Dieta w ciąży

Odpowiednio zbilansowana dieta kobiety ciężarnej ma niezwykle istotny wpływ na zdrowie jej dziecka. Dotyczy to nie tylko okresu płodowego, ale również dzieciństwa oraz dorosłości. Do najistotniejszych składników w diecie ciężarnej należą:

  • Kwas foliowy – jest jedną z najważniejszych witamin I trymestru ciąży, choć powinien być suplementowany już przed poczęciem. Ma działanie krwiotwórcze oraz zapobiega wadom cewy nerwowej. Jego źródłem są wszystkie zielone warzywa liściaste.
  • Witamina D – odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia i rozwój układu kostnego. Jej wytwarzanie w organizmie odbywa się pod wpływem promieni słonecznych, dlatego płód nie jest w stanie samodzielnie jej zsyntetyzować – jest całkowicie uzależniony od jej stężenia w organizmie matki.
  • Jod – jest niezbędny do zachowania prawidłowych funkcji życiowych organizmu, bierze udział w produkcji hormonów tarczycy. Tyroksyna i trójjodotyronina odpowiadają za rozwój układu nerwowego i funkcjonowanie mózgu, ale również regulują metabolizm, procesy wzrostu, dojrzewanie, układ mięśniowy oraz krążenia. Źródła jodu: wzbogacona jodem sól kuchenna, ryby morskie oraz niektóre wody mineralne.
  • Kwasy omega-3 – odpowiadają za budowę nowych tkanek zarówno w organizmie matki jak i dziecka. Wpływają na rozwój Ośrodkowego Układu Nerwowego oraz narządu wzroku u płodu oraz wykazują działanie przeciwzapalne. Zmniejszają ryzyko porodu przedwczesnego i depresji poporodowej u matki. Produkty bogate w kwasy omega-3 to: tłuste ryby (łosoś, makrela, śledź), orzechy włoskie, migdały, olej rzepakowy oraz lniany.
  • Żelazo – niezbędne do produkcji hemoglobiny, odpowiada za rozwój układu odpornościowego u płodu i prawidłowy wzrost. Źródłem żelaza mogą być zarówno produkty roślinne (szpinak, natka pietruszki, rośliny strączkowe) jak i zwierzęce (wołowina, wieprzowina, cielęcina, drób, ryby oraz jaja). Przyswajalność żelaza jest wyższa z produktów zwierzęcych, dodatkowo można ją zwiększyć dodając do posiłku produkty bogate w witaminę C – np. dodając sok z cytryny do mięsa.

Wątróbka w ciąży – czy słusznie budzi wątpliwości?

Wątróbka jest jednym z najczęściej przyrządzanych podrobów – zarówno smażona wątróbka podawana z cebulą jak i duszona oraz grillowana ma grono swych miłośników w całej Europie. Nie bez powodu – jedzenie jej dostarcza nam mnóstwo wartości odżywczych. Wątróbka wieprzowa zawiera duże ilości witamin zarówno z grupy B jak i A,D i K oraz łatwo przyswajalne żelazo – przez co zalecana jest przede wszystkim osobom chorującym na anemie i niedobory witaminowe. Wątróbka wieprzowa posiada wyraźniejszą strukturę, dlatego to wątróbka drobiowa uchodzi za najsmaczniejszą, niestety charakteryzuje się wysoką zawartością cholesterolu przez co nie każdemu służy.

Główne zalety spożywania wątróbki:

  • wspomaga widzenie, zapobiega infekcjom narządu wzroku oraz zmniejsza ryzyko chorób np. zaćmy,
  • wspiera układ odpornościowy
  • działa przeciwnowotworowo,
  • wspomaga trawienie,
  • poprawia jakość snu, działa antystresowo,
  • wspiera kondycję włosów skóry i paznokci,
  • wspomaga pamięć.

Analizując wartości odżywcze wątróbki oraz zalety jej spożywania wydawać by się mogło, że jest to pokarm idealny i przyszłe mamy jak najbardziej powinny go spożywać, zwłaszcza z uwagi na wysoki poziom żelaza, którego często im brakuje. Jednak stanowisko lekarskie jest całkowicie odmienne a wątróbka w ciąży jest niezalecana, a nawet zakazana. Wynika to z wysokiej zawartości witaminy A, której nadmiar może działać toksycznie na rozwijający się w macicy płód. Przedawkowanie witaminy A może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem poronienia w I trymestrze ciąży oraz wystąpieniem wad wrodzonych na etapie dalszego rozwoju wewnątrzmacicznego dziecka.

Znane powiedzenie – „dawka czyni truciznę” i w tym przypadku znajduje potwierdzenie.  Dla porównania – dzienne zapotrzebowanie na witaminę A w ciąży wynosi około 750 µg, natomiast jej dawka w wątróbce to nawet 3 000 µg (na 100g produktu) – czyli ponad trzykrotnie więcej. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że „A” należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego kumuluje się w tkankach organizmu a wydalenie jej nadmiaru z moczem jest niemożliwe.

Przedawkowanie witaminy A może wiązać się także z przykrymi dolegliwościami u ciężarnej, są to np.:

  • drażliwość,
  • ból głowy,
  • ból mięśni,
  • nudności.

