Ciąża pozamaciczna - objawy, przyczyny, zagrożenia, powikłania

Ciąża pozamaciczna

W prawidłowej ciąży zarodek zagnieżdża się w błonie śluzowej trzonu macicy. Tylko to miejsce daje mu szanse na prawidłowy rozwój. Do ciąży pozamacicznej dochodzi wtedy, kiedy zarodek zagnieździ się w innym miejscu, a więc poza jamą macicy. Najczęstszym miejscem ciąży pozamacicznej jest jajowód. 

Jak dochodzi do ciąży pozamacicznej? Ciąża pozamaciczna jest możliwa dlatego, że w określonym czasie po zapłodnieniu (zazwyczaj jest to 5 – 7dni) dochodzi do procesu implantacji – zagnieżdżania się zarodka. Zagnieżdżenie odbędzie się w tym miejscu, w którym aktualnie zarodek się znajduje. W prawidłowej ciąży do zapłodnienia dochodzi zazwyczaj w miejscu zwanym bańką jajowodu. Następnie z tego miejsca zarodek przemieszcza się jajowodem do jamy macicy. Jajowód nie jest zwykłą rurką łącząca jajniki z macicą. Wyposażony jest w rzęski, których zadaniem jest przesuwanie zapłodnionej komórki jajowej do jedynego właściwego miejsca dla rozwoju ciąży, jakim jest jama macicy. Jeśli mechanizm ten nie zadziała prawidłowo, zarodek nie dotrze do jamy macicy i zagnieździ się w innym miejscu.

Zarodek może zagnieździć się w innym miejscu poza jamą macicy, jednak nie będzie to każde możliwe miejsce w naszym organizmie. W Internecie znaleźć można informacje podane w formie żartu o ciąży pozamacicznej… w kolanie. Ciąża pozamaciczna możliwa jest dlatego, że jajnik – z którego uwalniana jest komórka jajowa z jednej strony połączony jest z jajowodem, który łączy się z macicą. Z jego drugiej strony ma kontakt z jamą brzuszną. Za kierowanie zarodka w stronę macicy odpowiedzialne są rzęski jajowodu. Jednak, kiedy nie działają one prawidłowo – komórka jajowa może zostać zapłodniona w jajniku i tam się zagnieździć lub przedostać się do jamy brzusznej i zagnieździć się w jamie otrzewnej. Najczęstszym miejscem występowania ciąży pozamacicznej jest jajowód (około 97% przypadków). Ciąża ta jest nazywana ciążą jajowodową. Poza jajowodem, jajnikiem i jamą brzuszną, ciąża pozamaciczna występować w rogu macicy lub w szyjce macicy. Niemożliwe jest, aby ciąża wystąpiła w miejscu, które nie jest połączone z jajnikiem lub jajowodem, czyli na przykład w kolanie. Oprócz opisanych wcześniej sytuacji, zarodek zagnieździć się może również w miejscu blizny macicy po cięciu cesarskim, co zaliczane jest do rzadkich powikłań cięcia cesarskiego. Ciąża w bliźnie po cięciu cesarskim, podobnie jak ciąża w szyjce macicy występuje bardzo rzadko.

Przyczyny ciąży pozamacicznej

Przyczyny ciąży pozamacicznej mogą być różne. Ciąża ektopowa najczęściej spowodowana jest przez mechaniczną blokadę w jajowodzie. Jedną z najczęstszych przyczyn ciąży pozamacicznej stanowią skutki przebytego zapalenia miednicy mniejszej. Zmiany zapalne doprowadzić mogą do uszkodzenia błony śluzowej jajowodu. W tym przypadku fałdy błony śluzowej zlepiają się i w ten sposób dochodzi do powstania zrostów. Zrosty z kolei zaburzają wędrówkę zapłodnionej komórki jajowej przez jajowód do macicy. Dlatego bardzo ważne jest poddawanie się leczeniu toczących się infekcji narządów rodnych. Stan zapalny miednicy mniejszej i jego konsekwencje wywołać mogą na przykład chlamydioza oraz rzeżączka. Te choroby przenoszone drogą płciową stanowią czynnik ryzyka ciąży pozamacicznej.

