Nacięcie krocza w trakcie porodu - położna wyjaśnia

Opublikowano: 22.07.2024Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Jak wygląda nacinanie krocza podczas porodu?

Nacięcie krocza, znane również jako episiotomia (ang. episiotomy), to zabieg chirurgiczny polegający na przecięciu tkanek krocza (łac. perineum) – obszaru znajdującego się między wejściem do pochwy a odbytem. Wykonuje się je podczas porodu drogami natury, kiedy główka dziecka zaczyna wyłaniać się na zewnątrz, napinając tym samym okoliczne tkanki pochwy. Celem zabiegu jest ułatwienie przejścia dziecka przez kanał rodny oraz zapobieżenie niekontrolowanym pęknięciom, wynikającym ze słabej adaptacji tkanek do nadmiernego rozciągania.

Do wykonania episiotomii używa się specjalnych nożyczek do nacięcia krocza, które pozwalają na precyzyjne i kontrolowane cięcie. Zwykle nacięcie krocza ma długość od 2 do 4 cm, jednak jego dokładny rozmiar zależy od indywidualnych czynników śródporodowych oraz od umiejętności osoby wykonującej zabieg. Cięcie wykonuje się pod kątem 45 stopni, co pozwala na łatwe odtworzenie warunków anatomicznych podczas szycia oraz obniża ryzyko infekcji.

Co gorsze – nacięcie czy pęknięcie krocza?

Różnica pomiędzy nacięciem a pęknięciem krocza polega na tym, że pęknięcie jest spontaniczne, zatem może prowadzić do powstania nieregularnych i trudniejszych do zszycia ran. Natomiast nacięcie krocza jest wykonywane celowo przez położną lub położnika w odpowiednim momencie porodu – pozwala to na kontrolowanie głębokości i kierunku cięcia, dzięki czemu spada ryzyko niekontrolowanych i poważnych uszkodzeń tkanek.

Jakie mięśnie nacinamy?

Nacięcie krocza porównywalne jest do pęknięcia drugiego stopnia. Przecina się bowiem skórę i błonę śluzową, mięsień opuszkowo gąbczasty oraz mięsień poprzeczny powierzchowny krocza. 

Czy nacięcie krocza przy porodzie boli?

Krocze nacina się “na skurczu”, podczas którego cała uwaga rodzącej przekierowana jest na parcie i ból krocza związany z samym skurczem macicy. Nacięcie nie jest bolesne, w niektórych placówkach krocze znieczulane jest przed przeprowadzeniem procedury.

Kontrowersje wokół nacięcia krocza

Nacięcie krocza podczas porodu wzbudza kontrowersje zarówno wśród pacjentek, jak i specjalistów. Niektóre badania sugerują, że rutynowe wykonywanie episiotomii może przynosić więcej szkód niż korzyści, prowadząc m.in. do dłuższego czasu gojenia, nasilonego bólu po porodzie oraz ryzyka powikłań, takich jak infekcje czy przerosłe blizny. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca ograniczenie stosowania episiotomii do przypadków, w których jest ona medycznie uzasadniona, na przykład w sytuacjach zagrożenia zdrowia matki lub dziecka, kiedy to wykonanie episiotomii znacznie przyspiesza wydobycie dziecka.

American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) również podkreśla, że nacięcie krocza powinno być wykonywane tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne, a nie jako rutynowa procedura. Oba te stanowiska mają na celu promowanie bardziej świadomego i ostrożnego podejścia do episiotomii, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb rodzących.

Wskazania do nacięcia krocza podczas porodu

Episiotomia krocza jest zabiegiem stosowanym podczas porodu w sytuacjach, gdy istnieje ryzyko powikłań śródporodowych. Wskazania do nacięcia krocza podczas porodu obejmują kilka kluczowych sytuacji, w których celowe przecięcie tkanek może przynieść korzyści zarówno dla rodzącej, jak i dla noworodka.

Brak postępu porodu

Gdy drugi okres porodu przebiega powoli, a główka dziecka nie przesuwa się w dół kanału rodnego, nacięcie krocza podczas porodu może pomóc w przyspieszeniu tego procesu.

Duży płód

W przypadku, gdy dziecko jest duże i istnieje ryzyko poważnych pęknięć krocza, nacinanie podczas porodu bywa koniecznością. Episiotomia pozwala na zwiększenie miejsca dla rodzącej się główki, dzięki czemu spada ryzyko obszernego pęknięcia.

Zagrożenie dla dziecka

Zdarza się, że podczas porodu dobrostan dziecka ulega pogorszeniu – w takiej sytuacji kluczowe jest jak najszybsze wydobycie malucha, aby zapobiec poważnym komplikacjom zdrowotnym.

