Vacuum w czasie porodu – położna wyjaśnia, na czym polega

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Paulina AmbroziakDrukujUdostępnij

Jak wygląda poród fizjologiczny?

Porodem nazywamy czas, od momentu wystąpienia regularnej czynności skurczowej mięśnia macicy, aż do dwóch godzin po urodzeniu płodu i popłodu. Cały ten okres podzielony jest na 4 części:

• I okres porodu – od rozpoczęcia regularnej czynności skurczowej mięśnia macicy i rozwierania się szyjki macicy do pełnego rozwarcia,
• II okres porodu – liczymy od całkowitego rozwarcia szyjki macicy do porodu dziecka,
• III okres porodu – jest to czas od narodzin malucha do urodzenia się popłodu, czyli pępowiny, łożyska i błon płodowych,
• IV okres porodu – tak nazwaną jest dwugodzinna obserwacja mamy po porodzie.

W trakcie pierwszego i drugiego okresu porodu, noworodek wykonuje określone ruchy – cztery zwroty – aby prawidłowo przejść przez kanał rodny, pokonując po kolei: przestrzeń wchodu miednicy, próżni, cieśni i wychodu.

Na samym początku główka płodu wstawia się poprzecznie w przestrzeń wchodu miednicy i gdy osiąga wysokość kresy granicznej, dokonuje się pierwszy zwrot, czyli przygięcie bródki do klatki piersiowej. Jest to na tyle istotne, iż zmniejsza się dzięki temu obwód części przodującej i maluch przechodzi do próżni z najmniejszą płaszczyzną główki, podpotyliczno-ciemieniową.

Kolejny, drugi zwrot (nazywany zwrotem wewnętrznym), dokonuje się na wysokości międzykolcowej. Główka dziecka wstawia się w wymiar prosty, gdzie potylica skierowana jest do spojenia łonowego mamy, a buźka do kręgosłupa.

Trzecim zwrotem nazywamy moment dotarcia do przestrzeni wychodu i urodzenia się głowy. Główka płodu musi pokonać zagięcie osi kanału rodnego, a następnie zaczyna się odginać, aby po kroczu wytoczyć się na zewnątrz. Najpierw rodzi się przedgłowie, później czoło, reszta twarzyczki i na końcu bródka.

Czwarty zwrot, zewnętrzny, możemy już sami zaobserwować, gdyż dokonuje się z główką na zewnątrz. Twarz malucha odwraca się w kierunku uda matki, prawego lub lewego. Tym zwrotem kierują rodzące się barki, które będące w wymiarze poprzecznym, ustawiają się do wymiaru skośnego lub prostego, aby swobodnie wytoczyć się na zewnątrz. Więcej szczegółów na temat przebiegu porodu znajdziesz w artykule: Fazy porodu naturalnego – położna omawia krok po kroku.

Próżnociąg ginekologiczny i szczypce porodowe – co to jest?

Teraz, skoro już wiesz, jak przebiega poród fizjologiczny bez powikłań, przejdźmy do naszego dzisiejszego tematu, mianowicie poród z vacuum. Zacznijmy od omówienia budowy i działania obu przyrządów – chcę, abyś zachowała spokój i była w pełni świadoma tego co się dzieje, gdy w trakcie twojego porodu wystąpi konieczność użycia któregoś z nich, a będzie już za późno na cesarkę.

Zacznijmy od dobrej wiadomości: kleszcze lub próżnociąg ginekologiczny są stosowane tylko w trakcie około 5% porodów drogami natury. Jeżeli poród z vacuum czy poród kleszczowy przytrafi się akurat tobie, to znaczy, że nie było już odwrotu i maluszek musiał zostać wydobyty drogą pochwową w jak najszybszym czasie.

Szczypce porodowe i poród kleszczowy – oba te zagadnienia brzmią przerażająco, prawda? Spokojnie, niejednokrotnie skorzystanie z kleszczy przy porodzie uratowało życie noworodka. Ich nazwa pochodzi od wyglądu i budowy – przypominają takie duże kleszczyki, które składają się z dwóch łyżek z okienkiem. Każda z nich ma specjalne wygięcie dopasowujące się do główki płodu i drugie, dopasowujące się do miednicy. Mają one za zadanie pokierować główką płodu wzdłuż kanału rodnego.