Istnieją inne, znane czynniki ryzyka ciąży ektopowej. Są nimi na przykład przebyte operacje ginekologiczne, operacje na jajowodach oraz inne przebyte operacje w obrębie jamy brzusznej. Kolejną przyczyną mogą być wady narządów rodnych. Ryzyko zwiększa także choroba, jaką jest endometrioza. Do czynników ryzyka zalicza się również stosowanie antykoncepcji w postaci wkładki wewnątrzmacicznej.

Istnieją także konkretne czynniki, które zwiększają ryzyko ciąży pozamacicznej kilkukrotnie. U kobiet, które chorowały na zapalenie jajowodu, ryzyko ciąży ektopowej jest 4 – krotnie większe. Negatywne skutki niosą za sobą także papierosy. Kobiety palące powyżej 20 papierosów na dzień również mają 4 – krotnie większe ryzyko zajścia w ciążę ektopową. Najczęstszą przyczyną ciąży ektopowej jest jednak przebyte zapalenie miednicy. Niektóre źródła podają, że przebycie zakażenia chlamydią zwiększa ryzyko ciąży ektopowej o 30 – 50 %. Jeśli kobieta doświadczyła wcześniej ciąży ektopowej, niestety szansa na to, że dojdzie do kolejnej takiej ciąży wzrasta o około 12,5 %.

Leczenie niepłodności technikami wspomaganego rozrodu również jest jednym z czynników predysponujących do powstania ciąży pozamacicznej. Ryzyko po zapłodnieniu in vitro wzrasta o 2 – 3%. Spowodowane jest to faktem, że zarodek, który został przeniesiony do jamy macicy, do czasu implantacji może się przenieść w inne miejsce i tam się zagnieździć. Na szczęście procedura ścisłego monitorowania ciąż powstałych w wyniku technik wspomaganego rozrodu pozwala na szybkie rozpoznanie ciąży pozamacicznej i jej leczenie.

Rozpoznanie ciąży pozamacicznej

Jeśli chodzi o objawy, które może dawać ciąża pozamaciczna, są to przede wszystkim: brak miesiączki, ból brzucha oraz krwawienie z narządów płciowych. Objawy ciąży pozamacicznej niestety nie są charakterystyczne. Takie same objawy występować mogą w przypadku endometriozy, pęknięcia torbieli jajnika, podczas infekcji narządów rodnych czy podczas poronienia samoistnego. Z tego powodu rozpoznanie ciąży pozamacicznej nie zawsze jest łatwe. Dodatkowo około 9 % kobiet w ciąży pozamacicznej nie zgłasza żadnych dolegliwości bólowych.

Szacuje się, że ciążę ektopową diagnozuje się u 5 – 15% kobiet w wieku rozrodczym, które zgłaszają się do szpitala z powodu bólu brzucha i / lub krwawienia z dróg rodnych w I trymestrze ciąży.

Do oceny ryzyka oraz do rozpoznania ciąży pozamacicznej używa się głównie dwóch narzędzi. Pierwszym z nich jest przezpochwowe badanie ultrasonograficzne, dzięki któremu można potwierdzić lub wykluczyć obecność pęcherzyka ciążowego w jamie macicy. Dodatkowo znane są objawy wskazujące na istnienie ciąży pozamacicznej, które zaobserwować można podczas badania USG. Lekarz wykonujący USG na podstawie uzyskanego obrazu będzie mógł podejrzewać ciążę ektopową i wdrożyć dalsze postępowanie.

