Badania przed ciążą, które warto wykonać – lista, ceny, porady

Opieka przedkoncepcyjna

Co prawda w ciążę zajść można bez żadnego przygotowania, jednak dbałość o zdrowie oraz unikanie używek przed zajściem w ciążę zalecano już wiele wieków temu. Niektóre źródła podają, że Starożytni Spartanie nakazywali dziewczętom ćwiczenia fizyczne, aby „poczęty w nich owoc lepiej się zakorzenił i zdrowiej rósł”. W latach 70 ubiegłego wieku zaczęły pojawiać się artykuły naukowe, w których opisywano, że przygotowanie do ciąży rzeczywiście zwiększa szansę na jej prawidłowy przebieg oraz na urodzenie zdrowego dziecka. Zauważono zatem potrzebę wprowadzenia profesjonalnej opieki przedkoncepcyjnej. Opieka przedkoncepcyjna to opieka, która ma na celu odpowiednie przygotowanie kobiety i mężczyzny do ciąży. Jej celem jest określenie stanu zdrowia kobiety oraz jej partnera przed planowanym zajściem w ciążę. Aktualnie wiemy, że opieka przedkoncepcyjna tak samo jak opieka podczas ciąży, w czasie porodu oraz połogu ma ogromne znaczenie dla przyszłego dziecka. Wpływa na jego stan zdrowia oraz rozwój. Narzędziem opieki przedkoncepcyjnej są przede wszystkim działania profilaktyczne, a więc na przykład badania krwi, inne badania laboratoryjne czy obrazowe. Dzięki opiece przedkoncepcyjnej mamy wpływ na stworzenie dobrych warunków do rozwoju komórek rozrodczych, zarodka, płodu oraz noworodka.

W celu skorzystania z porady przedkoncepcyjnej, należy się udać do położnej lub ginekologa. Dokładne zalecenia co do wykonywanych badań będą się różnić w zależności od stanu zdrowia kobiety. Zalecenia dla kobiet, które chorują na różne choroby przewlekłe będą prawdopodobnie rozszerzone. Nieco inne zalecenia otrzymają kobiety, które obciążone są wadami wrodzonymi czy genetycznymi, kobiety po stratach ciąż, kobiety chorujące na cukrzycę, nadciśnienie, czy choroby autoimmunologiczne. Opisane poniżej działania profilaktyczne są podstawowe i dotyczą każdej kobiety, która planuje zajść w ciążę.

Badania laboratoryjne

Przed zajściem w ciążę warto wykonać podstawowe badania krwi w celu wykluczenia nieprawidłowości. W wykonywaniu badań chodzi o to, aby sprawdzić, w jakiej kondycji jest nasz organizm. Czy wszystko działa sprawnie, czy występują może jakieś niedobory, które dobrze byłoby uzupełnić przed zajściem w ciążę. Nie ma konkretnych odgórnych zaleceń, nie istnieje narzucona lista badań, które należy wykonać. Wydaje się jednak rozsądnym, aby osoby zdrowe, nie chorujące na choroby przewlekłe wykonały podstawowe badania. Warto wykonać przede wszystkim morfologię krwi, glukozę oraz badanie ogólne moczu.

Bardzo ważnym badaniem jest zbadanie poziomu TSH. Hormony tarczycy mają duży wpływ na funkcjonowanie organizmu. Nieprawidłowa funkcja tarczycy negatywnie wpływa na płodność, może być przyczyną poronień oraz powikłań w czasie ciąży. Funkcja tarczycy ma bezpośredni wpływ na rozwój zarodka oraz płodu. Stężenie TSH u kobiet planujących ciążę nie powinno przekraczać stężenia 2,5. Jeśli wynosi więcej, należy wykonać oznaczenie przeciwciał anty -TPO. Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy nie przekreśla planów prokreacyjnych. Istnieje leczenie i suplementacja, dzięki którym hormony można utrzymywać na prawidłowym poziomie.

Dodatkowym badaniem, które warto byłoby wykonać jest poziom witaminy D. Ze względu na powszechność niedoboru witaminy D wśród Polaków, warto zbadać jej poziom i uzupełnić jej ewentualny niedobór.

Oprócz tych podstawowych badań, kobietom planującym ciążę zaleca się wykonanie miana przeciwciał przeciwko niektórym wirusom. Badania przed ciążą mają na celu sprawdzenie odpowiedzi immunologicznej w naszym organizmie, co pozwala na określenie ryzyka zachorowania. Jest to ważne, ponieważ niektóre choroby wirusowe są bardzo groźne dla rozwijającego się płodu. Zalecane jest sprawdzenie miana przeciwciał szczególnie przeciwko różyczce oraz ospie. Kobietom, które nie były przeciwko nim szczepione lub nie przechorowały tych chorób, zaleca się szczepienie. Szczepienie zarówno przeciwko różyczce, jak i ospie powinno się odbyć na minimum miesiąc przed planowanym zajściem w ciążę. Sprawdź także ten artykuł: Na czym polegają badania prenatalne i kiedy je wykonać?

Zaleca się również sprawdzenie miana przeciwciał w kierunku innych chorób zakaźnych - WZW typu B i WZW typu C. Warto również zbadać się pod kątem obecności wirusa HIV.