Nieelastyczne tkanki krocza

Tkanki krocza niektórych rodzących kobiet są mało elastyczne, przez co trudno adaptują się do wciąż rosnącego napięcia wywoływanego przez nacisk główki płodu. Nacięcie krocza w takich przypadkach pozwala na uniknięcie trudnych do zszycia pęknięć.

Ile czasu goi się krocze po nacięciu? Możliwe powikłania

Zazwyczaj nacięcie krocza goi się w ciągu 4 do 6 tygodni, a więc do końca okresu połogu, kiedy to organizm mamy powraca do równowagi sprzed ciąży. W pierwszych dniach po porodzie szwy po nacięciu krocza mogą powodować nasilony dyskomfort i ból, który z czasem stopniowo się zmniejsza. Istnieje kilka czynników, które wpływają na tempo gojenia rany:

1. Ogólny stan zdrowia matki oraz zdolności regeneracyjne jej organizmu.
2. Regularna higiena okolic intymnych jest niezbędna w unikaniu zakażeń.
3. Zbilansowana dieta bogata w witaminy i minerały wspiera regenerację tkanek.
4. Nadmierna aktywność fizyczna w okresie rekonwalescencji może opóźniać proces gojenia.

Możliwe powikłania po nacięciu krocza

Nacięcie krocza podczas porodu może wiązać się z pewnymi powikłaniami, choć nie zawsze muszą one wystąpić. Oto najczęściej spotykane komplikacje oraz sposoby ich zapobiegania:

Zakażenie rany po nacięciu krocza

Gdy rana nie jest odpowiednio pielęgnowana, drastycznie wzrasta ryzyko rozwoju infekcji. Objawia się ona zaczerwienieniem, obrzękiem, bólem oraz wysiękiem ropnej (często cuchnącej) wydzieliny.

Ból podczas stosunku po nacięciu krocza

Niektóre kobiety odczuwają dyskomfort lub ból podczas współżycia po porodzie. Powrót do aktywności seksualnej powinien nastąpić nie wcześniej, niż po ukończeniu połogu – wtedy mamy pewność, że rana w pełni się zagoiła.

Nietrzymanie moczu

Uszkodzenie mięśni dna miednicy podczas porodu może prowadzić do problemów z nietrzymaniem moczu. Ćwiczenia Kegla wprowadzone na kilka dni po porodzie pomagają wzmocnić te mięśnie i redukują ryzyko powikłań.

Blizna po nacięciu krocza. Jak ją pielęgnować?

Prawidłowa pielęgnacja blizny jest niezwykle ważna dla jej dobrego gojenia i minimalizacji ryzyka powikłań. Oto, jak dbać o krocze po nacięciu:

1. Aby zapobiec zakażeniu, ważne jest przemywanie okolic intymnych wodą z łagodnym środkiem myjącym o kwaśnym pH każdorazowo po skorzystaniu z toalety. Następnie należy delikatnie osuszyć ranę czystym ręcznikiem papierowym. Początkowo można stosować również spray z octenidyną.
2. Warto poprosić farmaceutę o polecenie maści zawierających np. alantoinę, panthenol lub wyciągi z cebuli, które wspomagają gojenie i poprawiają wygląd blizny. Nie należy ich jednak stosować, gdy rana jest jeszcze świeża.
3. Kiedy rana się zagoi, należy wprowadzić delikatny masaż krocza, który zwiększy elastyczność zbliznowaciałej tkanki i pozwoli uniknąć zrostów. Zaleca się skonsultowanie technik mobilizacji tkanek z fizjoterapeutą uroginekologicznym lub położną.

Aby zapewnić prawidłowe gojenie blizny po nacięciu krocza, należy unikać:

• Długotrwałego siedzenia,
• Noszenia obcisłych ubrań i bielizny uszytej z syntetycznych tkanin,
• Używania agresywnych środków higienicznych,
• Przedwczesnego stosunku seksualnego.

Jak uniknąć nacięcia krocza podczas porodu i czy to możliwe?

Prawdopodobnie każda przyszła mama pragnie uniknąć nacięcia krocza przy porodzie. Jak przygotować się do porodu, aby zmniejszyć ryzyko konieczności wykonania episiotomii?

Jak uniknąć nacięcia krocza?

Ćwiczenia Kegla

Regularne wykonywanie ćwiczeń Kegla wzmacnia mięśnie dna miednicy, zwiększa elastyczność tkanek krocza i pomaga w uniknięciu nadmiernego napięcia tej okolicy.

Masaż krocza

Masowanie krocza kilka tygodni przed terminem porodu pomaga zwiększyć elastyczność tkanek. Masaż polega na delikatnym rozciąganiu tkanek krocza od wewnątrz i jest szczególnie polecany od 34. tygodnia ciąży.