W diagnostyce ciąży pozamacicznej wykorzystuje się również seryjne oznaczenia stężenia gonadotropiny kosmówkowej (beta hCG) we krwi kobiety. Gonadotropina kosmówkowa to hormon, którego odpowiednie stężenie we krwi kobiety wskazuje na obecność ciąży. Beta hCG wykryć  można wykonując test ciążowy. Dokładne stężenie tego hormonu określa się jednak w badaniu z krwi żylnej. W prawidłowej wczesnej ciąży stężenie gonadotropiny kosmówkowej podwaja się w ciągu 48 godzin. Nieprawidłowe wartości stężenia tego hormonu świadczyć mogą o nieprawidłowościach, między innymi o ciąży pozamacicznej. U 70% pacjentek w ciąży pozamacicznej stężenie gonadotropiny kosmówkowej nie rośnie, a utrzymuje się na stałym poziomie.

Wartość gonadotropiny kosmówkowej wynosząca 1000 - 1500 IU/l powinna wiązać się z możliwością uwidocznienia zarodka w badaniu ultrasonograficznym. Jeśli stężenie gonadotropiny kosmówkowej osiąga tę wartość, a zarodek nie jest widoczny – jest to stan, który nasuwa podejrzenie ciąży pozamacicznej.

Te dwa podstawowe narzędzia – badanie ultrasonograficzne oraz badania stężenia gonadotropiny kosmówkowej z reguły są wystarczające, aby postawić diagnozę, jaką jest ciąża pozamaciczna. Czasami obraz USG jest niejednoznaczny. Wtedy wykonywana jest laparoskopia zwiadowcza. Sprawdź także ten artykuł: Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, skutki, leczenie.

Szanse na urodzenie

Niestety w przypadku ciąży ektopowej, szanse na urodzenie dziecka są zerowe. Ciąży ektopowej nie da się uratować. Jedynym prawidłowym miejscem do rozwoju ciąży jest jama macicy. Ciąży pozamacicznej nie da się przenieść do właściwego miejsca w macicy, w którym dalej mogłaby się prawidłowo rozwijać. Ciąża pozamaciczna traktowana jest jako jednostka chorobowa. Jest powodem do rozpoczęcia leczenia, ponieważ jest stanem zagrażającym zdrowiu lub życiu kobiety. Postępowanie w przypadku rozpoznania ciąży pozamacicznej może być wyczekujące – wtedy kobieta jest pod ścisłą kontrolą lekarza. Może być także farmakologiczne lub operacyjne. Część ciąż ektopowych ulega samoistnemu poronieniu.

Zagrożenia i powikłania

W związku z tym, że ciąża jajowodowa jest zdecydowanie najczęstszą sytuacją, najczęściej też mówi się o powikłaniu jakim jest pęknięcie jajowodu w ciąży pozamacicznej. Do pęknięcia dochodzi z powodu rosnącego z dnia na dzień zarodka, który tym samym rozciąga jajowód. Stan ten objawia się zazwyczaj silnym bólem brzucha i krwawieniem. Sytuacja ta zdarza się najczęściej pomiędzy 4., a 8. tygodniem ciąży. Na szczęście do sytuacji tej dochodzi rzadko, ponieważ większość kobiet w tym okresie ma już za sobą badanie ultrasonograficzne, podczas którego można rozpoznać lub podejrzewać ciążę ektopową, co stanowi wskazanie do leczenia i obserwacji. Jeśli jednak spóźnia Ci się termin spodziewanej miesiączki lub podejrzewasz lub wiesz, że jesteś we wczesnej ciąży, a doświadczysz ostrego bólu brzucha, któremu może towarzyszyć silne krwawienie, powinnaś pilnie zgłosić się na szpitalną izbę przyjęć. Aktualnie opieka okołoporodowa jest na dużo wyższym poziomie niż kiedyś. Nastąpił rozwój stosowanych metod diagnostycznych, co przekłada się na szybkie wykrywanie nieprawidłowości i szybkie wdrożenie leczenia. Mimo wszystko ciąża ektopowa jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród kobiet w I trymestrze ciąży. Dlatego nie należy bagatelizować objawów, które mogą wskazywać na jej występowanie.