Łożysko po porodzie - jak wygląda wydalanie po porodzie?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Łożysko – czym jest?

Łożysko jest narządem, który rozwija się w czasie rozwoju zarodka, a dokładniej w okresie embriogenezy, czyli pierwszych 8 tygodni ciąży. Budują je komórki zewnętrznej warstwy pęcherzyka żółtkowego, której pierwotnym zadaniem jest dostarczenie substancji odżywczych do zarodka. W miarę rozwoju zarodka, komórki te przekształcają się w łożysko, które umożliwia wymianę substancji odżywczych i tlenu między matką a płodem. W pełni rozwija się w 18-20 tygodniu ciąży.

Jak wygląda łożysko?

Łożysko ma średnicę około 20 cm i waży 0,4 - 0,5 kg. Ma ono kształt krążka o grubości kilku centymetrów i średnicy około 15-20 cm, ale może mieć różne rozmiary i kształty.

Powierzchnia łożyska składa się z dwóch warstw:

• Warstwa płodowa łożyska jest gładka i pozbawiona naczyń krwionośnych, ma szarawy kolor. Na jej środku znajduje się przyczep pępowiny – biało-niebieski galaretowaty sznur, wewnątrz którego biegną dwie tętnice i jedna żyła, przez które płynie krew od matki do płodu i odwrotnie.
• Część matczyna łożyska jest bordowa, pofałdowana i zawiera naczynia krwionośne, przez które odbywa się wymiana substancji między płodem a matką. Na powierzchni łożyska mogą występować zwapnienia – skupiska soli mineralnych, takich jak węglan wapnia i fosforan wapnia, które tworzą twarde, białe i szorstkie punkty. Zwapnienia nie mają wpływu na przebieg ciąży czy porodu.

Łożysko – do czego służy?

Łożysko to narząd, który pełni wiele ważnych funkcji w czasie ciąży. Oto one:

• Wymiana substancji między płodem a matką. Łożysko umożliwia wymianę substancji między płodem a matką. Kosmki łożyskowe, które wyrastają z części płodowej łożyska, zanurzają się w błonie śluzowej macicy i tworzą powierzchnię wymiany, dzięki czemu tlen, dwutlenek węgla, składniki odżywcze i produkty przemiany materii są transportowane między krwią matki a płodu.
• Wytwarzanie hormonów. Łożysko wytwarza progesteron, estrogeny, gonadotropinę kosmówkową (hCG), laktogen łożyskowy i relaksynę. Hormony te wpływają na funkcjonowanie organizmu matki i płodu. Na przykład, progesteron pomaga utrzymać ciążę i zapobiega przedwczesnemu porodowi.
• Ochrona płodu. Łożysko chroni płód przed niekorzystnymi wpływami środowiskowymi i chorobami matki. Stanowi barierę między krwią płodu i matki.
• Filtracja.  Łożysko pełni funkcję filtru, usuwającego szkodliwe substancje z krwi płodu i chroniącego go przed infekcjami. Kosmki łożyskowe oddzielają krew płodu od krwi matki, ale jednocześnie umożliwiają wymianę składników odżywczych i gazów.
• Utrzymanie stałych warunków środowiska. Łożysko utrzymuje stałe warunki środowiska rozwoju płodu, takie jak temperatura, pH i stężenie soli.
• Zapewnienie odpowiedniej ilości krwi i składników odżywczych dla płodu. Łożysko reguluje przepływ krwi między matką a płodem, dostarczając odpowiednią ilość tlenu, składników odżywczych i hormonów dla płodu.
• Wspieranie układu odpornościowego. W trakcie ciąży, przeciwciała matki mogą przechodzić przez łożysko i dostawać się do organizmu dziecka. W ten sposób dziecko otrzymuje ochronę przeciwko chorobom, na które matka jest odporna. Chroni również przed większością infekcji bakteryjnych. Niestety nie chroni przed wirusami. Przeciwciała zapewniają dziecku odporność na około 3 miesiące po urodzeniu.

