Endometrioza a szanse na ciążę - położna odpowiada na pytania

Opublikowano: 26.03.2024Autor: Kamila Pilawka - MazurekDrukujUdostępnij

Endometrioza a ciąża – zrozumienie związku

Endometrioza to stan, który może znacząco wpływać na życie kobiety, w tym na jej zdolność do zajścia w ciążę. Choroba ta często budzi wiele pytań i wątpliwości, szczególnie w kontekście planowania rodziny. Rozumienie, czym jest endometrioza, skąd się bierze i jak się objawia, to pierwszy krok do zarządzania tym schorzeniem i oceny jego wpływu na płodność.

Czym jest endometrioza?

Endometrioza charakteryzuje się obecnością tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy. Najczęściej lokalizuje się ona w obrębie narządów miednicy mniejszej, na przykład na jajnikach, jajowodach, zewnętrznej powierzchni macicy, a nawet poza narządami rozrodczymi. Znane są również przypadki endometriozy ocznej, czy też komórek obecnych w nosie, a nawet w płucach! Tkanka ta reaguje na zmiany hormonalne cyklu menstruacyjnego podobnie jak błona śluzowa macicy, co w efekcie prowadzi do rozwoju stanu zapalnego, a następnie tworzenia zrostów i torbieli nazywanych torbielami endometrialnymi lub czekoladowymi.

Jakie są przyczyny endometriozy?

Przyczyny endometriozy nie są do końca zrozumiałe, ale wiele wskazuje na czynniki genetyczne, immunologiczne, a nawet środowiskowe. Niektóre teorie sugerują, że endometrioza może być wynikiem tzw. menstruacji wstecznej, gdy złuszczone podczas miesiączki komórki endometrium cofają się przez jajowody do jamy brzusznej. Na uwagę zasługuje również fakt, że zjawisko wstecznego przenoszenia się tkanki wyściełającej macicę do jamy brzusznej, potęgowane jest podczas seksu (i orgazmu) w trakcie miesiączki.

Jakie są objawy endometriozy?

Objawy endometriozy mogą być różnorodne i nie zawsze są bezpośrednio związane ze stopniem zaawansowania schorzenia. Do najczęstszych należą:

• bóle miednicy i okolic lędźwiowych,
• bardzo bolesne miesiączki (dysmenorrhea) – jest to najbardziej charakterystyczny objaw. Ból jest niekiedy tak silny, że przez pierwsze kilka dni krwawienia (a nawet jeszcze przed początkiem okresu), kobiety nie są w stanie normalnie funkcjonować, co skłania je do poszukiwania pomocy,
• obfita menstruacja,
• ból podczas stosunków seksualnych,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, biegunki),
• bóle głowy,
• przewlekłe zmęczenie,
• trudności z zajściem w ciążę.

Warto podkreślić, że nie każda kobieta z endometriozą doświadcza problemów z płodnością, ale schorzenie to jest jedną z częstszych przyczyn trudności w zajściu w ciążę.

Dlaczego endometrioza utrudnia zajście w ciążę?

Zapewne wiele z Was zastanawia się, jaki wpływ na płodność ma endometrioza? Klucz do zrozumienia leży w mechanizmach działania tej choroby oraz jej wpływie na układ rozrodczy.

Zmiany w anatomii miednicy

Endometrioza może prowadzić do powstawania zrostów i blizn w obrębie narządów miednicy mniejszej – najczęściej lokalizują się one w jajowodach i jajnikach. Te zmiany anatomiczne mogą fizycznie utrudniać spotkanie komórki jajowej z plemnikiem lub utrudniać transport zapłodnionej komórki do macicy.

Wpływ na jakość komórek jajowych

Badania wskazują, że endometrioza jajnika może wpływać na jakość komórek jajowych. Tkanka endometrialna, znajdująca się poza macicą, może wydzielać substancje wpływające negatywnie na komórki jajowe oraz na środowisko w jajnikach, co utrudnia zapłodnienie.

Zaburzenia implantacji zarodka

Aby ciąża mogła się rozwinąć, zapłodniona komórka jajowa musi się zagnieździć w błonie śluzowej macicy. Endometrioza może zaburzać ten proces, tworząc mniej przyjazne środowisko dla implantacji zarodka, poprzez obniżenie receptywności endometrium. Stan zapalny wywołany przez endometriozę może także wpływać na zdolność endometrium do odpowiedniego przygotowania się do przyjęcia zarodka.

