Żylaki w ciąży a zdrowie – przyczyny, zagrożenia, leczenie

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Agnieszka MazelanikDrukujUdostępnij

Żylaki w ciąży

Ciąża to czas wielu zmian w organizmie. Większość z nich spowodowana jest działaniem hormonów – progesteronu oraz estrogenów. Hormony te mają wpływ również na układ żylny. Pod ich wpływem dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich, zmniejszenia oporu ścian żył i tym samym stają się bardziej podatne na rozciąganie. Ciąża jest okresem, w którym zmienia się również skład osocza. Dochodzi do zwiększonej lepkości i krzepliwości krwi. Zwiększa się także objętość krwi krążącej w organizmie. Częściej dochodzi do zastoju krwi. Wymienione czynniki mają wpływ na powstawanie niewydolności żylnej, której objawem są żylaki. Żylaki to najprościej mówiąc poszerzone żyły. Najczęściej zauważalne są jako fioletowe, rozgałęzione i poskręcane naczynia krwionośne. Swoim wyglądem mogą przypominać winogrona.

Do zmian w organizmie spowodowanych poprzez działanie hormonów dochodzi już w I trymestrze ciąży. W kolejnym trymestrze dochodzi kolejny czynnik sprzyjający powstawaniu żylaków. Jest nim powiększająca się macica, która powoduje ucisk na naczynia miednicy mniejszej, co dodatkowo utrudnia odpływ krwi do serca i tym samym przyczynia się do powstawania żylaków.

Jak powstają żylaki w ciąży? Krew w naszym organizmie krąży za pomocą tętnic oraz żył. Poprzez tętnice przepływa natlenowana krew w celu zaopatrzenia wszystkich tkanek i narządów naszego organizmu w tlen. Żyły natomiast transportują krew odtlenowaną z narządów do serca. Żyły mają utrudnione zadanie, ponieważ transport przez nie odbywa się niezgodnie z grawitacją. Krew w żyłach płynie „w górę”. Aby nie dochodziło do cofania się krwi oraz jej zastoju, w naszych żyłach występują zastawki. Zamykają i otwierają one światło żył, dzięki czemu krew płynie prawidłowo. Nieprawidłowa praca zastawek jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu żylaków. U kobiet ciężarnych dochodzi do poszerzania się żył, co wpływa między innymi na zaburzenie funkcji zastawek żylnych. Zastawki te mają trudności z domykaniem się. Jeśli dochodzi do cofania się krwi i zastoju krwi w żyłach – żyły zaczynają się coraz to bardziej poszerzać i w ten sposób tworzą się żylaki.

Żylaki miednicy mniejszej

Najczęstszym miejscem, z jakim kojarzymy występowanie żylaków są kończyny dolne. Nie jest to jednak jedyne miejsce ich występowania. Część kobiet cierpi z powodu żylaków miednicy mniejszej. Spowodowane są one niewydolnością żylną miednicy mniejszej. Najczęściej obserwuje się zaburzony przepływ krwi w jednej z żył jajnikowych. Niewydolność ta może powodować pojawienie się żylaków w okolicy sromu, krocza oraz warg sromowych.

Spora cześć ciężarnych doświadcza również żylaków odbytu, które są potocznie nazywane hemoroidami. Na ich występowanie duży wpływ mają zaparcia, które są kolejną dolegliwością ciąży. Aby uniknąć zaparć należy dbać o dobre nawodnienie organizmu, dużą ilość błonnika w diecie. Ważna jest także aktywność fizyczna oraz prawidłowe nawyki toaletowe.

