Witaminy w ciąży - które i kiedy suplementować? Położna wyjaśnia

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Witaminy w ciąży – najnowsze rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników

Suplementacja składników odżywczych u kobiet ciężarnych jest niezwykle istotną kwestią, choć jednocześnie budzi wątpliwości u niektórych mam. Największy problem dotyczy najczęściej tego, jaki preparat wybrać oraz jakie dawki mają zawierać witaminy ciążowe. Eksperci z Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego rozwiewają wszelkie wątpliwości i wydają regularnie rekomendacje dotyczące suplementacji w okresie ciąży. Co pewien czas wydawane są aktualizacje, aby wszelkie zalecenia były zgodne z najnowszymi doniesieniami medycznymi i naukowymi. Najnowsze z nich pochodzą z lipca 2020 roku.

Polscy specjaliści do spraw ginekologii i położnictwa wskazują, że:

• dieta w ciąży stanowi niezwykle ważny filar zdrowego rozwoju płodu;
• rutynowa suplementacja preparatami takimi jak multiwitamina nie jest zalecane;
• Polki powinny przyjmować suplementy zawierające: jod, witaminę D, kwas foliowy oraz kwasy omega (z DHA);
• zdrowe Polki nie muszą suplementować żadnych innych składników, jeśli nie cierpią na niedobory.

Suplementacja witaminy D3 – dlaczego warto?

Z uwagi na szerokość geograficzna, w której leży Polska, całe nasze społeczeństwo jest narażone na niedobory witaminy D3 (cholekalcyferolu). Zatem ryzyko to obejmuje również kobiety ciężarne. To właśnie one powinny szczególnie zadbać o utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy D. Wywiera ona bowiem bardzo dobry wpływ na organizm. Wpływa między innymi na gospodarkę fosforanowo-wapniową organizmu, a więc tym samym wspiera mineralizację kości. Ponadto, cholekalcyferol odpowiada za poprawne funkcjonowanie układu odpornościowego, endokrynnego, nerwowego i mięśniowego. Niedobór witaminy D3 w ciąży może:

• niekorzystnie wpływać na wzrost płodu;
• prowadzić do opóźnionego rozwoju u dziecka;
• zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej;
• zwiększać ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego;
• zwiększać ryzyko urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową;
• może prowadzić do rozwoju krzywicy i astmy u dziecka.

Rekomendacje PTG w sprawie stosowania witaminy D3 w ciąży

Najnowsze rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji cholekalcyferolu w czasie ciąży zalecają:

• dostosowywanie dawki suplementu z witaminą D3 do stężenia cholekalcyferolu oznaczonego z krwi;
• kobiety prawidłowym BMI u których nie stwierdza się niedoborów, powinny przez całą ciążę, połóg i okres laktacji przyjmować 1500-2000 IU witaminy D3/dobę,
• kobiety z BMI<30 powinny suplementować dawkę 4000 IU witaminy D3/dobę.

Suplementacja kwasu foliowego w ciąży – o tym nie zapomnij!

Kwas foliowy ma wiele imion. Niektórzy nazywają go kwasem listnym – z łaciny folum to właśnie liść. Inni używają jako nazwy witaminy B9, B11 oraz M. Jest to rozpuszczalny w wodzie folian, szczególnie istotny w czasie ciąży. Suplementacja kwasu foliowego zapewnia prawidłowy rozwój cewy nerwowej płodu, która stanowi zalążek dwóch najważniejszych struktur: mózgu i rdzenia kręgowego. Preparat kwasu foliowego warto przyjmować jeszcze na etapie przygotowań do ciąży. Zarodek bowiem często jest narażony na niedobory na etapie, kiedy niewiele z nas zdaje sobie w ogóle sprawę z tego, że jest w tym cyklu doszło do zapłodnienia. Koniecznie rozpocznij suplementację minimum 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę.

