Zgaga w ciąży - przyczyny i metody radzenia sobie z nią

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Zgaga w ciąży - skąd się bierze?

Zgaga w ciąży jest powszechnym zjawiskiem. W pierwszym trymestrze ciąży cierpi na nią 22% kobiet, w drugim - 39%, a w ostatnim - 72%. Uczucie zgagi jest efektem cofania się kwaśnej treści żołądkowej do dolnego odcinka przełyku. Często dochodzi do niej w efekcie refluksu żołądkowo-przełykowego, który jest częstą przypadłością wśród kobiet ciężarnych. Na refluks w ciąży cierpi ok. ⅔ przyszłych mam. Zgagę i refluks powoduje między innymi wzrost stężenia progesteronu w organizmie kobiety.

Progesteron jest żeńskim hormonem płciowym produkowanym przez jajniki i nadnercza. W czasie ciąży odpowiada m.in. za rozluźnianie i zmniejszenie napięcia mięśni gładkich, zapobiega tym samym ewentualnemu porodowi przedwczesnemu.

Wysokie stężenie progesteronu w ciąży wpływa również rozluźniająco na inne mięśnie w organizmie kobiety ciężarnej, np. na dolny zwieracz przełyku (LES- ang. lower esophageal sphincter). Fizjologiczne mięsień ten będąc w spoczynku jest stale napięty, dzięki czemu treść pokarmowa nie cofa się z żołądka do przełyku. U ciężarnych progesteron sprawia natomiast, że dolny zwieracz przełyku ulega rozluźnieniu, a to powoduje występowanie objawów refluksu.

Inne przyczyny zgagi w ciąży

Zwiększona ilość kwasu żołądkowego w żołądku to kolejna przyczyna zgagi w ciąży. W ciąży dochodzi do wzrostu produkcji kwasu żołądkowego, a to z kolei może prowadzić do zwiększonego cofania się treści żołądkowej do przełyku.

Wzrost macicy i płodu oraz zwiększenie ilości płynu owodniowego w kolejnych tygodniach ciąży powoduje zmianę położenia żołądka. Poza tym, perystaltyka przewodu pokarmowego ulega spowolnieniu. Wzrasta również ciśnienie śródbrzuszne, co również przyczynić się może do wystąpienia refluksu i uczucia zgagi.

Najbardziej niekorzystne są dwa ostatnie trymestry ciąży, gdyż powiększająca się macica zaczyna uciskać żołądek. Jeśli Twoje dziecko jest duże i ułożone w pozycji pośladkowej lub spodziewasz się bliźniąt, w 9 miesiącu ciąży objawy te mogą ulec nasileniu z powodu ucisku pod przeponą.

Zgaga w ciąży - objawy

Głównym objawem zgagi w ciąży jest uczucie pieczenia w klatce piersiowej tuż za mostkiem, które pojawia się po jedzeniu i trwa od kilku minut do kilku godzin.  Ponadto, mogą towarzyszyć Ci inne nieprzyjemne objawy, takie jak:

• ból w klatce piersiowej, zwłaszcza pojawiający się przy pochylaniu lub w pozycji leżącej;
• palenie w przełyku i gardle;
• trudności w połykaniu;
• kwaśny, słonawy lub gorzki smak w tylnej części jamy ustnej;
• przewlekły kaszel;
• ból gardła, chrypka.

W którym tygodniu ciąży pojawia się zgaga?

W czasie ciąży właściwie nie sposób uniknąć niestrawności - jest to zwyczajnie mniej przyjemna strona oczekiwania na dziecko. Niektóre pacjentki zaczynają uskarżać się na uciążliwe pieczenie i palenie w przełyku już we wczesnych etapach ciąży. Inne zgłaszają dyskomfort w 3 trymestrze, a prawdziwe szczęściary dopiero w 9 miesiącu!