Próżnociąg położniczy, na którym się dzisiaj skupimy, wygląda na pewno mniej przerażająco niż szczypce porodowe. Składa się z peloty z przyssawką oraz uchwytu, do których podłączona jest specjalna pompa.

Poród z vacuum

Użycie próżnociągu, tak jak i kleszczy, jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy poród odbywa się w położeniu płodu podłużnym główkowym. Nie można żadnego z tych narzędzi założyć na nóżki czy pośladki dziecka. Przed użyciem próżnociągu lekarz musi dokładnie ocenić zastane warunki: określić wysokość główki, zbadać położenie szwów oraz przygięcie.

Specjalnie dostosowana do główki dziecka pelota zostaje wprowadzona do pochwy i ułożona na główce płodu jak najbliżej ciemienia tylnego, co zapewni poród główki najmniejszym jej wymiarem. Następnie, podłączona pompa wytwarza podciśnienie, które sprawia, że pelota zostaje przyssana do główki. Pociągając za uchwyt, lekarz wydobywa główkę na zewnątrz przy współpracy z rodzącą.

Najlepiej, kiedy wytaczanie główki odbywa się na skurczu, a rodząca pomaga poprzez parcie. Przed urodzeniem się główki, lekarz znieczula krocze i wykonuje episiotomię (nacięcie krocza), aby zmniejszyć ryzyko jego pęknięcia przy tak szybkim wytaczaniu głowy. Reszta porodu przebiega standardowo. Sprawdź także ten artykuł: Jak wygląda poród? Położna wyjaśnia krok po kroku.

Wskazania i przeciwwskazania vacuum przy porodzie

Do obowiązków położnej prowadzącej poród należy monitorowanie stanu ogólnego matki i dziecka oraz postępu porodu. Według standardów tętno płodu w pierwszym okresie porodu osłuchuje się co 15 minut, a w trakcie drugiego okresu porodu – po każdym skurczu.

Są sytuacje, kiedy zapis kardiotokograficzny (KTG) musi być prowadzony przez cały czas trwania porodu, np. indukcja porodu oksytocyną, nieprawidłowe wcześniejsze zapisy KTG, nieprawidłowe umiejscowienie łożyska czy poród przedłużający się. Dzięki badaniu KTG możemy obserwować, jak płód adaptuje się do nowej sytuacji i czy nic mu nie zagraża.

Dzięki kontroli akcji serca płodu i stanu rodzącej widzimy, czy poród przebiega prawidłowo, czy wymaga interwencji lekarza. Do wskazań zakończenia porodu przy użyciu próżnociągu położniczego należą:

• objawy zagrożenia płodu,
• zagrażające niedotlenienie śródporodowe,
• zaburzenie przepływu krwi w pępowinie,
• przedłużający się drugi okres porodu,
• wyczerpanie rodzącej,
• choroby serca i układu oddechowego u matki,
• ryzyko oddzielenia się siatkówki oka rodzącej,
• nadciśnienie tętnicze,
• wstrząs u matki,
• poród drogami natury drugiego bliźniaka.

W przypadku wystąpienia któregokolwiek z wyżej wymienionych wskazań, lekarz musi podjąć decyzję o sposobie zakończenia porodu. W większości wypadków, zwłaszcza jeżeli główka dziecka znajduje się jeszcze wysoko w kanale rodnym, zapada decyzja o wykonaniu zabiegu cięcia cesarskiego.

Jeżeli jest już za późno na cesarkę, lekarz decyduje o użyciu narzędzi położniczych, próżnociągu lub kleszczy, w zależności od tego, które są dostępne w danej chwili na Sali porodowej. Przed porodem możesz dowiedzieć się w wybranym przez siebie szpitalu, z jakich metod korzysta dana placówka.

Aby móc przeprowadzić poród z vacuum muszą być spełnione określone warunki: rozwarcie szyjki macicy musi być całkowite, wymiary miednicy nie mogą być zawężone, musi być pęknięty pęcherz płodowy, a główka dziecka musi być w ułożeniu możliwym do założenia peloty. Opierając się na tych warunkach, do przeciwwskazań zaliczamy:

• zachowane błony płodowe,
• nieprawidłowe ułożenie płodu,
• niecałkowite rozwarcie się szyjki macicy,
• niewspółmierność porodowa, makrosomia płodu,
• znieczulenie ogólne matki,
• brak czynności skurczowej mięśnia macicy,
• zerowa współpraca z rodzącą.