Problemy z owulacją

U niektórych kobiet endometrioza może prowadzić do problemów z owulacją, co bezpośrednio wpływa na szanse na zajście w ciążę. Może to być spowodowane zarówno przez mechaniczne uszkodzenia w obrębie jajników, jak i przez zaburzenia hormonalne związane z endometriozą.

Reakcja immunologiczna

Endometrioza może wywoływać nieprawidłowe reakcje immunologiczne organizmu, które niekorzystnie wpływają na płodność. Może to obejmować atakowanie zarówno komórek jajowych, jak i plemników przez układ odpornościowy, co utrudnia zajście w ciążę.

Wszystkie te czynniki — od zmian anatomicznych po zaburzenia w procesie implantacji — składają się na kompleksowy wpływ endometriozy na płodność. Chociaż obecność endometriozy nie oznacza automatycznie niepłodności, może ona znacząco obniżać szanse na zajście w ciążę dla wielu kobiet.

Endometrioza w ciąży

Gdy endometrioza towarzyszy Ci na drodze do macierzyństwa, naturalnie, że zastanawiasz się, jak wpłynie ona na Twoją ciążę oraz zdrowie dziecka. Dobrą wiadomością jest to, że wiele kobiet z endometriozą przechodzi przez ciążę bez większych komplikacji, choć schorzenie to może nieznacznie zmodyfikować jej przebieg.

Wpływ na ciążę

Endometrioza, mimo że może utrudniać zajście w ciążę, często staje się mniej aktywna podczas ciąży. Dzieje się tak dzięki wysokiemu poziomowi progesteronu oraz zablokowaniu procesów cyklicznego dojrzewania endometrium w okresie ciąży. Niemniej jednak, warto być świadomą, że w niektórych przypadkach może to prowadzić do specyficznych wyzwań:

• Bóle miednicy. Niektóre kobiety mogą doświadczać nasilenia bólu miednicy w pierwszym trymestrze, co jest związane ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi gwałtownie w organizmie matki.
• Ryzyko komplikacji. Badania sugerują, że kobiety z endometriozą mogą mieć nieco wyższe ryzyko niektórych komplikacji ciążowych, takich jak ciąża pozamaciczna, poronienie samoistne, cukrzyca ciążowa (GDMG1), nadciśnienie indukowane ciążą, stan przedrzucawkowy, przedwczesny poród, czy niska waga urodzeniową dziecka. Ważne jest więc, aby prowadzić ciążę pod ścisłą kontrolą lekarza.

Jak zajść w ciążę z endometriozą?

Diagnoza endometriozy bywa prawdziwym wyzwaniem dla kobiet marzących o macierzyństwie. Jednak dzięki postępowi medycyny, wiele z nich może spełnić swoje marzenie o dziecku. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą w tym pomóc:

1. Leczenie hormonalne: W celu zmniejszenia objawów endometriozy i poprawy płodności, stosuje się terapie hormonalne, tłumiące wzrost ektopowej tkanki endometrialnej. Należy jednak pamiętać, że leczenie to jest zazwyczaj zalecane przed próbą zajścia w ciążę, a nie w jej trakcie.
2. Chirurgiczne usuwanie ognisk endometriozy: Podczas zabiegu laparoskopowego doprowadza się do wypalenia ektopowej tkanki endometrialnej. Poprawia to szanse na ciążę, redukując objawy i przywracając naturalną anatomię narządów rozrodczych.
3. Inseminacja wewnątrzmaciczna (IUI – ang. intrauterine insemination): Może być skuteczna, szczególnie w łagodniejszych przypadkach endometriozy. Polega na umieszczeniu plemników partnera bezpośrednio w macicy, co zwiększa szansę na zapłodnienie.
4. Zapłodnienie in vitro (IVF – ang. in vitro fertilization): IVF jest często zalecane kobietom z endometriozą, szczególnie tym z zaawansowanym stadium choroby lub gdy inne metody leczenia nie przynoszą rezultatów. Zapłodnienie in vitro omija wiele problemów związanych z endometriozą, takich jak blokada jajowodów, czy zaburzenia owulacji.
5. Zmiany w stylu życia: Pewne zmiany w diecie i stylu życia mogą pomóc zmniejszyć objawy endometriozy i poprawić ogólny stan zdrowia, co potencjalnie wpłynie na płodność. Zaleca się zdrową dietę, bogatą w owoce, warzywa i kwasy tłuszczowe omega-3, a także regularną aktywność fizyczną.
6. Wsparcie psychologiczne: Starania o dziecko przy diagnozie endometriozy mogą być emocjonalnie wyczerpujące. Indywidualne wsparcie psychologiczne lub korzystanie z grupy wsparcia może pomóc kobietom (ich partnerom również!) radzić sobie ze stresem i emocjami związanymi z leczeniem niepłodności.

