Zespół policystycznych jajników a ciąża - objawy, badania, leczenie

Zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników jest dosyć częstym zaburzeniem rozpoznawanym u kobiet. Występuje również pod angielskim skrótem PCOS – polycystic ovary syndrome. Nazwa tego zespołu pochodzi od obrazu jajników, który obserwuje się w badaniu USG. Szacuje się, że zespół policystycznych jajników dotyczy nawet 15% kobiet w wieku rozrodczym. W badaniach wykazano, że PCOS występuje rodzinnie. 20 – 30% sióstr oraz 25 – 50% matek pacjentek z rozpoznanym PCOS ma ten zespół. Przyczyną powstania PCOS są czynniki hormonalne, genetyczne oraz środowiskowe. Zespół policystycznych jajników występuje pod różnymi postaciami oraz z różnym nasileniem objawów. Aby można było postawić rozpoznanie zespołu policystycznych jajników, muszą być spełnione minimum 2 z 3 kryteriów opublikowanych w 2003 roku w Rotterdamie. Kryteriami tymi są:

• Oligoowulacja (rzadka owulacja) lub anowulacja (brak owulacji), o czym świadczyć mogą rzadkie miesiączki.
• Obraz policystycznych jajników w badaniu USG.
• Hiperandrogenizacja - nadmierne wydzielanie hormonów androgenów – męskich hormonów płciowych (stwierdzona poprzez badania biochemiczne lub poprzez objawy kliniczne).

Na czym właściwie polega wielotorbielowatość jajników? Jajniki są policystyczne (wielotorbielowate), jeśli stwierdza się zatrzymane w rozwoju pęcherzyki na jajnikach. Jak do tego dochodzi? W jajnikach kobiety istnieje określona liczba pęcherzyków pierwotnych. Z pęcherzyków pierwotnych rozwija się grupa pęcherzyków wzrastających, z których to jeden pęcherzyk zaczyna wzrastać i staje się pęcherzykiem dominującym. Dzieje się tak w prawidłowym cyklu miesiączkowym. Pęcherzyk dominujący wzrasta aż osiągnie odpowiednią wielkość i wtedy pęka. Z pęcherzyka tego zostaje uwolniona komórka jajowa, która może zostać zapłodniona. Moment ten nazywamy owulacją. Wielotorbielowatość jajników polega na tym, że w jajniku nie dochodzi do wzrostu pęcherzyka dominującego, który uwolniłby komórkę jajową. Zamiast pęcherzyka dominującego obecne są liczne, małe pęcherzyki na jajnikach o podobnej wielkości. Dlatego kobiety z PCOS albo owulacje mają rzadko, albo nie dochodzi do niej wcale.

Objawy zespołu policystycznych jajników

Objawy zespołu policystycznych jajników są zróżnicowane. Większość występujących objawów świadczy o tym, że zespół ten ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Pierwszym z objawów, który może świadczyć o PCOS są zaburzenia miesiączkowania. Dorosła kobieta powinna miesiączkować nie częściej niż co 21 dni oraz nie rzadziej niż co 35 dni. Cykle krótsze niż 21 dni oraz dłuższe niż 35 dni są nieprawidłowe i mogą, ale nie muszą świadczyć o zespole policystycznych jajników. Warto wiedzieć, że istnieją również inne przyczyny zaburzeń miesiączkowania, dlatego w celu postawienia diagnozy wykonuje się badania hormonalne.

Kolejnym objawem zespołu policystycznych jajników jest hiperandrogenemia, czyli nadmiar androgenów – męskich hormonów płciowych. Kobiety z PCOS mają zbyt wysoki poziom androgenów, czyli hormonów takich jak na przykład testosteron. Objawami hiperandrogenemii może być hirustyzm, czyli nadmierne owłosienie. W przypadku hirsutyzmy włosy są grube, mocno napigmentowane i rosną w miejscach typowo męskich (górna warga, podbródek, broda, szyja, klatka piersiowa, plecy czy wewnętrzna powierzchnia ud). Hirsutyzm dotyczy nawet 80% kobiet z PCOS. Nadmiar androgenów objawiać się może także poprzez objawiać może się poprzez występowanie trądziku czy łysienia typu męskiego (zwłaszcza w okolicy skroniowej).