Możesz więc spodziewać się wystąpienia zgagi na każdym etapie ciąży. W pierwszych tygodniach spowodują ją zmiany hormonalne, a w końcowym etape - ucisk powiększającej się macicy. Oba wymienione przyczyniają się do cofania treści żołądkowej wraz z kwasem do przełyku, podrażniając go. Warto więc wiedzieć, jak uporać się z dyskomfortem i co robić, aby zapobiec jego występowaniu.

Czego unikać przy zgadze w ciąży?

Istnieje wiele produktów i czynników, których powinnaś unikać, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia zgagi w ciąży. Należą do nich:

Pikantne i tłuste potrawy

Jeśli dokucza Ci zgaga, a jesteś fanką ostrych dań i meksykańskiej kuchni, mam dla Ciebie złą wiadomość. Pierwszym krokiem w walce ze zgagą jest wyeliminowanie pikantnych i tłustych potraw z diety. Dlaczego?

Pikantne potrawy zawierają zwykle składniki takie jak papryczka chili czy pieprz, które zawierają związki chemiczne zwane kapsaicyną i piperyną. Związki te mogą drażnić błonę śluzową żołądka i wywoływać nadprodukcję kwasu solnego, co prowadzi do zgagi.

Tłuste potrawy mają tendencję do spowalniania procesu trawienia, co prowadzi do zwiększonego ciśnienia w żołądku i zwiększonej produkcji kwasu solnego. Dodatkowo, tłuste potrawy często są ciężkostrawne i pozostają dłużej w żołądku, co może prowadzić do cofania się treści żołądkowej do przełyku i wywoływania zgagi. Sprawdź także ten artykuł: Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, skutki, leczenie.

Napoje gazowane

Napoje gazowane, w tym woda gazowana, zawierają dwutlenek węgla, który może powodować nagromadzenie gazów w jelitach i żołądku oraz wzdęcia. Zwiększają również objętość pokarmu w żołądku, przez co łatwiej o zarzucanie treści pokarmowej do przełyku. Ponadto, napoje często zawierają duże ilości cukru, który może powodować nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia zgagi.

Słodycze i czekolada - słodycze zwykle zawierają dużo cukru i tłuszczu (szczególnie tłuszczów nasyconych), co prowadzi do zwiększonego wydzielania kwasu żołądkowego.

Czekolada zawiera kofeinę, w związku z czym również może powodować zgagę. Ogranicz jej spożycie lub jedz małe kawałki. Jeśli masz ochotę na coś słodkiego, ale obawiasz się zgagi, wypróbuj pyszną alternatywę, czyli mleko z miodem. Taki napój powinien zaspokoić Twoją zachciankę.

Ciężkie posiłki - jedzenie zbyt dużych porcji jedzenia na raz może prowadzić do nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego oraz uczucia ciężkości po posiłku. W czasie ciąży opróżnianie żołądka ulega spowolnieniu, więc staraj się nie przesadzać z wielkością porcji. Nawet jeśli dokucza Ci wilczy głód gwarantuję, że zaspokoisz go posiłkiem o normalnych rozmiarach. Postaraj się odżywiać regularnie, w mniejszych porcjach, a unikniesz nieprzyjemności.

Co pomaga na zgagę w ciąży?

Jak widzisz dieta jest jednym z kluczowych czynników wpływających na występowanie zgagi u ciężarnych. Warto wprowadzić również inne nawyki. Oto domowe sposoby, które powinny Ci pomóc:

• Jedz mniejsze porcje, ale częściej. Możesz spróbować jeść 5-6 małych posiłków dziennie zamiast 2-3 dużych. Jeśli nie bardzo możesz pogodzić się z mniejszymi posiłkami, postaraj się zjeść posiłek główny w okolicach obiadowych, a wieczorny tak wcześnie, jak to możliwe. Zapewni to wystarczającą ilość czasu na przemieszczenie się pokarmów przez żołądek, minimalizując ryzyko wystąpienia zgagi przed położeniem się spać.
• Ogranicz spożycie produktów wzdymających (cebuli, pora, czosnku, strączków – fasoli, grochu, soczewicy, ciecierzycy) – powodują one wzdęcia, które nasilają dolegliwości.
• Unikaj nadmiaru kwaśnych owoców (pomarańcze, cytryny, grejpfruty) oraz warzyw (kiszone ogórki i kapusta) – zwiększają one wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
• Zamień chleb razowy na mieszany lub graham – pieczywo pełnoziarniste działa wzdymająco.
• Unikaj jedzenia na kilka godzin przed snem. Pozwoli to Twojemu żołądkowi strawić jedzenie przed snem i zmniejszy ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku. Odpowiednia przerwa między ostatnim posiłkiem, a snem to około 2 godziny.
• Jedz powoli. Podczas spożywania posiłków bądź uważna, każdy kęs przeżuwaj dokładnie. Nie spiesz się i nie rozmawiaj w trakcie jedzenia, a ograniczysz ilość połykanego powietrza, które również wyzwala uciążliwe pieczenie w przełyku.
• Unikaj pochylania się lub leżenia przez co najmniej 2-3 godziny po posiłku. Sięgając po coś z podłogi przyklęknij lub przykucnij zamiast zginać się w pół.
• Wybieraj luźne ubrania, które nie wywierają ucisku na brzuch i talię.
• Podczas snu unikaj leżenia płasko na plecach. Zamiast tego postaraj się spać na boku. Preferowana jest pozycja na lewym boku, która zapobiega uciskowi na żołądek i zmniejsza ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku.
• Śpij z głową ułożoną wyżej niż reszta ciała. W sklepach dostępne są specjalne kliny, które wsuwa się pod materac, aby unieść część na której spoczywa tułów.
• Zamiast kawy i czarnej herbaty, postaraj się pić herbatę z imbiru, rumianku lub korzenia mniszka lekarskiego.
• Ulgę podczas zgagi przynieść może również mleko, maślanka, czy kefir (ale uwaga: ilości większe niż 0,7L na dobę mogą nasilać dolegliwości).
• Pomocne będzie też siemię lniane. Łyżkę nasion siemienia zalej gorącą wodą i odstaw na 15 minut. Po tym czasie przecedź powstały “kisiel” przez sitko. Działa on powlekająco na przewód pokarmowy, przez co zmniejsza uczucie pieczenia w przełyku. Warto pić kisiel z siemienia jako pierwszą pomoc, gdy zaczynasz odczuwać zgagę.
• Sięgnij po substancje homeopatyczne, takie jak nux vomica, pulsatilla, natrum muriaticum.
• 4 krople olejku do aromaterapii z cytryny, pomarańczy lub neroli, połączone z jedną kroplą olejku z czarnego pieprzu dodaj do 5 ml olejku bazowego. Przygotowaną miksturą olejków masuj klatkę piersiową i górną część pleców.
• Żuj gumę po jedzeniu, aby pobudzić ślinianki do wydzielania śliny, która neutralizuje kwasy żołądkowe  w przełyku.
• Wypij szklankę wody z łyżką octu jabłkowego i łyżką miodu. Roztwór pij w momencie wystąpienia pierwszych objawów zgagi.
• Minimalizuj stres. Codzienny spacer, spotkania i rozmowy z przyjaciółmi i rodziną, medytacja, czy ćwiczenia oddechowe mogą przynieść Ci prawdziwą ulgę.

Ostra zgaga w ciąży - leczenie

Jeśli domowe sposoby leczenia zgagi nie dają efektów, a objawy utrzymują się lub nasilają pomimo stosowania powyższych porad, skontaktuj się z lekarzem.