Chcę żebyś wiedziała, że zastosowanie próżnociągu jest dla ciebie bardzo bezpiecznym zabiegiem, a powikłania występują znacznie rzadziej w porównaniu z użyciem kleszczy. Do urazów pochwy dochodzi zaledwie u 1,5% rodzących, a uraz szyjki macicy występuje tylko u 0,5% kobiet.

Skutki uboczne i konsekwencje dla dziecka

Prawidłowe użycie vacuum przy porodzie uznaje się za bezpieczną metodę zakończenia porodu, jednakże nie zapominajmy, że nie jest to poród fizjologiczny tylko zabiegowy, a więc ryzyko powikłań dla matki i dziecka niestety istnieje.

Jak już wspomniałam, powikłania u matki zdarzają się bardzo rzadko, to dziecko jest bardziej narażone na skutki uboczne takiego porodu. Chcę cię uspokoić – ryzyko powikłań nie jest duże i zazwyczaj kończy się na niegroźnych obrażeniach zewnętrznych. Poród z vacuum może spowodować u malucha:

• obrzęki i zasinienie na główce noworodka w kształcie zastosowanej przyssawki, które wchłaniają się same po kilku dniach,
• otarcia naskórka,
• wybroczyny krwotoczne lub krwiaki w miejscu ułożenia peloty,
• krwawienia wewnątrzczaszkowe, wymagające od neonatologów przeprowadzenia badania USG głowy dziecka – zazwyczaj ustają same po kilku dniach.

Pomimo konsekwencji, poród zabiegowy wykonywany jest tylko w wyjątkowych sytuacjach, z myślą o dobru noworodka. Lekarz podejmuje decyzję o zakończeniu porodu przy użyciu vacuum lub kleszczy tylko wtedy, kiedy występuje stan zagrożenia życia płodu przy próbie kontynuowania porodu fizjologicznego.

Nie nastawiaj się na wystąpienie powikłań w trakcie porodu, gdyż znakomita większość z nich przebiega naprawdę gładko. Bądź jednak świadoma możliwości użycia narzędzi położniczych i nie wpadaj w panikę. Twoim zadaniem, w takiej sytuacji, jest słuchanie poleceń lekarza i pełna współpraca dla dobra twojego maluszka.

Poród zabiegowy to dosyć spora ingerencja w ciało rodzącej. Rozpoczynając od potrzeby założenia cewnika do pęcherza moczowego, celem opróżnienia go z moczu, poprzez możliwość lekkich urazów pochwy, na nacięciu krocza kończąc. Z tego względu możesz być bardziej zmęczona po porodzie i trochę dłużej dochodzić do siebie, niż po porodzie fizjologicznym.

Zapamiętaj jedną, ważną rzecz – to nie jest twoja wina, że poród został zakończony kleszczami lub próżnociągiem. W położnictwie tak się czasem zdarza, że pojawiają się sytuacje nagłe i trzeba interweniować. Bądź zawsze dobrej myśli, zaufaj położnej prowadzącej poród i współpracuj, jak najlepiej potrafisz – w ten sposób zmniejszasz ryzyko powikłań okołoporodowych.

Bibliografia:

1. G. H. Bręborowicz, Położnictwo, tom 1, wydanie III, red. naukowa G.H. Bręborowicz, K. Czajkowski, Warszawa 2020.
2. J. W. Dudenhausen, W. Pschyrembel, Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, tłum. K. Powolny wydanie V,Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
3. K. Stawicka, B. Kotlarz, Opieka nad kobietą rodzącą, Poród. Przebieg, zasady prowadzenia i kompetencje położnicze, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 2015, str. 97–129.
4. https://www.poradnikzdrowie.pl/ciaza-i-dziecko/porod/porod-ze-wspomaganiem-kleszcze-i-proznociag-vacuum-aa-GXXu-Soay-fQPT.html dostęp: 30.08.2023.
5. https://dziecko.medonet.pl/porod/przebieg-porodu/porod-vacuum-na-czym-polega-i-jakie-moga-byc-powiklania/xqegxtl dostęp: 30.08.2023.