Ciąża po usunięciu torbieli endometrialnej

Torbiel endometrialna (torbiel czekoladowa) to częsty objaw endometriozy. Zmiany te najczęściej lokalizują się na jajnikach i są wypełnione gęstą, ciemnobrązową krwią przypominającą czekoladę, stąd ich nazwa. Krew gromadzi się, ponieważ tkanka endometrialna reaguje na zmiany hormonalne cyklu menstruacyjnego tak jak normalna błona śluzowa macicy, ale nie ma możliwości odprowadzenia tej krwi poza organizm, więc skupia się ona w otorbionej strukturze.

Operacyjne usunięcie torbieli endometrialnych może być korzystne dla płodności. Usunięcie tkanki endometrialnej i zrostów pomaga przywrócić normalną anatomię narządów płciowych, co ułatwia zajście w ciążę zarówno naturalnie, jak i przy użyciu metod wspomaganego rozrodu. Ważne jest jednak, aby być świadomym, że operacja, choć często skuteczna, nie zawsze gwarantuje poprawę płodności, a jej efekty mogą być różne w zależności od indywidualnych warunków zdrowotnych.

Czy ciąża leczy endometriozę?

Ciąża często prowadzi do tymczasowej ulgi od objawów endometriozy. Dzieje się tak, ponieważ w tym okresie organizm kobiety produkuje wysokie poziomy hormonów, takich jak progesteron, które naturalnie tłumią aktywność choroby. Wielu ciężarnym udaje się doświadczyć okresu bez bólu i innych objawów.

Ale czy ciąża pomaga w endometriozie? Niestety, nie. Choć ciąża może przynieść ulgę w objawach, nigdy nie prowadzi do trwałego wyleczenia endometriozy. Po porodzie i zakończeniu laktacji, kiedy poziom hormonów powróci do stanu sprzed ciąży, objawy chorobowe mogą powrócić.

Czy endometrioza powoduje poronienie?

Badania wskazują, że kobiety z endometriozą mogą mieć nieco wyższe ryzyko poronienia w porównaniu z kobietami bez tego schorzenia. Mechanizmy, przez które endometrioza może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka, nie są w pełni zrozumiałe, ale mogą obejmować czynniki takie jak stan zapalny w jamie brzusznej, zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego, a także wpływ na jakość endometrium, co może utrudniać implantację i rozwój zarodka.

Czy endometrioza prowadzi do niepłodności?

Statystyki wskazują, że problem endometriozy jest bardziej powszechny, niż mogłoby się wydawać, szczególnie w kontekście niepłodności. Badania pokazują, że nawet 25% do 50% kobiet borykających się z niepłodnością ma zdiagnozowaną endometriozę. U około 30% do 50% kobiet z endometriozą stwierdza się trudności z zajściem w ciążę. Te liczby rzucają światło na złożoność związku między endometriozą a płodnością.

Jakie są szanse zajścia w ciążę przy endometriozie ?

Wskaźnik płodności, czyli szansa na zajście w ciążę w danym cyklu menstruacyjnym, dla par w wieku rozrodczym bez problemów z płodnością szacowany jest na około 15% do 20%. Tymczasem, u kobiet z nieleczoną endometriozą, ten wskaźnik może spaść do 2% do 10%. Dodatkowo, kobiety z łagodną formą endometriozy mają znacząco niższą szansę na ciążę w ciągu 3 lat w porównaniu z kobietami cierpiącymi na niepłodność z nieznanych przyczyn (36% vs. 55%). Jednak statystyki pokazują, że pomimo długotrwałych problemów z płodnością, aż 80% kobiet jest w stanie zajść i donosić ciążę pomimo choroby.

Bibliografia:

1. Farland LV, Prescott J, Sasamoto N, Endometriosis and Risk of Adverse Pregnancy Outcomes, Obstet Gynecol. 2019 Sep; 134(3): 527–536.
2. Macer LM,  Taylor HS, Endometriosis and Infertility: A review of the pathogenesis and treatment of endometriosis-associated infertility, Obstet Gynecol Clin North Am. 2012 Dec; 39(4): 535–549.
3. Taylor HS, Kotlyar AM, Flores VA. Endometriosis is a chronic systemic disease: clinical challenges and novel innovations. Lancet (2021) 397:839–52