: 0,009-3.18 mIU/l
• w drugim trymestrze: 0,05-3,44 mIU/l
• w trzecim trymestrze: 0,11-3,52 mIU/l

Jeżeli twój wynik TSH jest powyżej normy przewidzianej dla danego trymestru ciąży, najprawdopodobniej cierpisz na niedoczynność tarczycy. Jeśli jednak TSH jest zbyt niskie, pojawia się nadczynność tarczycy. Obie wspomniane choroby tarczycy mogą wpływać niekorzystnie na twoje samopoczucie i zdrowie oraz niestety, na rozwój płodu.

Pierwsze oznaczenie stężenia TSH powinno mieć miejsce pomiędzy 4. a 8. tygodniem ciąży. Badanie stężenia wolnych hormonów tarczycy (fT3 i fT4) w ciąży nie jest zalecane.

Wpływ TSH na przebieg ciąży i rozwój płodu

Hormon tyreotropowy odpowiada między innymi za prawidłowy rozwój kośćca oraz ośrodkowego układy nerwowego (OUN) u płodu. Zarówno zbyt wysokie, jak i za niskie stężenie TSH może wpłynąć niekorzystnie na tworzenie najważniejszych struktur i narządów organizmu twojego dziecka. Ponieważ konsekwencje mogą być naprawdę poważne, powinnaś kontrolować poziom tego hormonu regularnie w czasie ciąży.

Niedoczynność tarczycy w ciąży

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) charakteryzuje się obniżeniem metabolizmu komórkowego, co przekłada się na zwiększenie senności i uczucie ciągłego osłabienia. Kiedy poziom TSH zacznie wykraczać poza normę, prawdopodobnie będziesz w stanie to odczuć, choć symptomy możesz pomylić z objawami typowymi dla ciąży. Bądź więc czujna i nigdy nie lekceważ zmian w swoim samopoczuciu. Na Twojej skórze mogą pojawić się wypryski lub stanie się ona szorstka w dotyku. Mogą pojawić się obrzęki. Możesz też bardziej dotkliwie odczuwać zimno. Wiele pacjentek zmaga się również z nadciśnieniem tętniczym. Dodatkowo, częściej obserwuje się u nich niedokrwistość, Nieleczona choroba może zwiększać ryzyko poronienia lub porodu przedwczesnego, przedwczesnego oddzielenia łożyska, a więc i krwotoku przed, w czasie porodu i poporodowego. Co więcej, niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do opóźnień w rozwoju narządów i tkanki łącznej u płodu, a w konsekwencji do upośledzenia rozwoju intelektualnego i psychomotorycznego u dziecka. Dzieci matek z hipotyreozą są narażone na niższy współczynnik inteligencji (IQ). Sprawdź także ten artykuł: Cytologia w ciąży - kiedy ją wykonać, dlaczego jest tak ważna?

Nadczynność tarczycy w ciąży

Równie niebezpieczna jest nadczynność tarczycy, czyli hipertyreoza. U ciężarnych najczęściej powoduje ją choroba Gravesa-Basedowa. Nadczynność gruczołu tarczowego u ciężarnej może bowiem doprowadzić do wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu (IUGR - ang. intrauterine growth retardation/restriction), w czego konsekwencji noworodek urodzi się ze zbyt niską masą urodzeniową. Inne powikłania dla płodu obejmują przewlekłą tachykardię oraz przedwczesne zarośnięcie szwów czaszki (kraniosynostozę). Niestety, nadmiar hormonów T3 i T4 w ciąży jest też związany ze zwiększoną śmiertelnością noworodków.

Kiedy twoja tarczyca “wpadnie w nadczynność”, z pewnością zauważysz spadek wagi. Możesz również więcej się pocić i być bardziej drażliwa między innymi przez bezsenność, która nierzadko pojawia się w przebiegu choroby. Często pojawia się też nadciśnienie tętnicze oraz tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca. Co więcej, rośnie ryzyko stanu przedrzucawkowego. Jeśli zanotujesz złe samopoczucie, warto skontrolować poziom TSH, zamiast przypisywać nieprzyjemne objawy zmianom ciążowym.

Dlaczego badanie TSH jest tak ważne?

Diagnostyka w tym kierunku jest bardzo istotna, ponieważ płód pod wpływem nieprawidłowych stężeń TSH narażony jest na poważne zaburzenia rozwoju.

Jeśli w pierwszym badaniu wychodzi prawidłowe TSH, należy oznaczać je ponownie na każdym kolejnym etapie ciąży – szczególnie, kiedy pojawiają się objawy mogące wskazywać na zaburzenia w pracy tarczycy.

Badanie TSH w ciąży są szczególnie istotne u pacjentek ciężarnych:

• cierpiących na choroby autoimmunologiczne,
• z poronieniem lub porodem przedwczesnym w wywiadzie,
• z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób tarczycy.

Dodatkowe wskazanie do oznaczenia hormonu stanowi hipercholesterolemia oraz zaburzenia elektrolitowe.

Nieprawidłowy wynik TSH – jak wygląda leczenie?

Hipotyreoza

W niedoczynności tarczycy stosuje się L-tyroksynę (LT4). Leczenie należy rozpocząć niezwłocznie, zalecając pełną dawkę terapeutyczną. Lek powinnaś przyjmować na czczo, pół godziny przed śniadaniem. Jeśli przyjmujesz preparaty wapnia lub żelaza, poinformuj o tym lekarza, ponieważ mogą one upośledzać wchłanianie leku.

Pacjentki z hipotyreozą rozpoznaną przed ciążą powinny przyjmować dawkę LT4 zwiększoną o 30-50%. Do dawki sprzed ciąży powraca się po porodzie – należy jednak skontrolować stężenie TSH w 4.-6. tygodniu połogu. Stosowanie liotyroniny jest bezwzględnie przeciwwskazane u kobiet ciężarnych.

Hipertyreoza

Leczenie nadczynności tarczycy w pierwszym trymestrze ciąży prowadzi się z pomocą propylotiouracylu (PTU). Ponieważ ma on działanie hepatotoksyczne, w drugim i trzecim trymestrze należy zmienić lek na tiamazol (metimazol). Stosowanie radiojodu jest bezwzględnie przeciwwskazane u ciężarnych.

Główny cel terapeutyczny to utrzymanie hormonów tarczycy w górnym zakresie wartości referencyjnych. Z początku, skuteczność terapii monitoruje się co 2 tygodnie. Gdy osiągniemy prawidłowe TSH (eutyreoza), monitorowanie zaleca się co 2-4 tygodnie.

Podczas terapii z zastosowaniem PTU należy kontrolować poziom enzymów wątrobowych we krwi.

Co ważne, wyrównana hipertyreoza nie jest przeciwwskazaniem do wprowadzenia profilaktyki jodowej w ciąży.

W trakcie leczenia w połogu możesz karmić piersią, jeśli dawka tiamazolu nie przekracza 20 mg/dobę, a dawka PTU jest mniejsza niż 300 mg/dobę. Ponieważ leki mogą potencjalnie wpływać na tarczycę dziecka, powinnaś przyjmować leki tuż po karmieniu, a następnie odczekać minimum 3 godziny, zanim ponownie przystawisz dziecko do piersi.