Heparyna w ciąży – wskazania, praktyczne porady od położnej

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (VTE) obejmuje zakrzepicę żył głębokich i zatorowość płucną. Niestety jest to najczęstsze powikłanie związane z ciążą i jest głównym powodem umieralności matek w krajach rozwiniętych. Kobiety ciężarne i w okresie połogu są 4-5 krotnie bardziej narażone na wystąpienie VTE niż kobiety będące w tym samym wieku, ale nie będące w ciąży.

Okres ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby zakrzepowo-zatorowej między innymi dlatego, że występują w tym czasie wszystkie trzy objawy tak zwanej triady Virchowa:

• uszkodzenie ścian naczyń,
• zmiany w składzie krwi,
• zwolnienie przepływu krwi.

Na żylną chorobę zakrzepowo-zatorową składają się: zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna (PE). Ciąża koreluje z zakrzepicą żył głębokich kończyn dolnych, czyli obecnością zakrzepów w żyłach w dolnej części ciała.

Zakrzepica żył głębokich

Zakrzepica żył głębokich w ciąży dotyczy nawet w 80% przypadków nogi lewej, ze względu na ucisk prawej tętnicy biodrowej na lewą. Bardzo często bywa, że zakrzepica jest zupełnie bezobjawowa lub daje bardzo skąpe objawy, takie jak:

• obrzęk nogi,
• ból nogi samoistny lub przy dotyku,
• wyczuwalne ocieplenie nogi,
• czerwony, a czasami nawet siny kolor skóry,
• nadmierne wypełnienie żył,
• podwyższona temperatura całego ciała.

Podstawową metodą diagnostyczną jest badanie USG kończyn dolnych, tak zwane badanie dopplerowskie. W ciąży wykonuje się je, aby stosunkowo wcześnie wykryć nieprawidłowości związane ze wzrastaniem płodu lub określić ryzyko porodu przedwczesnego. Badanie Dopplera wykrywa również wszelkie nieprawidłowości związane z drożnością naczyń krwionośnych – pojawienie się blaszek miażdżycowych lub zatorów.

Zatorowość płucna

Jest to sytuacja, kiedy dochodzi do zwężenia lub nawet zamknięcia światła tętnicy płucnej bądź jej rozgałęzień z powodu pojawienia się w nich zakrzepów z żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy. W porównaniu z żylnym zespołem zakrzepowo-zatorowym, zatorowość płucna występuje znacznie częściej po porodzie niż w trakcie ciąży.

Objawami zatorowości płucnej mogą być:

• ból w klatce piersiowej,
• uczucie duszności,
• silny kaszel,
• podwyższona temperatura ciała,
• omdlenia,
• krwioplucie.

Jeżeli zauważysz którykolwiek z tych objawów – nie panikuj! Stres spowoduje jeszcze większe trudności z oddychaniem, a może się okazać, że nic strasznego się nie dzieje. Skonsultuj się jak najszybciej ze swoim lekarzem prowadzącym lub skieruj się na najbliższy SOR.

Diagnostyka zatorowości płucnej polega na przeprowadzeniu szeregu badań, w zależności od wyniku poprzedniego. Na początku wykonuje się badania laboratoryjne: gazometrię krwi tętniczej, morfologię i układ krzepnięcia. Szerokie grono lekarzy zleca w ciąży badanie D-dimerów, aczkolwiek jest to sprawa dosyć kontrowersyjna, gdyż wzrost ich stężenia we krwi jest sprawą fizjologiczną w ciąży.

Jeżeli wyniki powyższych badań są podejrzane, należy sięgnąć po badania: USG, scyntygrafię perfuzyjną płuc i tomografię komputerową tętnic płucnych – korzysta się z nich tylko w wyjątkowych sytuacjach, aby niepotrzebnie nie narażać płodu na promieniowanie.

Czynniki ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej

Ciąża jest wyjątkowym stanem w życiu kobiety i często potrafi zamaskować objawy VTE przez fizjologiczne zmiany zachodzące w tym czasie. Dlatego bardzo ważne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego przed ciążą lub na samym jej początku, aby przekonać się, czy istnieją jakieś czynniki ryzyka. Zobacz również: Badania przed ciążą, które warto wykonać – lista, ceny, porady.

W ciąży ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej wzrasta, jeżeli:

• masz więcej niż 35 lat,
• jest to twoja kolejna ciąża,
• cierpisz na otyłość lub cukrzycę,
• wystąpiło u ciebie zapalenie układu moczowego lub jelit,
• pojawiły się u ciebie żylaki na nogach,
• przechodziłaś jakieś zabiegi chirurgiczne.

