Makrosomia płodu - przyczyny, objawy, powikłania i rozwój dziecka

Co to jest makrosomia płodu?

Makrosomia płodu to inaczej duży płód w stosunku do wieku ciąży. Stan ten określa się skrótem LGA (ang. Large for Gestational Age) lub po prostu makrosomia. Praktycznie nie używa się nazwy hipertrofia płodu. Oznacza, że masa urodzeniowa dziecka jest większa od 90 percentyla należnej masy ciała względem danej populacji i wieku ciążowego i/ lub urodzeniowa masa ciała wynosi więcej niż 4000g, ale część źródeł podaje masę 4200g lub 4500g. Płód większy niż wiek ciąży to określenie, które najczęściej powoduje skierowanie na cc (cesarskie cięcie), z troski o dobro dziecka i mamy.

Dlaczego dziecko jest większe niż wiek ciąży? Przyczyny

Duża waga dziecka, która jest szacowana względem pomiarów ciała dokonywanych na USG wynika z wielu czynników. Czynniki te mogą występować pojedynczo, ale mogą także współdziałać, zwiększając ryzyko większej masy dziecka w ciąży. Tymi czynnikami są:

• wiek matki; im wyższy, tym ryzyko zwiększa się,
• nadwaga i otyłość przed ciążą i duży przyrost masy ciała w ciąży; bardzo, ale to bardzo kluczowe jest by planując ciążę unormować masę ciała. Niezwykle ważne jest również w ciąży nie jeść „za dwoje”, nie pozwalać sobie na więcej niż przed ciążą, ponieważ dodatkowe kilogramy tkanki tłuszczowej mogą zostać na lata, a przy okazji obarczają dziecko większym ryzykiem otyłości i chorób metabolicznych w jego wieku dorosłym. Dopiero w 2 trymestrze ciąży zapotrzebowanie nieco wzrasta, a w 3 trymestrze zwiększa się ono o +/- 300kcal, nie jest to dużo, więc nie zmienia to zbytnio potrzeby spożycia większej ilości pokarmów,
• liczba ciąż i porodów; im więcej ich było tym ryzyko większe,
• w przeszłości położniczej porody noworodków z makrosomią, czyli duża masa urodzeniowa poprzedniego dziecka lub dzieci,
• urodzenie dziecka po terminie porodu; po terminie porodu (po 40 tygodniu) duża waga dziecka jest znacznie bardziej możliwa niż w okolicach 38 – 40 tygodnia ciąży, dlatego też ważne jest monitorowanie szacunkowej masy ciała dziecka i w razie konieczności ustalenie wcześniejszego wywołania porodu,
• cukrzyca ciążowa i cukrzyca obecna już przed ciążą; cukrzyca jest niebezpieczna jeśli mama nie stosuje diety i doprowadza do dużych skoków glukozy po posiłkach. W przeciwnym razie, jeśli mimo cukrzycy cukier jest w normie ze względu na dobrze i restrykcyjnie prowadzoną dietę i/ lub stosowanie insuliny- to dla dziecka nie ma powikłań i hipertrofia noworodka, czyli makrosomia ma niskie ryzyko pojawienia się. Bardzo, ale to bardzo ważna w cukrzycy jest dobrze i rzetelnie prowadzona dieta, bo dzięki niej jest znacząco mniejsza możliwość powikłań i można zapomnieć o makrosomii.

Należy pamiętać, że dziecko większe o kilka dni według pomiarów z USG nie oznacza od razu makrosomii płodu. Masa ciała dziecka musi przekroczyć 90 percentyl, by móc mówić o tym, że dziecko jest zbyt duże względem swojego wieku ciążowego lub osiągnąć szacunkową masę ciała ponad 4000 g.

Czy makrosomia jest groźna?

Duża masa urodzeniowa, a wcześniej duża szacunkowa masa płodu zmierzona według pomiarów z USG same w sobie nie byłyby groźne. Wręcz lepiej jeśli dziecko waży nieco więcej niż za mało. Zbyt duża waga dziecka niestety jest z pewnych powodów niepokojąca. Może ona przyczynić się do przedłużającego się porodu i ostatecznie konieczne może okazać się cesarskie cięcie. Makrosomia płodu wiąże się także z wyższym ryzykiem wystąpienia krwotoku czy infekcji poporodowej oraz urazów krocza, jeśli poród nastąpi drogą pochwową. Zbyt duże dziecko może naruszyć ciągłość tkanek przechodząc przez kanał rodny i spowodować pęknięcia krocza o różnym stopniu zasięgu. Z drugiej strony cesarskie cięcie nie jest też wolne od powikłań, ponieważ jest to operacja z otworzeniem powłok brzusznych, z całymi jej późniejszymi możliwymi konsekwencjami szybszymi i późniejszymi.

W większości przypadków jeśli wcześniej wiadome jest, że dziecko z pomiarów z USG jest duże i spodziewana masa urodzeniowa może wynieść więcej niż 4 kg to lekarz daje skierowanie na cc. Cięcie cesarskie w takiej sytuacji może być najbezpieczniejszą i najmniej urazową możliwością urodzenia dziecka, dlatego to USG przed porodem: po 36 tygodniu ciąży i później jest dosyć ważne. Nie ocenia się już w nim anatomii dziecka, ale tzw. dobrostan i dokonuje się pomiarów szacując masę dziecka.