Witamina B9 (kwas foliowy) jest niezwykle ważna dla prawidłowego rozwoju płodu, ponieważ:

• wspiera rozwój układu nerwowego i krwiotwórczego;
• jest nieodzowna dla tworzenia i wzrostu komórek organizmu dziecka;
• uczestniczy w metabolizmie białek, aminokwasów oraz kwasów nukleinowych.

Kwas foliowy znajdziesz w wielu produktach, zarówno roślinnych, jak i mięsnych. Szczególnie bogaty w ten składnik jest szpinak, sałata i kapusta, ale również strączki, buraki, pomidory, orzechy, słonecznik, drożdże, jaja, czy wątroba. Mimo to, ponieważ witamina ta rozpuszcza się w wodzie, trudno jest dostarczyć sobie odpowiednią jej ilość z pożywieniem. Nie powinnaś dopuścić do niedoboru, który może spowodować:

• anemię megaloblastyczną;
• poronienie;
• niską masę urodzeniową płodu;
• wady wrodzone – szczególnie wady cewy nerwowej;
• zaburzenia w syntezie DNA płodu;
• nieprawidłowości w podziałach komórkowych u płodu.

Rekomendacje PTG w sprawie suplementacji kwasu foliowego w ciąży:

Suplementacja kwasu foliowego przez kobiety ciężarne powinna wyglądać następująco:

• każda kobieta w okresie rozrodczym powinna przyjmować kwas foliowy w dawce 0,4 mg/dobę;
• kobiety bez dodatkowych czynników ryzyka będące w I trymestrze ciąży (do 12. tygodnia ciąży) powinny przyjmować 0,4-0,8 mg kwasu foliowego na dobę;
• ciężarnym bez dodatkowych czynników ryzyka w II i III trymestrze zaleca się stosowanie 0,6-0,8 mg/dobę;
• pacjentki z dodatnim wywiadem w kierunku wad wrodzonych u płodu (szczególnie wad cewy nerwowej) powinny przez minimum 4 tygodnie przed planowanym poczęciem i do skończonego 12. tygodnia ciąży powinny stosować 4mg kwasu foliowego na dobę;
• kobietom ciężarnym z grupy podwyższonego ryzyka na 3 miesiące przed ciążą, przez całą ciążę, połóg oraz okres laktacji zaleca się przyjmowanie kwasu foliowego w dawce 0,8 mg na dobę.

Wspomniana grupa ryzyka obejmuje kobiety:

• stosujące leki: metotreksat, metforminę, sulfadiazynę, cholestyraminę lub leki przeciwpadaczkowe;
• z BMI wyższym niż 30 kg/m2 ;
• stosujące używki (papierosy, alkohol, narkotyki, nadużywające leki);
• po przebytej operacji bariatrycznej;
• chorujące przed ciążą na cukrzycę typu I lub II;
• cierpiące na choroby przewodu pokarmowego (celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna);
• z niewydolnością nerek lub/i wątroby.

Sprawdź także ten artykuł: Zdrowa dieta w ciąży - co powinna jeść kobieta ciężarna?

Suplementacja jodu w ciąży – czy to konieczne?

Ciąża to stan, w którym rośnie zapotrzebowanie organizmu ciężarnej na jod. Pierwiastek ten jest bowiem główną składową hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy (tarczycę). Te z kolei uczestniczą w dojrzewaniu wielu układów płodu: sercowo-naczyniowego, nerwowego oraz pokarmowego. Ponadto, jod zapewnia utrzymanie zrównoważonej gospodarki wodno-elektrolitowej. Wpływa też na rozwój płciowy. Zbyt niski poziom jodu w organizmie ciężarnej może:

• wywołać niedoczynność tarczycy (hipotyreozę) zarówno u matki, jak i płodu;
• opóźniać mielinizację neuronów oraz powodować uszkodzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN);
• zwiększać ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych;
• komplikować ciążę i zmniejszać szansę na jej donoszenie, przez co rośnie ryzyko porodu przedwczesnego i poronień;
• potęgować ryzyko wystąpienia głuchoty lub niedosłuchu u dziecka;
• zwiększać ryzyko opóźnienia umysłowego u dziecka;
• narażać płód na wady rozwojowe.