Żylaki w ciąży - objawy

Do najczęstszych objawów niewydolności żylnej kończyn dolnych zaliczyć można:

• nasilające się uczucie ciężkości nóg, szczególnie mocno odczuwalne wieczorem, po całym dniu. Objaw ten zmniejsza się po odpoczynku,
• bóle i skurcze łydek, które najczęściej występują w nocy,
• ból nóg w trakcie chodzenia,
• świąd lub dyskomfort w okolicy kolan lub kostek
• opuchlizna wokół kostek,
• pojawienie się pajączków lub żylaków

Objawy niewydolności żylnej miednicy mniejszej:

• ból podbrzusza, który nasila się po dłuższym staniu/siedzeniu i przemija po położeniu się,
• ból po stosunku seksualnym,
• obrzęk lub mrowienie warg sromowych
• żylaki krocza, sromu lub odbytu

Przyczyny

Do najczęstszych przyczyn powstawania żylaków zaliczyć można:

• ciążę,
• czynniki genetyczne,
• wiek,
• rodzaj pracy i wymuszona przez nią pozycja,
• otyłość,
• wysoki wzrost,
• płaskostopie
• antykoncepcję hormonalną

Ciąża jest jednym z czynników predysponujących do powstawania żylaków. Dolegliwość ta występuje u około 25% kobiet ciężarnych. Wraz z wiekiem oraz z kolejnymi ciążami ryzyko wystąpienia żylaków się zwiększa. Kobiety, które były w ciąży więcej niż jeden raz mają dwukrotnie większe ryzyko rozwoju niewydolności żylnej. Ryzyko powstania żylaków zwiększa również krótki odstęp między ciążami.

Czynniki genetyczne mają bardzo duży wpływ na powstawanie żylaków. Szacuje się, że jeżeli oboje rodziców miało żylaki, to na 90% u ich potomstwa również dojdzie do ich rozwoju.

Rodzaj pracy i tryb życia– do występowania niewydolności żylnej przyczynia się długotrwałe siedzenie oraz stanie.

Otyłość również jest czynnikiem predysponującym, dlatego również z tego względu w czasie ciąży należy dbać o prawidłowy przyrost masy ciała. Maksymalny zalecany przyrost masy ciała w ciąży dla kobiet, których masa ciała przed ciążą była prawidłowa (zgodnie ze wskaźnikiem BMI) to 16 kg. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły na temat innych dolegliwości w ciąży.

Żylaki w ciąży - profilaktyka

Profilaktyka ma kluczową rolę w zapobieganiu wystąpienia żylaków. Jak zapobiegać wystąpieniu żylaków? Bardzo ważna jest ocena stanu wydolności żylnej jeszcze przed ciążą, ponieważ jak już wiadomo – ciążą jest czynnikiem predysponującym i będzie wpływać negatywnie na wydolność żylną. Z tego względu specjaliści zalecają ocenę stanu żył każdej kobiecie nawet na pół roku przed planowanym zajściem w ciążę.

Jednym z najbardziej skutecznych rodzajów profilaktyki chorób naczyń krwionośnych jest aktywność fizyczna. W czasie ciąży (jeśli kobieta nie posiada przeciwwskazań) aktywność fizyczna jest wskazana i ma naprawdę ogromną rolę. Wpływa na wzmocnienie organizmu, poprawia samopoczucie oraz pomaga w utrzymywaniu prawidłowej masy ciała.  Aktywność fizyczna przyczynia się nie tylko do zmniejszenia ryzyka wystąpienia żylaków, ale także do zmniejszenia odsetka nadciśnienia ciążowego, porodów przedwczesnych czy cięć cesarskich. Najbardziej zalecanymi formami aktywności fizycznej w czasie ciąży są: spacery, pływanie, aqua aerobik, a także jazda na rowerze stacjonarnym (który po prostu jest bardziej stabilny od zwykłego roweru). Pedałowanie ułatwia powrót żylny – na czym nam bardzo zależy w czasie ciąży. Odpowiednią aktywnością fizyczną są również ćwiczenia rozciągające oraz joga. Wysiłek fizyczny powinien być umiarkowany. Zaleca się wykonywanie ćwiczeń przez co najmniej 150 minut w tygodniu (3 - 4 razy w tygodniu po 30 – 60 minut).

Aby przeciwdziałać powstaniu żylaków należy unikać czynników, które przyczyniają się do ich powstawania. Zaleca się unikać długotrwałego siedzenia lub stania. Podczas stania dobrze jest co jakiś czas stawać na palcach. To proste ćwiczenie poprawia krążenie w kończynach dolnych. Zaleca się również zrezygnowanie z chodzenia na wysokich obcasach. Dobrym nawykiem jest odpoczynek z nogami uniesionymi do góry, spanie w pozycjach z nogami podniesionymi powyżej poziomu serca, a także stosowanie chłodnych pryszniców. Należy unikać wygrzewania się na słońcu oraz zażywania gorących kąpieli. Należy również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu.