Nie należy jednak popadać w skrajności – jeśli wątróbka drobiowa była Twoją ciążową zachcianką i zdarzyło Ci się ją zjeść raz lub nawet kilka razy w większych odstępach czasu to bez obaw, najprawdopodobniej nie zaszkodziła ona Twojemu dziecku. Miej jednak na uwadze istniejące ryzyko i nie lekceważ go. Największe niebezpieczeństwo wynika z jedzenia wątróbki codziennie lub bardzo często, kiedy witamina A kumuluje się w organizmie. Zachcianki na konkretne produkty bywają oznaką niedoborów, w przypadku ciągłej chęci na zjedzenie wątróbki może warto byłoby przyjrzeć się stężeniu żelaza w organizmie. Jeśli ten temat jest Ci bliski możesz poruszyć go na najbliższej wizycie u położnej lub lekarza prowadzącego.

Niedobór witaminy A

Wiadomo już, że nadmiar witaminy A może okazać się szkodliwy, co w takim razie z niedoborem? Prawidłowy poziom witaminy A jest niezbędny dla rozwoju ciąży – wpływa na rozwój wielu narządów – m.in narządu wzroku, układu szkieletowego oraz odpornościowego, dlatego nie powinno się unikać ich dostarczania w pożywieniu.

Problem niewystarczającego stężenia witaminy A dotyczy zazwyczaj krajów słabiej rozwiniętych, w populacji polskiej praktycznie on nie występuje. Jednak warto znać objawy sugerujące ewentualny niedobór:

  • pogorszenie widzenia,
  • suchość skóry i oczu,
  • osłabienie kondycji włosów i paznokci,
  • spadek odporności,
  • trądzik.
Wątróbka drobiowa na talerzu, a także wątróbka w ciąży i czy można jeść wątróbkę w ciąży
Czy można jeść wątróbkę będąc w ciąży i czy wątróbka w ciąży może mieć negatywny wpływ na dziecko

Pamiętaj! Żadnych niedoborów nie można zdiagnozować wyłącznie na podstawie objawów – tym bardziej w ciąży! W przypadku ich podejrzenia należy skonsultować się z lekarzem lub położną prowadzącą ciążę. Tylko badania laboratoryjne określające stężenie witaminy A w surowicy krwi dają wiarygodny obraz stanu zdrowia.

Warzywa – bezpieczne źródło witaminy A

W okresie ciąży zaleca się przyswajanie dziennej dawki witaminy A przede wszystkim z warzyw. Zawarta w nich witamina A występuje w formie prowitaminy, czyli beta-karotenu. Jaka jest różnica? Spożywając obecny w produktach pochodzenia zwierzęcego retinol, dostarczamy gotową formę witaminy A w dawce, która jest zawarta w danym pokarmie. Natomiast w przypadku jedzenia warzyw bogatych w karotenoidy to nasz organizm sam wytwarza sobie witaminę A w ilości, która jest mu akurat potrzebna do wyrównania niedoboru. To oznacza, że nie ma ryzyka przedawkowania witaminy i nie należy obawiać się spożywania warzyw i owoców wysyconych tą prowitaminą.

Wykaz warzyw o najwyższej zawartości beta-karotenu

Warzywo

Zawartość β-Karotenu na 100g produktu

Marchewka

9938 µg

Jarmuż

5350 µg

Szpinak

4243 µg

Papryka czerwona

3165 µg

Sałata

1153 µg

Por

885 µg

Kapusta pekińska

840 µg

Pomidor

640 µg

Źródło: Kunachowicz H. i wsp. Tabele składu wartości odżywczej żywności. Wyd Lekarskie PZWL, Warszawa 2017

Wątróbka a karmienie piersią

Wiele kobiet zadaje sobie pytanie – czy można jeść wątróbkę przy karmieniu piersią, skoro w ciąży jest niezalecana? Jeśli jesteś miłośniczką wątróbki to odpowiedź z pewnością Cię ucieszy. Nie ma żadnych dowodów, aby jedzenie podrobów zwierzęcych przez matkę karmiącą było szkodliwe dla noworodka.

Jednak smażona wątróbka w dzień wyjścia ze szpitala może nie być najlepszych pomysłem z uwagi na ciężkostrawność – może niekorzystnie wpłynąć na samopoczucie matki po porodzie (wzdęcia, zaparcia). Stąd wynika szpitalne zalecenie stosowania diety lekkostrawnej we wczesnym połogu. Nie ma konieczności przestrzegania żadnych diet eliminacyjnych z uwagi na ryzyko kolki czy alergii u dziecka. Pokarm zjadany przez kobietę nie przechodzi do jej mleka - mleko kobiece powstaje na bazie składników odżywczych obecnych we krwi matki, wyłapywanych przez pęcherzyki mleczne, dlatego mama nie powinna się obawiać jedzenia ulubionych potraw.

Bibliografia:

  • Bastos Maia S., Rolland Souza AS., Costa Caminha MF. I wsp. Vitamin A and Pregnancy: A Narrative Review. Nutrients. 2019 Mar 22;11(3):681. doi: 10.3390/nu11030681. PMID: 30909386; PMCID: PMC6470929.
  • McEldrew EP., Lopez MJ., Milstein H. Vitamin A. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29493984.
  • https://drhealthbenefits.com/food-bevarages/meats/benefits-of-chicken-liver
  • Pietkiewicz, Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna 2017.
ikona podziel się Przekaż dalej