Wątróbka w ciąży – można jeść czy nie? Ekspertka wyjaśnia

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Dominika SkupieńDrukujUdostępnij

Dieta w ciąży

Odpowiednio zbilansowana dieta kobiety ciężarnej ma niezwykle istotny wpływ na zdrowie jej dziecka. Dotyczy to nie tylko okresu płodowego, ale również dzieciństwa oraz dorosłości. Do najistotniejszych składników w diecie ciężarnej należą:

• Kwas foliowy – jest jedną z najważniejszych witamin I trymestru ciąży, choć powinien być suplementowany już przed poczęciem. Ma działanie krwiotwórcze oraz zapobiega wadom cewy nerwowej. Jego źródłem są wszystkie zielone warzywa liściaste.
• Witamina D – odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia i rozwój układu kostnego. Jej wytwarzanie w organizmie odbywa się pod wpływem promieni słonecznych, dlatego płód nie jest w stanie samodzielnie jej zsyntetyzować – jest całkowicie uzależniony od jej stężenia w organizmie matki.
• Jod – jest niezbędny do zachowania prawidłowych funkcji życiowych organizmu, bierze udział w produkcji hormonów tarczycy. Tyroksyna i trójjodotyronina odpowiadają za rozwój układu nerwowego i funkcjonowanie mózgu, ale również regulują metabolizm, procesy wzrostu, dojrzewanie, układ mięśniowy oraz krążenia. Źródła jodu: wzbogacona jodem sól kuchenna, ryby morskie oraz niektóre wody mineralne.
• Kwasy omega-3 – odpowiadają za budowę nowych tkanek zarówno w organizmie matki jak i dziecka. Wpływają na rozwój Ośrodkowego Układu Nerwowego oraz narządu wzroku u płodu oraz wykazują działanie przeciwzapalne. Zmniejszają ryzyko porodu przedwczesnego i depresji poporodowej u matki. Produkty bogate w kwasy omega-3 to: tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź), orzechy włoskie, migdały, olej rzepakowy oraz lniany.
• Żelazo – niezbędne do produkcji hemoglobiny, odpowiada za rozwój układu odpornościowego u płodu i prawidłowy wzrost. Źródłem żelaza mogą być zarówno produkty roślinne (szpinak, natka pietruszki, rośliny strączkowe) jak i zwierzęce (wołowina, wieprzowina, cielęcina, drób, ryby oraz jaja). Przyswajalność żelaza jest wyższa z produktów zwierzęcych, dodatkowo można ją zwiększyć dodając do posiłku produkty bogate w witaminę C – np. dodając sok z cytryny do mięsa.

Wątróbka w ciąży – czy słusznie budzi wątpliwości?

Wątróbka jest jednym z najczęściej przyrządzanych podrobów – zarówno smażona wątróbka podawana z cebulą jak i duszona oraz grillowana ma grono swych miłośników w całej Europie. Nie bez powodu – jedzenie jej dostarcza nam mnóstwo wartości odżywczych. Wątróbka wieprzowa zawiera duże ilości witamin zarówno z grupy B jak i A,D i K oraz łatwo przyswajalne żelazo – przez co zalecana jest przede wszystkim osobom chorującym na anemie i niedobory witaminowe. Wątróbka wieprzowa posiada wyraźniejszą strukturę, dlatego to wątróbka drobiowa uchodzi za najsmaczniejszą, niestety charakteryzuje się wysoką zawartością cholesterolu przez co nie każdemu służy.

Główne zalety spożywania wątróbki:

• wspomaga widzenie, zapobiega infekcjom narządu wzroku oraz zmniejsza ryzyko chorób np. zaćmy,
• wspiera układ odpornościowy
• działa przeciwnowotworowo,
• wspomaga trawienie,
• poprawia jakość snu, działa antystresowo,
• wspiera kondycję włosów skóry i paznokci,
• wspomaga pamięć.

Analizując wartości odżywcze wątróbki oraz zalety jej spożywania wydawać by się mogło, że jest to pokarm idealny i przyszłe mamy jak najbardziej powinny go spożywać, zwłaszcza z uwagi na wysoki poziom żelaza, którego często im brakuje. Jednak stanowisko lekarskie jest całkowicie odmienne a wątróbka w ciąży jest niezalecana, a nawet zakazana. Wynika to z wysokiej zawartości witaminy A, której nadmiar może działać toksycznie na rozwijający się w macicy płód. Przedawkowanie witaminy A może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem poronienia w I trymestrze ciąży oraz wystąpieniem wad wrodzonych na etapie dalszego rozwoju wewnątrzmacicznego dziecka.

Znane powiedzenie – „dawka czyni truciznę” i w tym przypadku znajduje potwierdzenie.  Dla porównania – dzienne zapotrzebowanie na witaminę A w ciąży wynosi około 750 µg, natomiast jej dawka w wątróbce to nawet 3 000 µg (na 100g produktu) – czyli ponad trzykrotnie więcej. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że „A” należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego kumuluje się w tkankach organizmu a wydalenie jej nadmiaru z moczem jest niemożliwe.

