Poród kleszczowy bez tajemnic – położna wyjaśnia krok po kroku

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Paulina AmbroziakDrukujUdostępnij

Operacje położnicze

Przygotowując się do porodu, twoim zadaniem jest myśleć pozytywnie i nastawiać się na trochę bolesne, ale piękne przeżycia – w końcu zobaczysz i przytulisz swoje maleństwo! Czasami zdarzają się jednak momenty, które wymagają od położnej i lekarza szybkiej decyzji o przeprowadzeniu operacji położniczej.

W literaturze rozróżniamy cztery rodzaje operacji położniczych:

• nacięcie krocza,
• poród przy pomocy próżnociągu,
• poród kleszczowy,
• cięcie cesarskie.

Decyzję o przeprowadzeniu któregoś z zabiegów podejmuje się ze wskazań względnych i bezwzględnych. Pierwsze dotyczą sytuacji, kiedy pojawiły się komplikacje podczas porodu i dalsze wyczekiwanie może pogorszyć sytuację. Wskazania bezwzględne to takie, które zmuszają zespół medyczny do natychmiastowego zakończenia porodu w trosce o matkę i dziecko.

Nacięcie krocza

Episiotomia wykonywana jest w drugim okresie porodu, kiedy główka dziecka rodzi się na zewnątrz. Decyzję o nacięciu krocza podejmuje położna prowadząca poród, po uzyskaniu twojej zgody. Rozmowa na ten temat powinna być przeprowadzana w trakcie omawiania z tobą planu porodu – jeżeli oczywiście jest na to czas.

W obecnych czasach bardzo mocno stawiamy na ochronę krocza podczas porodu, jednakże mogą pojawić się komplikacje, które wymagają nacięcia, jak na przykład: stan zagrożenia życia płodu w kocowym etapie porodu, potrzeba użycia próżnociągu lub kleszczy czy ułożenie odgięciowe płodu.

Krocze zostaje znieczulone przed takim zabiegiem, więc nawet nie poczujesz nacięcia. Kiedy tylko maluch przyjdzie na świat, możesz swobodnie go kangurować, kiedy lekarz będzie zaopatrywał ranę.

Poród z vacuum

Przy pomocy próżnociągu wydobywa się noworodka na świat w drugim okresie porodu, kiedy doszło już do całkowitego rozwarcia szyjki macicy. Przed przystąpieniem do nałożenia przyssawki na główkę dziecka, musimy dokładnie ocenić warunki i postęp porodu oraz położenie ciemiączek.

Jak wygląda vacuum? Nie tak strasznie, jak zapewne sobie to wyobrażasz. Składa się z silikonowej lub plastikowej przyssawki i pompy, która wytwarza podciśnienie, aby pelota dobrze przylgnęła do główki dziecka.

Próżnociąg stosuje się w sytuacji zagrożenia płodu, przedłużającego się drugiego okresu porodu, wyczerpania rodzącej lub porodu drogami natury drugiego z bliźniaków. Aby dowiedzieć się więcej na temat tego zabiegu, przeczytaj artykuł: Vacuum w czasie porodu – położna wyjaśnia, na czym polega.

Cięcie cesarskie

Nazywana kolokwialnie cesarka jest zabiegiem najczęściej wykonywanym w położnictwie. Wzrost liczby wykonywanych cięć spowodowany jest bardzo niską umieralnością matki i noworodka, rozwojem medycyny oraz strachem kobiet przed naturalnym porodem.

Według Światowej Organizacji Zdrowia odsetek cięć cesarskich nie powinien przekraczać 15% wszystkich porodów. Niestety w Polsce cesarka wykonywana jest u ponad 50% rodzących. To jest bardzo dużo porodów – zdecydowanie zbyt dużo.

Rozwój medycyny doprowadził do sytuacji, kiedy cięcie cesarskie wykonuje się wielu więcej wskazań niż kiedyś – plus za możliwość ukończenia ciąży z mniejszym ryzykiem, minus za późniejsze konsekwencje. Pewnie wiele z was nie zdaje sobie sprawy z tego, że druga ciąża po zabiegu jest już ciążą podwyższonego ryzyka.

Dodatkowo, niefizjologiczne ukończenie porodu jakim jest cięcie cesarskie, wpływa na rozwój dziecka. Literatura mówi o częstszym występowaniu alergii, cukrzycy czy astmy u dzieci po cięciu niż u tych po porodzie fizjologicznym. Dlatego też cesarkę powinno wykonywać się tylko wtedy, kiedy korzyści z przeprowadzonego zabiegu są zdecydowanie wyższe od korzyści z porodu drogami natury.