Łożyskowa wymiana substancji ma również swoje wady – niektóre substancje są przecież szkodliwe dla rozwijającego się dziecka. Należy zatem pamiętać, aby unikać używek oraz konsultować przyjmowanie leków z lekarzem lub położną. Ryzyko obejmuje też transport niektórych wirusów do płodu.

Łożysko po porodzie

Ostatni etap porodu polega na wydaleniu popłodu, czyli łożyska, pępowiny i błon płodowych. Łożysko po porodzie noworodka ulega procesowi odklejania od ściany macicy i zostaje wydalone z organizmu matki. W miarę obkurczania się macicy, stopniowo oddziela się od jej ściany i wraz ze skurczami przesuwane jest przez ujście szyjki macicy i kanał rodny. Wydalanie łożyska po porodzie trwa około 30-60 minut.

Podczas porodu łożyska, rodząca proszona jest o delikatne parcie, aby przyspieszyć i ułatwić poród łożyska. Łożysko po porodzie oddziela się od ściany macicy efektywniej, jeśli w tym czasie noworodek zostanie przystawiony do piersi lub jeśli rodząca masuje brodawki sutkowe – stymulacja sutków wywołuje endogenne wydzielanie oksytocyny, która pobudza macicę do skurczu. Proces ten można również przyspieszyć podając dożylnie oksytocynę w zastrzyku.

Ocena łożyska po porodzie

Łożysko po porodzie jest badane przez położną. Ocena łożyska obejmuje sprawdzanie jego powierzchni pod kątem kompletności i ewentualnych nieprawidłowości w budowie . Jeśli okaże się, że popłód jest niekompletny i resztki łożyska pozostały w macicy, konieczne będzie łyżeczkowanie macicy (łyżeczkowanie łożyska), gdyż stan taki zagraża rozwojem infekcji. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu. Polega on na mechanicznym oczyszczeniu jamy macicy z resztek łożyskowych za pomocą specjalnej łyżki.

Resztki łożyska po porodzie – objawy

Poród łożyska nie zawsze kończy się wydaleniem kompletnego popłodu. Jeżeli resztki łożyska pozostaną w macicy po porodzie, świeżo upieczona mama może odczuwać wiele objawów. Najczęstsze z nich to rozwój infekcji oraz krwawienie.

Objawy pozostawienia resztek łożyska mogą obejmować:

• Nieprawidłowe krwawienia - wydalanie tak zwanych odchodów połogowych po porodzie jest zupełnie normalne i trwa do 6 tygodni. Początkowo odchody mają kolor żywoczerwony oraz mogą zawierać brunatne, a nawet czarne skrzepy krwi. Z czasem odchody połogowe przybierają brązowy kolor, jest ich coraz mniej. Jednak jeśli krwawienie jest bardzo obfite, może to być objaw pozostawienia resztek łożyska.
• Gorączka - resztki łożyska pozostawione w macicy zaczynają zwyczajnie rozkładać się, co prowadzi do infekcji, której towarzyszy m.in. wysoka gorączka.
• Ból brzucha - ból brzucha może być oznaką infekcji lub wynikiem przedłużającego się krwawienia, które jest wynikiem pozostawienia resztek łożyska.
• Cuchnące odchody połogowe – odchody połogowe o nieprzyjemnym zapachu powinny skłonić do wizyty u położnej lub lekarza, gdyż często są oznaką infekcji wynikającej z pozostawienia resztek łożyska w macicy.
• Nieprawidłowe obkurczanie macicy – jeśli resztki łożyska pozostają w ścianie macicy po porodzie, macica nie będzie obkurczać się w prawidłowy sposób, co może skutkować między innymi obfitym krwawieniem w połogu.
• Zatrzymanie odchodów połogowych – jeśli pacjentka zauważy, że nagle przestała wydalać odchody połogowe, jest to sygnał ostrzegawczy, który powinien skłonić do wizyty u lekarza lub położnej. Może to być oznaka pozostawienia resztek w macicy. Sprawdź także ten artykuł: 9 miesiąc ciąży krok po kroku - dolegliwości, zalecenia, objawy porodu.