To, czego jeszcze obawia się personel medyczny, jeśli chodzi o poród naturalny dziecka z makrosomią to utknięcie dziecka w kanale rodnym na poziomie barków, a więc dystocji barkowej. Główka przechodzi przez krocze, ale dalsza objętość dziecka uniemożliwia wyjście całego dziecka. Jest to sytuacja bardzo niebezpieczna, jeśli będzie trwała zbyt długo. Postępowanie w takim wypadku obejmuje specjalny algorytm czynności położniczych tak, by dziecko urodziło się zdrowe i by zminimalizować ryzyko powikłań. Najlepsze postępowanie według wiedzy o szacowanej masie noworodka to jednak cesarskie cięcie, szczególnie jeśli jest to urodzenie pierwszego dziecka; szyjka macicy rozwiera się wolniej przy pierwszym porodzie i sam poród trwa nieco dłużej.

Przypadki urodzenia dziecka z makrosomią w trakcie porodu fizjologicznego bez urazów dla mamy i dziecka również istnieją i stanowią wyjątki od reguły dużej urazowości przy rodzeniu dużego dziecka. Wpływ na to ma także rozciągliwość tkanek mamy i to, który jest już to poród. Dodatkowo ważna jest pozycja przyjmowana w trakcie porodu; pozycje wertykalne zmniejszają możliwość urazów krocza i ułatwiają dziecku sprawniejsze przejście przez pochwę. W jednym z badań wykonanych na podstawie 670 przypadków kobiet, u których dziecka miała miejsce duża waga, porody naturalne (siłami natury) stanowiły  nawet 61,5 %, podczas gdy cesarskie cięcie 38,5 %. Wiele zależy od wyboru szpitala i zasad w nim panujących oraz od personelu medycznego. Należy pamiętać, że to jego przedstawiciele: położne i lekarze, podejmują decyzję, czy bezpieczne będzie dla pacjentki i dziecka rodzić naturalnie, czy lepsze będzie skierowanie na cc. Jest to duża odpowiedzialność za dwa życia ludzkie i wszelkie możliwe komplikacje jedną, czy drugą metodą porodu.

Spośród powikłań, które mogą przydarzyć się, jeśli płód jest większy niż wiek ciąży, może wystąpić obrzęk uogólniony u mamy, nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, poród przedwczesny. Warto pamiętać, że powikłania mogą wystąpić, ale nie muszą.

Objawy makrosomii

Duży płód w stosunku do wieku ciąży, czyli makrosomia płodu, to zarówno szacowana masa płodu przekraczająca 90 percentyl z pomiarów z USG, ale też przewidywana masa płodu przekraczająca 4000 – 4500g bez względu na wiek ciążowy. I praktycznie jeśli chodzi o jakiekolwiek objawy to w makrosomii mamy do czynienia właśnie z za dużym dzieckiem w ciąży, czasami na USG można zobaczyć przerost danych narządów, np. serca, jednak nie jest to regułą. Znacznie bardziej należy zwrócić uwagę na powikłania poporodowe, ponieważ w ciąży w brzuchu mamy dziecko jest najbezpieczniejsze.

Jakie powikłania dla dziecka mogą wynikać z makrosomii? Rozwój dziecka

Makrosomia może, ale nie musi wiązać się z powikłaniami po porodzie. Do tych powikłań należą: dystocja barkowa, która może być przyczyną porażenia splotu barkowego, złamania kości czy obojczyka w trakcie porodu, porażenie nerwu twarzowego i krwiaki podokostnowe. Gorszymi powikłaniami są: zespół aspiracji smółki, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, urazy ośrodkowego układu nerwowego i zamartwica, dlatego też by uniknąć takiego niebezpieczeństwa postępowanie obejmuje cięcie cesarskie w razie stwierdzenia jakichkolwiek przesłanek, że może dojść do stanu zagrożenia życia dziecka. Jeśli chodzi o rozwój dziecka to można jedynie obawiać się problemów w tej kwestii, jeśli w trakcie porodu zostanie w jakikolwiek sposób uszkodzony układ nerwowy. Nie jest się w stanie tego w 100% przewidzieć, ponieważ sytuacje okołoporodowe dzieją się bardzo szybko i zmieniają się z chwili na chwilę. Rozwój dziecka nie zostanie zaburzony w przypadku uszkodzenia kości, ponieważ one się zrosną. Sytuacje, które mają wpływ na dalsze życie dziecka są w dużej mierze związane z niedotlenieniem czy porażeniem nerwu. W przypadku niedotlenienia może to skutkować problemami intelektualnymi i problemami w rozwoju psychicznym. W przypadku porażenia nerwu może być to niesprawna całkiem lub częściowo dana część ciała. Są to ewentualności, które mogą zaistnieć, ale nie są one pewne i nie należy przejmować się na zapas. Jest ogrom porodów, które kończą się szczęśliwie i bez powikłań dla mamy i dziecka przy makrosomii. Sprawdź także ten artykuł: Tabela norm USG ciąży - jak interpretować wyniki ciążowego USG?