Specjalista pomoże Ci dobrać odpowiednie leki  bezpieczne dla kobiet w ciąży i zaleci skuteczne dawkowanie. Obecnie farmakologiczne leczenie zgagi obejmuje stosowanie leków zobojętniających kwas żołądkowy, oraz inhibitorów pompy protonowej. Antagoniści receptora histaminowego H2 również są wykazują udowodnione działanie uśmierzające objawy zgagi.

Z uwagi na skuteczność i bezpieczeństwo przyjmowania, popularnością cieszą się również sole magnezowe i wapniowe (głównie węglany) i glinowe (dihydroksyglinowo-sodowy węglan). Sole te posiadają zdolność zobojętniania (a więc unieczynniania) kwasu solnego w żołądku. Leki te dostępne są w postaci pastylek, tabletek do ssania lub mleczka (białej zawiesiny). Zaczynają działać szybko, ale niestety działają przez krótki czas. Nie powodują zmniejszenia wytwarzania kwasu solnego w żołądku, a wpływają jedynie na bieżące ilości wytworzonego kwasu.

Zachowaj więc ostrożność i pilnuj się zaleceń, ponieważ nadmierne stosowanie soli magnezowych może przyczynić się do podrażnienia układu pokarmowego oraz wystąpienia biegunki.

Domowe sposoby leczenia zgagi, których powinnaś unikać

Uporczywa zgaga to problem wielu osób, nie tylko kobiet ciężarnych. Z tego powodu w Internecie znajdziesz wiele złotych porad. Pamiętaj jednak, że nosisz w swoim łonie życie! Sposoby, które jednym przynoszą ulgę, kobietom ciężarnym mogą zaszkodzić.

Soda oczyszczona (czyli wodorowęglan sodu w postaci białego proszku) jest jedną z substancji, na które powinna uważać każda przyszła mama. Co prawda uśmierza uciążliwe pieczenie w przełyku, ale nie powinnaś jej stosować. Picie sody prowadzi do zatrzymania wody w organizmie. Może także wywołać bóle brzucha, nudności, biegunkę i wzdęcia.

Dodatkowo powinnaś zdecydowanie unikać ziół takich jak kwiat lipy, dziurawiec i koper włoski.

Napar z kwiatu lipy ma działanie napotne, przez co zwiększa ukrwienie skóry. W skrajnych przypadkach jego działanie może doprowadzić do odpływu krwi z łożyska i niedotlenienia płodu.

Dziurawiec, choć wspomaga trawienie, to jednocześnie mocno uwrażliwia skórę i czyni ją podatną na oparzenia słoneczne.

Natomiast koper włoski zawiera anetol, który podawany na początkowym etapie ciąży może mieć działanie embriotoksyczne. Nie stosuj go więc w pierwszym trymestrze, a w 2 i 3 trymestrze pij napar jedynie doraźnie, w małych ilościach.

Czy zgaga jest niebezpieczna w ciąży?

Zastanawiałaś się zapewne, czy ostra zgaga może być niebezpieczna dla Twojego dziecka. Nie musisz się tego obawiać. Uporczywa, nawet ostra zgaga nie zaszkodzi ani Tobie, ani Twojemu maluszkowi. Powoduje jedynie spory dyskomfort, który na szczęście można zniwelować na wiele wspomnianych w artykule sposobów.

Bibliografia:

1. Tylec-Osóbka E., Wojtuń S., Gil J.: Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012, 8, 4: 315-323.
2. Świątkowska D.: Poradnik żywienia kobiet w ciąży. Instytut Matki i Dziecka.
3. Marrero JM, Goggin PM, de Caestecker JS, Pearce JM, Maxwell JD. Determinants of pregnancy heartburn. British Journal of Obstetrics and Gynaecology. 1992 Sep;99(9):731-734. DOI: 10.1111/j.1471-0528.1992.tb13873.x.
4. Richter JE. Review article: the management of heartburn in pregnancy. Aliment Pharmacol Ther. 2005;22(9):749-757. doi:10.1111/j.1365-2036.2005.02654.x.