Wskazania do cięcia cesarskiego dzielimy na:

• elektywne – nieprawidłowe położenie płodu, stan po 2 cięciach, wady macicy, choroby matki,
• pilne – dystocja szyjkowa, stan przedrzucawkowy, powtarzające się deceleracje tętna płodu, brak postępu porodu,
• nagłe – stanowiące bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia rodzącej i płodu, takie jak wypadnięcie pępowiny, pęknięcie macicy, przedwczesne oddzielenie łożyska lub ostre objawy zagrożenia płodu.

Technika wykonywania cięcia cesarskiego polega na otwarciu jamy brzusznej i macicy, wyciągnięciu płodu i zaszyciu macicy i powłok brzusznych. W prawie 100% przypadków blizna po cięciu jest pozioma i znajduje się bardzo nisko, w okolicy spojenia łonowego.

Taka technika przeprowadzania zabiegu ogranicza krwawienie podczas operacji oraz cechuje się bardzo małym prawdopodobieństwem powstawania zrostów lub pęknięć przy kolejnych ciążach. Jeżeli chcesz wiedzieć, czym jeszcze różni się poród naturalny od cesarski, przeczytaj artykuł: Ile trwa poród naturalny, a ile cesarskie cięcie? Położna wyjaśnia.

Kleszcze przy porodzie

Tematem dzisiejszego artykułu jest poród kleszczowy, a więc na nim skupimy większą uwagę. Wyobraź sobie, że kleszcze stosowane były już w starożytności! Przez setki lat używane one były do wydobywania martwych płodów, jednakże pod koniec XVI wieku bracia Chamberlen po raz pierwszy wykorzystali je przy porodzie żywego dziecka – ich konstrukcja stosowana jest do dzisiaj.

Kleszcze położnicze wyglądają, jak takie dwie duże łyżki z otworami w środku, którymi obejmuje się główkę dziecka. Kiedy w trakcie porodu drogami natury wystąpią komplikacje, kleszcze umożliwiają objęcie główki i wydobycie dziecka na zewnątrz.

Według American College of Obstetricians and Gynecologists wskazania do porodu kleszczowego są następujące:

• przedłużający się II okres porodu,
• widoczne zagrożenie płodu,
• wskazania matczyne,
• choroby serca u matki,
• dysfunkcja mięśniowa,
• wyczerpanie fizyczne rodzącej.

Standardowo II okres porodu rozpoczyna się w momencie pełnego rozwarcia szyjki macicy i kończy się wraz z urodzeniem się dziecka. Okres ten może trwać dwie, a nawet trzy godziny, jeżeli zastosowano znieczulenie zewnątrzoponowe. W sytuacji, kiedy czas się przedłuża, ginekolog może zadecydować o skorzystaniu z kleszczy położniczych i wydobyciu dziecka.

Kleszcze przy porodzie są również używane, kiedy w trakcie drugiego okresu porodu występują oznaki zagrożenia płodu – niewyrównujące się deceleracje tętna. Jeżeli główka dziecka znajduje się bardzo nisko w kanale rodnym, możliwe staje się założenie kleszczy, jednakże w przypadku, kiedy główka jest zbyt wysoko, stosuje się próżnociąg położniczy.

Rzadziej, ale także używa się kleszczy, kiedy pojawiają się przy ostatnim etapie porodu jakieś powikłania u matki. Zaburzenia pracy jej serca, osłabienie lub całkowite wyciszenie skurczów mięśnia macicy oraz wyczerpanie rodzącej – te sytuacje mogą nieść negatywne skutki, jeżeli nie zakończy się porodu natychmiastowo.

Jakie muszą być spełnione warunki, aby przeprowadzić poród kleszczowy:

• szyjka macicy musi być całkowicie rozwarta,
• wymiary miednicy nie mogą być zawężone,
• musi być pęknięty pęcherz płodowy,
• główka płodu musi znajdować się przynajmniej w próżni miednicy,
• główka nie może być zbyt duża (wodogłowie) oraz zbyt mała do kleszczy (wcześniak),
• płód musi być żywy.

Sprawdź także ten artykuł: Jak wygląda poród? Położna wyjaśnia krok po kroku.

Przebieg porodu kleszczowego

Jeżeli lekarz podejmie decyzję o użyciu kleszczy położniczych, należy najpierw przygotować ją do zabiegu w możliwie najszybszym czasie. W tym wypadku stosuje się cewnik Foleya, aby opróżnić pęcherz rodzącej i zwiększyć miejsce przechodzącej główce.