Obraz policystycznych jajników w badaniu USG to kolejny objaw PCOS. O policystycznych jajnikach możemy mówić wtedy, kiedy w obrazie USG obserwuje się występowanie co najmniej 12 pęcherzyków o średnicy 2 – 9 mm, a także jeśli objętość jajnika wynosi co najmniej 10 cm³_.

Nadwaga i otyłość to objaw, który występuje w przypadku 40 – 60% chorych na PCOS kobiet. Otyłość szczególnie typu brzusznego jest jednocześnie środowiskowym czynnikiem ryzyka zachorowania na PCOS. Otyłość brzuszna nasila PCOS, a także prowadzi do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej oraz do obniżenia płodności poprzez zaburzenie równowagi hormonów steroidowych.

Z zespołem policystycznych jajników często wiążę się insulinooporność. Insulinooporność występuje nawet u około 70% kobiet z PCOS. Zaburzenie to polega na obniżonej wrażliwości tkanek naszego organizmu na insulinę. Insulina jest hormonem, który reguluje stężenie glukozy we krwi. Insulinooporność przyczynia się do zaburzeń w profilu lipidowym – powoduje wzrost stężenia triglicerydów i cholesterolu LDL oraz obniża poziom cholesterolu HDL. Zmiany te stanowią czynnik ryzyka chorób sercowo – naczyniowych oraz mogą nasilać rozwój cukrzycy typu 2.

Jeśli obserwujesz u siebie nieregularną miesiączkę, trądzik, nadmierne owłosienie, problemy z zajściem w ciążę, ale także objawy takie jak: problemy ze snem, zmęczenie czy zaburzenia lękowo – depresyjne – warto wybrać się do ginekologa i znaleźć przyczynę tych objawów. Sama diagnoza będzie już dużym krokiem naprzód. Sprawdź także ten artykuł: Badania przed ciążą, które warto wykonać – lista, ceny, porady.

Badania

Badania, które są konieczne, aby zgodnie z kryteriami rotterdamskimi postawić diagnozę PCOS to badania hormonalne z krwi oraz badanie USG ginekologiczne. Wskazane jest, aby badania z krwi wykonywać pomiędzy 3, a 5 dniem cyklu miesiączkowego. Wielotorbielowatość jajników związana jest z zaburzeniami hormonalnymi, dlatego sprawdzamy stężenia hormonów takich jak: testosteron, SHBG, androstendion, dehydroepiandrosteron (DHEA-S), hormon luteinizującego (LH), hormon folikulotropowego (FSH). W celu sprawdzenia czy dochodzi do owulacji, w drugiej fazie cyklu miesiączkowego zbadać można również progesteron.

Zespół policystycznych jajników a ciąża

Jednym z objawów zespołu policystycznych jajników jest niepłodność. Niepłodność u kobiet z PCOS spowodowana jest głównie z powodu, jakim jest brak owulacji lub rzadka owulacja. Należy jednak wiedzieć, że niepłodność (w porównaniu do bezpłodności) jest stanem odwracalnym. Zatem u kobiet z PCOS jak najbardziej istnieje szansa na ciążę. Uzyskanie ciąży może trwać po prostu dłużej niż u kobiet, które nie chorują na PCOS. Jak zajść w ciążę przy policystycznych jajnikach? Ciąża jest możliwa, jeśli w organizmie dojdzie do przywrócenia owulacji, co jest możliwe zarówno sposobami naturalnymi, jakim jest przede wszystkim modyfikacja stylu życia, a także za pomocą środków farmakologicznych. Samo zajście w ciążę zależy w głównej mierze od przebiegu PCOS. Kobiety z łagodnym przebiegiem w ciążę zachodzą łatwiej. Jeśli kobiety z PCOS miesiączkują, to niektóre z ich cyklów prawdopodobnie są owulacyjne i wtedy istnieje możliwość zajścia w naturalną ciążę. Jeśli kobiety z PCOS nie miesiączkują, to do owulacji nie dochodzi wcale, dlatego do zajścia w ciążę najprawdopodobniej potrzebne będą leki stymulujące owulację.

Jakie są objawy ciąży przy PCOS? Objawy ciąży przy PCOS są takie same, jak w przypadku ciąży u kobiety zdrowej. Jednak pierwszy objaw ciąży – brak miesiączki może być trudniejszy do rozpoznania. Dla kobiet, które miesiączkują regularnie brak miesiączki jest pierwszym sygnałem, który wskazywać może na ciążę. Kobiety z PCOS nie miesiączkują regularnie. Z tego względu ciąża u kobiety z PCOS może być rozpoznana przez nią później.