Zagrożenia

Sama ciąża i okres porodu są czynnikami ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowo - zatorowej. Wystąpienie żylaków to kolejny czynnik predysponujący do jej wystąpienia, ponieważ zalegająca krew w naczyniach dużo łatwiej krzepnie. Dodatkowo ryzyko choroby zakrzepowo – zatorowej zwiększa na przykład unieruchomienie. Dlatego tak ważne jest stosowanie profilaktyki oraz dokonanie oceny stanu żył przed ciążą.

Leczenie

Leczeniem żylaków zajmują się flebolodzy oraz chirurdzy naczyniowi. Flebologia to nauka skupiająca się na diagnostyce oraz leczeniu chorób żylnych. Narzędziem, którego używa się w diagnostyce jest przede wszystkim USG Doppler - badanie obrazowe naczyń krwionośnych.

Jedną z metod leczenia jest kompresjoterapia. Kompresjoterapia polega na wywieraniu stopniowego ucisku, co wpływ na poprawę odpływu żylnego. W tym celu używa się specjalnych rajstop, podkolanówek lub pończoch uciskowych, które wspomagają mechanizm utrzymujący prawidłowe krążenie i odpływ krwi. Pończochy te wywierają stopniowany, zmniejszający się ucisk od kostek do ud. Rodzaj pończoch jest dokładnie dobierany dla konkretnej osoby pod względem rozmiaru oraz stopnia ucisku.

Kolejną zalecaną metodą jest fizjoterapia uroginekologiczna. Fizjoterapeuci stosują techniki, które między innymi usprawniają krążenie żylne, a także pomagają w zniesieniu nieprzyjemnych dolegliwości. Fizjoterapeuta uroginekologiczny pomoże w przyjmowaniu prawidłowej postawy ciała oraz nauczy prostych ćwiczeń, które odciążają miednicę i przynoszą ulgę.

Jeśli chodzi o domowe sposoby na bolące żylaki - będą nimi działania wymienione wyżej jako te profilaktyczne. Ulgę powinien przynieść odpoczynek z uniesionymi nogami czy zastosowanie chłodnego prysznica.

Na bolące żylaki nóg w ciąży zazwyczaj zalecana jest maść lub krem z wyciągiem z kasztanowca. Wyciąg z kasztanowca jest przebadaną i rekomendowaną substancją, która zmniejsza odczuwanie bólu, świądu oraz zmniejsza obrzęki. Należy jednak wiedzieć, że krem ten nie spowoduje, że żylaki znikną. Czasami dodatkowo zalecane są tabletki lub zioła. W niektórych przypadkach zachodzi konieczność stosowania leków przeciwzakrzepowych. Należy pamiętać, że wszelkie leki, tabletki i zastrzyki powinny być stosowane w czasie ciąży dopiero po konsultacji z osobą prowadzącą ciążę.

Jeśli chodzi o leczenie zabiegowe - aktualnie leczenie chorób żylnych jest bardzo nowoczesne. Wykorzystuje się przede wszystkim techniki laserowe oraz skleroterapie. Jeśli zachodzi konieczność wykonania zabiegu – wykonuje się go po okresie ciąży.

Bibliografia:

1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia tom 1. PZWL, Warszawa 2007
2. Iwanowicz – Palus G., Bień A.: Edukacja przeporodowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie. Warszawa 2020
3. Bień A.: Opieka nad kobietą ciężarną. PZWL, Warszawa 2009
4. Skorupińska A., Sekuła N.: Zmiany zachodzące w organizmie kobiet w ciąży. Kosmetologia estetyczna, 3 / 2017 /vol.6
5. Ropacka – Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G.H.: Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w czasie ciąży – część I. Ginekologia Polska, 2012
6. Zubilewicz R., Jaroszyński A.: Przewlekła choroba żylna, Forum Medycyny Rodzinnej, 2015