Odpowiednia pozycja do porodu

Wybór pozycji wertykalnych: kucanie, klęczenie czy poród w pozycji kolankowo-łokciowej, pozwala na lepsze wykorzystanie siły grawitacji i pomaga tkankom krocza lepiej zaadaptować się do rozciągania.

Kontrolowane oddychanie

Głębokie oddychanie i powolne wypuszczanie powietrza sprawia, że mięśnie (również te w miednicy mniejszej) rozluźniają się. Kontrolowane parcie w momencie wyłaniania główki (położna instruuje, aby powstrzymać się od gwałtownego parcia i w zamian delikatnie wydmuchiwać powietrze) zmniejsza ryzyko nacięcia.

Czy zawsze można uniknąć nacięcia krocza?

Mimo zastosowania powyższych metod, nie zawsze możliwe jest całkowite uniknięcie nacięcia krocza podczas porodu. Kiedy poród jest szybki, lub rodzący się płód jest duży, a tkanki krocza nieelastyczne, nacięcie krocza bywa koniecznością.

Poród bez nacięcia i pęknięcia – na czym polega ochrona krocza przy porodzie?

Ochrona krocza przy porodzie to technika, której celem jest minimalizowanie ryzyka pęknięć i uszkodzeń tkanek krocza podczas ostatniego etapu porodu. Oto metody ochrony krocza:

1. Ćwiczenia mięśni dna miednicy – Regularne ćwiczenia Kegla wzmacniają mięśnie dna miednicy, co może pomóc w kontrolowaniu napięcia krocza podczas porodu. Silne mięśnie dna miednicy mogą także przyspieszyć rekonwalescencję po porodzie.
2. Masaż krocza – Masaż krocza wykonywany od około 34. tygodnia ciąży zwiększa elastyczność tkanek. Technika polega na delikatnym rozciąganiu i masowaniu okolic krocza przez kilka minut dziennie, aby  przygotować tkanki do rozciągania podczas porodu.
3. Pozycje porodowe – Wybór odpowiedniej pozycji porodowej ma wpływ na ochronę krocza. Pozycje pionowe, takie jak klęczenie, kucanie, czy stanie, pozwalają zmniejszyć nacisk na krocze i ułatwić kontrolowane rozciąganie tkanek.
4. Kontrolowane parcie – Unikanie nadmiernego i gwałtownego parcia wspiera ochronę krocza. Zaleca się słuchanie wskazówek położnej i parcie w sposób kontrolowany, aby zmniejszyć ryzyko pęknięć.
5. Ciepłe kompresy – Stosowanie ciepłych kompresów na krocze podczas drugiego etapu porodu pomaga zwiększyć przepływ krwi i elastyczność tkanek, a to pomaga w ich ochronie.

Zalety porodu z ochroną krocza

Poród z ochroną krocza może przynieść wiele korzyści, zarówno krótkoterminowych, jak i długoterminowych:

• Mniejsze ryzyko poważnych pęknięć – Dzięki odpowiednim technikom ryzyko głębokich pęknięć krocza jest zredukowane.
• Szybsza rekonwalescencja – Mniejsze uszkodzenia tkanek oznaczają szybsze gojenie i mniej bólu i powikłań po porodzie.
• Lepszy komfort – Kobiety często doświadczają mniejszego dyskomfortu i bólu w okresie poporodowym, co pozytywnie wpływa na ich samopoczucie.

Bibliografia:

1. C. Armstrong, ACOG Recommends That Physicians Restrict Episiotomy, Practice Guideline Briefs, Am Fam Physician 2006;74(11):1970-1976, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2006/1201/p1970a.html [dostęp: 26.06.2024]
2. Intrapartum care for a positive childbirth experience, WHO recommendations, WHO 2018   https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/260178/9789241550215-eng.pdf;jsessionid=7E800B590A164DC7FC879E73B480D6FC?sequence=1 [dostęp: 26.06.2024]
3. WHO Reproductive Health Library, WHO recommendation on episiotomy policy, The WHO Reproductive Health Library 2018, https://bestdoulas.com/wp-content/uploads/2020/06/epiguidelines.pdf  [dostęp: 26.06.2024]
4. V. Kalis, K. Laine, J.W. de Leeuw, K.M. Ismail, D.G. Tincello, Classification of episiotomy: towards a standardisation of terminology, BJOG 2012, 119(5):522-6.
5. V. Veugopal, B. Deenadayalan, K. Maheshkumar, C. Yogapriya, Perineal Massage for Prevention of Perineal Trauma and Episiotomy During Labor: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Family and Reproductive Health 2022, 16(3): 162–169.