Czy możliwa jest ciąża po 30 u osoby z PCOS? Oczywiście, że jest możliwa, jednak należy wiedzieć, że sam PCOS jest czynnikiem niepłodności, a wiek kobiety jest dodatkowym czynnikiem, który wpływa na obniżenie płodności. Ciąża po 30 roku życia może być trudniejsza do uzyskania również dla zdrowej kobiety, dlatego przy planowaniu macierzyństwa warto brać wiek pod uwagę.

Policystyczne jajniki a poronienia

Poruszając zagadnienie: policystyczne jajniki a poronienia należy wspomnieć, że w grupie kobiet chorujących na zespół policystycznych jajników częściej stwierdza się poronienia. Częstość poronień wśród tych kobiet jest dwukrotnie wyższa niż wśród kobiet zdrowych. Utrzymanie ciąży u kobiet z PCOS może być trudniejsze z powodu zaburzeń hormonalnych takich jak: podwyższony poziom hormonu luteinizującego czy niedobór ważnego hormonu jakim jest progesteron. Z drugiej strony kobiety leczone farmakologicznie za pomocą środków indukujących owulacje mają większe prawdopodobieństwo tego, że zajdą w ciążę mnogą. Ciąża mnoga przy PCOS powstać może jako efekt stymulacji jajników, podczas której doszło do wystymulowania więcej niż jednego pęcherzyka jajnikowego.

Do czego prowadzi nieleczony PCOS?

Nieleczenie zespołu policystycznych jajników oprócz zmniejszonej szansy na zajście w ciążę zwiększa ryzyko zaburzeń i chorób takich jak: insulinooporność, cukrzyca typu 2, otyłość, zaburzenia lipidowe czy nadciśnienie tętnicze. Nieleczony PCOS zwiększa także ryzyko zachorowania na nowotwory błony śluzowej macicy. Zatem jak leczyć PCOS? Czy zespół policystycznych jajników jest uleczalny? Ile trwa leczenie policystycznych jajników? Może PCOS znika po ciąży, po porodzie? Niestety zespołu policystycznych jajników nie da się całkowicie wyleczyć. Nie istnieje leczenie przyczynowe, czyli takie, które likwidowałoby przyczynę tego zespołu. Jednak leczenie PCOS ma sens, ponieważ lecząc ten zespół wpływamy na zminimalizowanie objawów. Leczenie to poprawia komfort życia, wpływa na zmniejszenie ryzyka jego powikłań oraz zwiększa szanse na zajście w ciążę. Zaprzestanie leczenia zazwyczaj prowadzi do nawrotu objawów.

Jak leczyć PCOS?

Celem leczenia jest zmniejszenie produkcji androgenów, regulacja cyklów miesiączkowych oraz w przypadku kobiet starających się o ciążę - wywołanie owulacji, która jest konieczna do jej uzyskania. Zalecanym leczeniem jest przede wszystkim modyfikacja stylu życia. Jeśli dieta oraz aktywność fizyczna będą niewystarczające, włącza się leczenie farmakologiczne. Leczenie farmakologiczne polega najczęściej na przyjmowaniu środków antykoncepcyjnych (jeśli kobieta aktualnie nie planuje ciąży, to przyjmowanie środków antykoncepcyjnych pomaga uregulować cykl, wyciszyć jajniki, wyhamować produkcję androgenów, a także zapobiega powikłaniom PCOS). Leczenie farmakologiczne polega również na stosowaniu preparatów hamujących wydzielanie androgenów. W przypadku kobiet starających się o ciążę stosuje się leki indukujące (czyli wywołujące) owulację.

Co, jeśli mimo leczenia farmakologicznego nie udaje się zajść w naturalną ciążę? W przypadku nieskuteczności terapii farmakologicznej rozważa się zapłodnienie in vitro. A co z zabiegiem takim jak elektrokauteryzacja jajników? Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, chirurgiczne leczenie zespołu policystycznych jajników z zastosowaniem laparoskopii (np. elektrokauteryzacja jajników) może być rozważane wyłącznie u pacjentek, u których stymulacja owulacji nie przyniosła skutków oraz u pacjentek, które preferują leczenie operacyjne. Należy jednak wiedzieć, zabiegi chirurgiczne wiążą się z możliwymi komplikacjami. Jednym z nich jest możliwość obniżenia płodności po zabiegu.