Niekompletne łożysko po porodzie – łyżeczkowanie macicy

Łyżeczkowanie łożyska to zabieg medyczny, który polega na oczyszczeniu jamy macicy po porodzie, gdy istnieje podejrzenie pozostawienia resztek łożyskowych. Zawartości jamy macicy usuwa się za pomocą narzędzia zwanego łyżką.

Łyżeczkowanie jest zazwyczaj wykonywane w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Lekarz używa łyżki, aby usunąć resztki łożyska z macicy, a następnie przeprowadza dokładne badanie, aby upewnić się, że macica została całkowicie oczyszczona.

Gdzie trafia łożysko po porodzie?

Łożysko po porodzie traktowane jest jako odpad medyczny i trafia zazwyczaj do przyszpitalnej spalarni. W ostatnich latach pojawia się jednak coraz więcej pytań o możliwość zabrania łożyska do domu lub odbycia porodu lotosowego, w którym to łożysko oraz noworodek nie zostają od siebie odseparowane po porodzie. Pępowina nie jest przecinana, a dziecko do domu wychodzi połączone z łożyskiem, które następnie zasypywane jest solą i ziołami, a na przestrzeni tygodni wysycha.

Środowisko medyczne jest jednak przeciwne tego typu praktykom, z uwagi na ryzyko infekcji noworodka oraz brak regulacji w zakresie zabierania odpadów medycznych do domu. Należy przedyskutować swoją sytuację z władzami szpitala oraz lekarzem i położną prowadzącymi ciążę i poród.

Zjedzenie łożyska po porodzie

Jedzenie łożyska po porodzie, zwane także placentofagią, jest praktykowane w niektórych kulturach od wieków. W ostatnich latach stało się to bardziej popularne, ale jest to kontrowersyjna praktyka, a jej korzyści dla zdrowia nie zostały potwierdzone przez badania naukowe.

Zwolennicy jedzenia łożyska twierdzą, że pomaga to w szybszym powrocie do równowagi hormonalnej, przyspiesza gojenie ran po porodzie, zwiększa poziom energii i ilość mleka u matki, a także pomaga w leczeniu depresji poporodowej. Jednakże nie ma żadnych solidnych naukowych dowodów na te twierdzenia.

Niektórzy eksperci ostrzegają przed jedzeniem łożyska ze względu na ryzyko zakażenia bakteryjnego, ponieważ łożysko jest miejscem, w którym bakterie mogą się rozwijać. Innym ryzykiem jest również zanieczyszczenie łożyska toksynami, które mogą wpłynąć na zdrowie matki i dziecka.

Dlatego też, zanim zdecydujesz się na jedzenie łożyska po porodzie, powinnaś porozmawiać z lekarzem lub położną i uzyskać od nich poradę w tym zakresie – jednak, mówiąc w skrócie, nie jest to zalecane.

Cena łożyska

Cena łożyska na czarnym rynku może sięgać kilkuset złotych. W Internecie znaleźć można również firmy, które produkują kapsułki ze sproszkowanego łożyska, natomiast ich koszt sięga nawet tysiąca złotych.

Bibliografia:

1. Kowalska A, Nowak E. (2018). Problemy związane z łożyskiem po porodzie. Ginekologia Polska, 89(5), 269-274.
2. Pijnenborg R, Vercruysse L, Hanssens M. (2006). The uterine spiral arteries in human pregnancy: facts and controversies. Placenta, 27(9-10), 939-958.
3. Nowacka A, Karczewska-Kupczewska M, Adamska A, Nikołajuk A, Zielińska H, Kowalska I, et al. (2019). Wpływ łożyska po porodzie na stan metaboliczny kobiet po porodzie. Endokrynologia Polska, 70(6), 548-555.