Suplementacja jodu w ciąży – wytyczne PTG

• Specjaliści PTG rekomendują suplementację jodu w dawce 150-200 mg/dobę przez całą ciążę przez wszystkie ciężarne, u których nie rozpoznano chorób tarczycy.
• U pacjentek ze stwierdzoną chorobą tarczycy zaleca się suplementację jodu jedynie pod opieką lekarza. W trakcie terapii należy oznaczać regularnie stężenie hormonów tarczycy oraz poziom przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO).

Dlaczego powinnaś przyjmować preparaty z DHA w ciąży?

Kiedy jesteś w ciąży, powinnaś rozpocząć suplementację długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA). Jest ich cała grupa, ale najważniejszy jest kwas dokozaheksaenowy (DHA), który:

• wspiera prawidłowy rozwój narządu wzroku, układu nerwowego oraz psychosomatyki dziecka;
• buduje tkankę nerwową.

Niedobór kwasu dokozaheksaenowego (DHA) w ciąży zwiększa ryzyko:

• stanu przedrzucawkowego;
• porodu przedwczesnego;
• urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową.

Aktualne rekomendacje w sprawie suplementacji DHA w ciąży

Eksperci PTGiP zalecają uzupełnianie jodu w ciąży w następujący sposób:

• suplementy z DHA w dawce co najmniej 200 mg/dobę;
• spożywanie tłustych ryb morskich oraz alg – powinny one stanowić główne źródło DHA w diecie ciężarnej;
• jeśli przyszła mama spożywa zbyt mało ryb, powinna zwiększyć dawkę DHA;
• pacjentki z grupy ryzyka porodu przedwczesnego powinny przyjmować dobową dawkę DHA: 1000mg.

Suplementacja żelaza w ciąży

Ciąża to wyjątkowy stan, kiedy dochodzi do znacznego zwiększenia objętości krwi krążącej w organizmie przyszłej mamy. Przyczynia się to do zwiększenia zapotrzebowania jej organizmu na żelazo. Składnik ten jest niezwykle istotny zarówno dla ciężarnej, jak i rozwijającego się w jej łonie płodu, gdyż jego niedobór prowadzi do:

• niedokrwistości;
• porodu przedwczesnego;
• hipotrofii płodu;
• dyskoordynacji czynności skurczowej macicy podczas porodu.

Zalecenia PTG w sprawie suplementów żelaza – co się zmieniło?

Dotychczasowe wytyczne PTG rekomendowały suplementację dawką 27-30 mg żelaza na dobę przez cały II i III trymestr. Pacjentki ze stwierdzonym niedoborem żelaza miały zwiększać dawkę suplementu i włączać dawki lecznicze. Najnowsze rekomendacje zmieniono! Obecnie, eksperci zalecają co następuje:

• każda pacjentka ciężarna już od pierwszej wizyty położniczej powinna wykonywać badania morfologii krwi z oznaczeniem stężenia ferrytyny;
• pacjentki w ciąży, u których powyższe badania dały prawidłowe wyniki nie powinny przyjmować suplementów żelaza;
• pacjentki z niedokrwistością z niedoboru żelaza (wykrycie stężenia hemoglobiny poniżej 11g/dl oraz obniżenie stężenia ferrytyny we krwi) powinny przyjmować preparaty żelaza przed 16 tygodniem ciąży;
• pacjentki po 16. tygodniu ciąży, u których stwierdzono poziom ferrytyny poniżej 60 mg/l powinny przyjmować 30 mg żelaza na dobę.

Jak widzisz suplementacja witamin w ciąży jest bardzo ważnym aspektem, o którym nie powinnaś zapominać, ani lekceważyć. Dieta oraz badania w czasie ciąży również wymagają szczególnej uwagi w tym okresie. Pamiętaj również, aby nie stosować żadnych suplementów oraz leków bez uprzedniej konsultacji z położną lub lekarzem prowadzącym twoją ciążę!