Przed założeniem kleszczy, znieczula się oraz nacina krocze, aby zapobiec urazom krocza i odbytu. Wydobywanie główki w ten sposób dokonuje się znacznie szybciej niż w przypadku fizjologicznego porodu i tkanki krocza mogą ulec rozerwaniu, stąd konieczne jest nacięcie.

Po dokładnym zbadaniu ułożenia główki, lekarz zakłada jedno ramię kleszczy po boku główki dziecka, a po chwili drugie ramię, aby dokładnie dopasować ich kształt do rodzącej się głowy płodu. Kiedy kleszcze zostaną dokładnie nałożone, zamyka się specjalny zameczek, aby oba ramiona były połączone.

Spokojnymi ruchami lekarz rozpoczyna wydobywanie główki dziecka na zewnątrz. W najlepszym wypadku, powinien współpracować z rodzącą i wysuwać kleszcze wraz z dzieckiem w trakcie skurczu mięśnia macicy. Kiedy główka znajdzie się już na zewnątrz, kleszcze są ściągane, a dalszy ciąg porodu przebiega fizjologicznie – rodzą się barki dziecka, później tułów i nogi.

Powikłania u matki i rozwój dziecka po porodzie kleszczowym

Poród kleszczowy może nieść za sobą nieprzyjemne konsekwencje dla matki, jeżeli przeprowadzony zostanie zbyt nagle i niezgodnie z techniką. Jeżeli lekarz nie wykonuje pociągnięć wraz z parciem rodzącej i nie bierze pod uwagę również przerw między skurczami, może doprowadzić do urazu krocza, którego tkanki nie są w stanie tak szybko dostosować się do sytuacji.

Możliwe urazy u matki to:

• pęknięcie krocza (pomimo nacięcia),
• pęknięcie pochwy,
• pęknięcie szyjki macicy,
• rozdarcia łechtaczki,
• uszkodzenie mięśni dźwigaczy odbytu.

Zapewne siedzisz teraz przed ekranem z szeroko otwartymi i przestraszonymi oczami… Spokojnie, tylko bez zbędnej paniki – poród kleszczowy to zaledwie 5% wszystkich porodów, więc istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, że trafi akurat na ciebie. W dodatku, te powikłania zdarzają się bardzo rzadko i są zaopatrywane zaraz po porodzie.

Jeżeli doszło do urazu krocza, okres połogu może być trochę trudniejszy dla ciebie ze względu na dolegliwości bólowe. Położne na oddziale, a później położna środowiskowa wytłumaczą ci, jak ważna w tym okresie jest higiena miejsc intymnych i rany krocza, kiedy można ściągnąć szwy oraz, jak radzić sobie z bólem, nawet jeżeli karmisz piersią – nie bój się zadawać pytań i rozwiewać wszystkich wątpliwości.

Jeżeli obawiasz się, że twoja pochwa po takim porodzie będzie zbyt rozciągnięta, to zapraszam cię do lektury artykułu: Pochwa po porodzie siłami natury – jakie zmiany zachodzą?, w którym przeczytasz o wielu możliwościach naprawy dróg rodnych po porodzie.

Jeżeli chodzi o dziecko po porodzie kleszczowym, to najczęstszym powikłaniem jest wystąpienie krwiaków i siniaków na główce w kształcie łyżek kleszczy, które znikają same w ciągu kilku pierwszych dni po porodzie. Możliwe, że noworodek w pierwszej minucie nie zdobędzie 10 punktów w skali Apgar, ale to nie znaczy, że dzieje się z nim coś złego – może być po prostu zmęczony przedłużającym się porodem.

Bardzo rzadko zdarza się, że dochodzi do uszkodzeń splotu nerwowego lub czaszki, jeżeli jednak krwiaki utrzymują się zbyt długo, pediatra powinien wykonać badanie ultrasonograficzne główki, aby upewnić się, że nie ma powodu do niepokoju.

Pamiętaj, nie obawiaj się porodu kleszczowego na zapas – zabieg wykonuje się tylko w sytuacji ratowania zdrowia i życia twojego oraz noworodka. Obecnie bardzo często lekarze decydują się jednak na skorzystanie z vacuum przy porodzie, a nawet podejmują decyzję o szybkim cięciu cesarskim. Najważniejsze, abyście razem z maluszkiem mogli szczęśliwie przytulać się do siebie po porodzie.

Poród kleszczowy nie ma wpływu na ponowne zapłodnienie, a więc druga ciąża jest jak najbardziej możliwa. Poinformuj jednak swojego lekarza prowadzącego o przeprowadzonym zabiegu podczas pierwszego porodu oraz nie zapomnij uprzedzić położnej prowadzącej twój kolejny poród.