Przedawkowanie witaminy A może wiązać się także z przykrymi dolegliwościami u ciężarnej, są to np.:

• drażliwość,
• ból głowy,
• ból mięśni,
• nudności.

Nie należy jednak popadać w skrajności – jeśli wątróbka drobiowa była Twoją ciążową zachcianką i zdarzyło Ci się ją zjeść raz lub nawet kilka razy w większych odstępach czasu to bez obaw, najprawdopodobniej nie zaszkodziła ona Twojemu dziecku. Miej jednak na uwadze istniejące ryzyko i nie lekceważ go. Największe niebezpieczeństwo wynika z jedzenia wątróbki codziennie lub bardzo często, kiedy witamina A kumuluje się w organizmie. Zachcianki na konkretne produkty bywają oznaką niedoborów, w przypadku ciągłej chęci na zjedzenie wątróbki może warto byłoby przyjrzeć się stężeniu żelaza w organizmie. Jeśli ten temat jest Ci bliski możesz poruszyć go na najbliższej wizycie u położnej lub lekarza prowadzącego.

Niedobór witaminy A

Wiadomo już, że nadmiar witaminy A może okazać się szkodliwy, co w takim razie z niedoborem? Prawidłowy poziom witaminy A jest niezbędny dla rozwoju ciąży – wpływa na rozwój wielu narządów – m.in narządu wzroku, układu szkieletowego oraz odpornościowego, dlatego nie powinno się unikać ich dostarczania w pożywieniu.

Problem niewystarczającego stężenia witaminy A dotyczy zazwyczaj krajów słabiej rozwiniętych, w populacji polskiej praktycznie on nie występuje. Jednak warto znać objawy sugerujące ewentualny niedobór:

• pogorszenie widzenia,
• suchość skóry i oczu,
• osłabienie kondycji włosów i paznokci,
• spadek odporności,
• trądzik.

Pamiętaj! Żadnych niedoborów nie można zdiagnozować wyłącznie na podstawie objawów – tym bardziej w ciąży! W przypadku ich podejrzenia należy skonsultować się z lekarzem lub położną prowadzącą ciążę. Tylko badania laboratoryjne określające stężenie witaminy A w surowicy krwi dają wiarygodny obraz stanu zdrowia.

Warzywa – bezpieczne źródło witaminy A

W okresie ciąży zaleca się przyswajanie dziennej dawki witaminy A przede wszystkim z warzyw. Zawarta w nich witamina A występuje w formie prowitaminy, czyli beta-karotenu. Jaka jest różnica? Spożywając obecny w produktach pochodzenia zwierzęcego retinol, dostarczamy gotową formę witaminy A w dawce, która jest zawarta w danym pokarmie. Natomiast w przypadku jedzenia warzyw bogatych w karotenoidy to nasz organizm sam wytwarza sobie witaminę A w ilości, która jest mu akurat potrzebna do wyrównania niedoboru. To oznacza, że nie ma ryzyka przedawkowania witaminy i nie należy obawiać się spożywania warzyw i owoców wysyconych tą prowitaminą.

Źródło: Kunachowicz H. i wsp. Tabele składu wartości odżywczej żywności. Wyd Lekarskie PZWL, Warszawa 2017

Wątróbka a karmienie piersią

Wiele kobiet zadaje sobie pytanie – czy można jeść wątróbkę przy karmieniu piersią, skoro w ciąży jest niezalecana? Jeśli jesteś miłośniczką wątróbki to odpowiedź z pewnością Cię ucieszy. Nie ma żadnych dowodów, aby jedzenie podrobów zwierzęcych przez matkę karmiącą było szkodliwe dla noworodka.

Jednak smażona wątróbka w dzień wyjścia ze szpitala może nie być najlepszych pomysłem z uwagi na ciężkostrawność – może niekorzystnie wpłynąć na samopoczucie matki po porodzie (wzdęcia, zaparcia). Stąd wynika szpitalne zalecenie stosowania diety lekkostrawnej we wczesnym połogu. Nie ma konieczności przestrzegania żadnych diet eliminacyjnych z uwagi na ryzyko kolki czy alergii u dziecka. Pokarm zjadany przez kobietę nie przechodzi do jej mleka - mleko kobiece powstaje na bazie składników odżywczych obecnych we krwi matki, wyłapywanych przez pęcherzyki mleczne, dlatego mama nie powinna się obawiać jedzenia ulubionych potraw.

Bibliografia:

• Bastos Maia S., Rolland Souza AS., Costa Caminha MF. I wsp. Vitamin A and Pregnancy: A Narrative Review. Nutrients. 2019 Mar 22;11(3):681. doi: 10.3390/nu11030681. PMID: 30909386; PMCID: PMC6470929.
• McEldrew EP., Lopez MJ., Milstein H. Vitamin A. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29493984.
• https://drhealthbenefits.com/food-bevarages/meats/benefits-of-chicken-liver
• Pietkiewicz, Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna 2017.