Jeśli chodzi o koszty badań - część z tych badań wykonać można bezpłatnie, na NFZ. Do koszyka świadczeń na NFZ wchodzą niektóre z wymienionych wcześniej badań: morfologia krwi, glukoza, TSH. Jeśli badania te wykonujemy prywatnie, ich cena wynosi mniej więcej: morfologia krwi – 20zł, glukoza – 10 zł, TSH – 35zł, witamina D – 80zł. Przeciwciała przeciwko ospie – 80 zł, przeciwko różyczce – 50zł, przeciwko WZW B - 40 zł, WZW C – 50zł, HIV – 40 zł.

Większość laboratoriów medycznych posiada specjalny pakiet badań dla kobiet planujących ciążę. Zazwyczaj pakiet ten zawiera badania takie jak: morfologia krwi, TSH, glukoza, przeciwciała przeciwko WZW typu B oraz C, toksoplazmozie, różyczce, wirusowi HIV czy wirusowi cytomegalii. Warto przeglądać strony internetowe laboratoriów, gdzie trafić można na różne akcje profilaktyczne i otrzymać rabaty, dzięki którym całe pakiety są czasami bardziej opłacalne.

Suplementacja

Wiemy już jakie podstawowe badania laboratoryjne warto wykonać. Oprócz badań, nie sposób nie wspomnieć o suplementacji folianami, która jest zalecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników dla wszystkich kobiet w wieku rozrodczym. Na podstawie badań wykazano, że suplementacja kwasu foliowego zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, czyli na przykład rozszczepu kręgosłupa czy rozszczepu podniebienia. Aby stężenie folianów w organizmie kobiety było na odpowiednio wysokim poziomie, należy suplementować kwas foliowy na minimum 12 tygodni przed planowanym zajściem w ciążę.

Zalecane dawki folianów podzielone są na 3 kategorie: grupa niskiego, średniego oraz wysokiego ryzyka. Kobiety z grupy niskiego ryzyka, czyli kobiety zdrowe, u których w rodzinie nie wystąpiła wada płodu powinny przyjmować 0,4 mg/ dobę przez 12 tygodni przed zajściem w ciążę, a następnie przez cały okres ciąży i laktacji.

Cytologia

Cytologia jest badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy. Badanie to dostarcza informacji na temat budowy komórek szyjki macicy i pozwala wykryć nowotwory szyjki macicy na wczesnym etapie choroby. Cytologię wykonują położne oraz ginekolodzy. Koszty cytologii zależą od jej rodzaju. Do wyboru mamy cytologię klasyczną (szkiełkową), którą wykonać można bezpłatnie, na NFZ raz na 3 lata od 25 roku życia. Dużo dokładniejszym i zalecanym badaniem jest cytologia płynna. Niestety cytologia płynna nie jest refundowana. Jej koszt to około 100 - 150 zł.

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczących badań przesiewowych w kierunku raka macicy, kobietom po 30 roku życia zaleca się wykonanie testu w kierunku wirusa HPV, który jest bezpośrednią przyczyną raka szyjki macicy.

Wizyta u ginekologa

Każda kobieta powinna raz do roku odwiedzić ginekologa. Wizyta u ginekologa powinna być połączona z badaniem ultrasonograficznym narządów rodnych. Badanie to jest profilaktyką w kierunku chorób układu rodnego. Dlatego, jeśli USG wykonywane było więcej niż rok temu, dobrze byłoby je wykonać przed planowaną ciążą. Cena USG ginekologicznego to około 150 – 300zł.

Oprócz USG narządów rodnych, warto wykonać również USG piersi, które jest badaniem profilaktycznym raka piersi. Badanie to jest ważne, ponieważ ewentualne zmiany dużo łatwiej jest wykryć i leczyć przed zajściem w ciążę. Za to badania zapłacić trzeba około 150 – 200zł.

Badanie stomatologiczne

Bardzo ważnym elementem przygotowania się do ciąży jest kontrola stanu jamy ustnej u stomatologa. Udowodniono, że stan jamy ustnej matki ma wpływ na stan zdrowia płodu. Dzięki kontroli stanu jamy ustnej zaplanować można ewentualne leczenie jeszcze przed zajściem w ciążę. Konsultacja i badanie stomatologiczne to koszt około 100 – 150 zł. Jeśli chodzi o wizytę u stomatologa na NFZ – wszystkim pacjentom przysługuje między innymi badanie lekarskie stomatologiczne z instruktażem higieny jamy ustnej jeden raz w roku kalendarzowym.

Ocena BMI

Bezpłatnym „badaniem”, które w dodatku przeprowadzić i ocenić można samemu jest ocena BMI, czyli wskaźnika masy ciała. Wynik inny niż prawidłowy może przyczyniać się do wystąpienia powikłań okołoporodowych. Zarówno zbyt niska masa ciała, jak i otyłość związana jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów z płodnością, a więc problemów z samym zajściem w ciążę. Nieprawidłowa masa ciała wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby, które wikłają przebieg ciąży lub porodu. Dlatego wskaźnik BMI dobrze jest obliczyć przed planowanym zajściem w ciążę i dążyć do utrzymania lub uzyskania prawidłowego wyniku, co przekłada się na większą szansę zajścia w ciążę i jej prawidłowy przebieg.