Najważniejsze jednak jest pytanie, czy przebyłaś kiedykolwiek wcześniej jakiś epizod związany z tą chorobą – jeżeli tak, to ryzyko wystąpienia go ponownie wzrasta nawet dziesięciokrotnie.

Jeżeli chodzi o okres połogu, to mamy kolejną listę czynników, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Oprócz wieku powyżej 35 lat i otyłości dopisujemy również:

• przeprowadzone cięcie cesarskie lub poród operacyjny,
• krwotok poporodowy,
• poród przedłużający się lub przedwczesny,
• nadciśnienie tętnicze,
• palenie papierosów,
• brak ruchu,
• infekcja i odwodnienie.

Wymienione wyżej czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej, ale to wcale nie znaczy, że na pewno przyczynią się do jej pojawienia. Po przeprowadzonym wywiadzie lekarskim i otrzymaniu wyników badań, twój lekarz prowadzący będzie wiedział, jaką profilaktykę zastosować, abyś nie martwiła się całą ciążę o skutki uboczne choroby. Dla zainteresowanych zapraszam do artykułu:Nadciśnienie w ciąży – przyczyny, skutki, leczenie, powikłania.

Zastrzyki przeciwzakrzepowe – heparyna w ciąży

Zacznijmy może od wyjaśnienia, co to jest heparyna. Jest to polisacharyd, który występuje naturalnie w ciele człowieka, a którego zadaniem jest powstrzymywanie tworzeniu się skrzepów. Mówiąc bardziej obrazowo, heparyna wpływa na rozrzedzenie krwi i reguluje proces krzepnięcia.

Nasz organizm wytwarza heparynę w takich narządach, jak serce, wątroba czy płuca. Jako lek przeciwzakrzepowy została po raz pierwszy zastosowana w 1938 roku.

Heparynę dzielimy na niefrakcjonowaną i drobnocząsteczkową – niezależenie, której stosowanie zaleci Ci lekarz, nie musisz się martwić o swojego maluszka, żadna z nich nie przechodzi przez łożysko, więc jest bezpieczna do przyjmowania w ciąży.

Heparyna w ciąży to najczęściej zastrzyki przeciwzakrzepowe w brzuch. Są na rynku farmaceutycznym inne rodzaje podaży, jak na przykład heparyna w tabletkach. Stosowanie tabletek nie jest jednak tak skuteczne, jak w formie zastrzyków.

Zastrzyki z heparyny w ciąży możesz wykonywać sama w brzuch, ramię lub udo. Pierwsze próby wykonaj jednak w placówce medycznej. Po co? Aby doświadczona pielęgniarka lub położna pokazała ci dokładnie, jak podawać zastrzyki z heparyny w ciąży najszybciej i najłatwiej. Wyjaśnię ci teraz, jak podawać prawidłowo takie zastrzyki:

• umyj ręce przed przystąpieniem do procedury,
• wybierz miejsce na brzuchu, w które wkłujesz igłę i odkaź je (w prawo lub w lewo 2–3 cm od pępka),
• palcami jednej ręki stwórz fałd skórny i przytrzymaj,
• drugą ręką wbij igłę pod kątem prostym w sam środek fałdu i naciśnij tłok strzykawki,
• puść fałd i wyciągnij igłę.

Żadna wielka filozofia, prawda? Taka sama procedura dotyczy podaży w ramię lub udo. Jeżeli będziesz musiała stosować heparynę w zastrzykach przez dłuższy czas, przyda się zmienianie miejsca wkłucia, aby nie podawać leku w pojawiające się siniaki. Sprawdź także ten artykuł na temat witamin w ciąży.

Do którego tygodnia ciąży heparyna?

Pytanie nie brzmi, do którego tygodnia ciąży, tylko jak długo po porodzie będziesz musiała jeszcze ją przyjmować. Dużo zależy również od sposobu zakończenia twojego porodu – po cięciu cesarskim zawsze podaje się zastrzyki przeciwzakrzepowe, niezależenie czy przyjmowałaś je w ciąży, czy nie.

Profilaktykę heparyną utrzymuje się raczej do zakończenia połogu, ale już po porodzie może być stosowana heparyna w tabletkach. Przed planowanym cięciem cesarskim należy odstawić heparynę na dobę, a przed porodem – w momencie rozpoczęcia się czynności skurczowej. Więcej o połogu przeczytasz w artykule: Ile trwa połóg i z jakimi trudnościami się wiąże?

Jeżeli chodzi o skutki uboczne, występują one również przy tym leku. Heparyna działa na rozrzedzenie krwi, a więc mogą pojawić się krwawienia i siniaki w miejscach podaży leku. Często zwiększa się poziom enzymów wątrobowych i potasu. Może pojawić się również reakcja alergiczna lub wypadanie włosów.